Της Κωνσταντίνας Χούτα
Οι τροπικές καταιγίδες χτυπάνε συγκεκριμένους στόχους, ευτυχώς μακριά από εμάς...
Τυφώνες, ανεμοστρόβιλοι και τροπικοί κυκλώνες, λέξεις που τα τελευταία χρόνια ακούμε όλο και πιο συχνά -ας όψονται και τα ΜΜΕ που προβάλλουν τα αποτελέσματά τους. Φαινόμενα καταστροφικά που, ευτυχώς, «χτυπούν» συγκεκριμένες περιοχές, μακριά από εμάς. Ουσιαστικά όλα αποτελούν είδη καταιγίδων και το μοναδικό χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί και τους προσδίδει ένα από τα τρία διαφορετικά ονόματα είναι η περιοχή στην οποία εκδηλώνονται. Έτσι, οι ανεμοστρόβιλοι συναντώνται κοντά στις ακτές της Κεντρικής Αμερικής και την Καραϊβική, οι τυφώνες στη Θάλασσα των Φιλιππίνων και οι κυκλώνες στον Ινδικό Ωκεανό και την Αυστραλία.
Οι τροπικοί κυκλώνες θα μπορούσαν να παρομοιαστούν με γιγάντιες μηχανές που χρησιμοποιούν ζεστό, υγρό αέρα ως καύσιμο. Αυτός είναι και ο λόγος που σχηματίζονται μόνο πάνω από τα θερμά νερά των ωκεανών, κοντά στον Ισημερινό. Ο θερμός και υγρός αέρας που βρίσκεται ακριβώς πάνω από την επιφάνεια του ωκεανού ανεβαίνει σε ανώτερα στρώματα, δίνοντας τη θέση του σε αέρα χαμηλότερης θερμοκρασίας, από τις γειτονικές περιοχές. Η παρουσία του ωκεανού «φορτίζει» τον νέο αυτό αέρα με υδρατμούς και αυξάνει τη θερμοκρασία του, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ανοδική κίνηση. Η άνοδος του στρώματος αέρα οδηγεί σε πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης και ενίσχυση του ανέμου.
Όσο πιο αποτελεσματική είναι η ανατροφοδότηση της «μηχανής», τόσο περισσότερο αυξάνεται η ταχύτητα του ανέμου και ενισχύεται ο κυκλώνας. Όταν η ταχύτητα του ανέμου ξεπεράσει τα 63 χλμ./ώρα, μιλάμε για τροπική καταιγίδα, ενώ όταν φτάσει τα 119 χλμ./ώρα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τυφώνα κατηγορίας 1. Αυτή θεωρείται μάλλον χαμηλή ταχύτητα για έναν τροπικό κυκλώνα, που το πολύ να ξεριζώσει κάποιο αδύναμο δέντρο ή να προκαλέσει ζημιές στα κεραμίδια μιας παλιάς στέγης. Όμως, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στην ατμόσφαιρα, οι τροπικοί κυκλώνες μπορούν να ενισχυθούν τρομερά και να φτάσουν σε ταχύτητες που ξεπερνούν ακόμα και τα 250 χλμ./ώρα. Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούσαν οι πρόσφατοι τυφώνες Ίρμα, Χοσέ και Μαρία που άφησαν τόνους συντρίμμια και εκατοντάδες νεκρούς στο πέρασμά τους.
Ενδεχομένως η διαδοχική εμφάνισή τους να φαίνεται περίεργη, αλλά οι ειδήμονες γνωρίζουν ότι είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό, καθώς το τέλος της άνοιξης σηματοδοτεί την έναρξη μιας περιόδου ιδιαίτερα φιλικής στον σχηματισμό τροπικών κυκλώνων. Από τον Ιούνιο έως και τον Νοέμβριο στο βόρειο ημισφαίριο συνυπάρχουν όλες οι ευνοϊκές συνθήκες για τη δημιουργία ενισχυμένων τροπικών κυκλώνων, ικανών να «ταρακουνήσουν» την καθημερινότητα των ανθρώπων στις περιοχές όπου εμφανίζονται και να προκαλέσουν σοβαρές καταστροφές.
Παρ'' ότι η εμφάνιση τέτοιων φαινομένων ήταν ανέκαθεν αναμενόμενη για τους επιστήμονες, δεν είναι λίγοι όσοι σπεύδουν να συσχετίσουν την εμφάνιση ενισχυμένων ακραίων καιρικών φαινομένων με την κλιματική αλλαγή. Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες εντόπισαν αύξηση της κυκλωνικής ενέργειας και της ταχύτητας του ανέμου σε περιοχές όπου έχει αυξηθεί η θερμοκρασία της θάλασσας, τις τελευταίες δεκαετίες. Παρ' όλα αυτά, η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί να αποφανθεί με σιγουριά για τη σχέση μεταξύ αυτής της αύξησης και της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.
«Η κλιματική αλλαγή δεν προκαλεί τους τροπικούς κυκλώνες -αυτοί υπήρχαν πάντα. Η σχέση ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή και τη συχνότητα των τροπικών καταιγίδων και των κυκλώνων δεν είναι ξεκάθαρη, ακόμη διεξάγονται πολλές έρευνες πάνω σ' αυτό», δήλωσε πρόσφατα η Κλερ Νάλις, εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας. Ενώ ο Κέβιν Τρένμπερθ, του Εθνικού Κέντρου Ατμοσφαιρικής Έρευνας των ΗΠΑ (ΝCAR) δήλωσε από την πλευρά του ότι «η θερμοκρασία της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά περίπου 1°C λόγω της παγκόσμιας υπερθέρμανσης του πλανήτη, που προκαλείται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Αντιστοίχως, παρατηρείται αύξηση στη θερμοκρασία του αέρα και στην υγρασία στην ατμόσφαιρα. Αυτό σημαίνει ότι το περιβάλλον στο οποίο συμβαίνουν οι τροπικές καταιγίδες είναι απλώς διαφορετικό απ' ό,τι πριν από μερικές δεκαετίες».
Πόσο συχνή είναι η εμφάνιση μεσογειακών κυκλώνων τροπικού τύπου στη χώρα μας; Απαντά ο καθηγητής Κλιματολογίας, Παναγιώτης Νάστος*
Στην περιοχή της Μεσογείου παρατηρείται σπάνια ένα ταχύτατα περιστρεφόμενο ατμοσφαιρικό σύστημα το οποίο χαρακτηρίζεται από ισχυρούς ανέμους, έντονες βροχοπτώσεις και κέντρο χαμηλής πίεσης, συνοδευόμενο από σπειροειδές μοτίβο καταιγίδων, που διαφοροποιείται από τους συνήθεις κυκλώνες της Μεσογείου. Αυτοί οι τροπικού τύπου κυκλώνες, γνωστοί ως Medicanes (Medi-terranian + hurri-canes), παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τους τροπικούς κυκλώνες. Πρέπει να έχουν συνεχή νεφοκάλυψη και συμμετρικό σχήμα γύρω από ένα σαφώς ορατό «μάτι» κυκλώνα και εμφανίζονται κυρίως σε δύο περιοχές, τη Δυτική Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή του Ιονίου, με περιορισμένη εμφάνιση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Ο μέσος αριθμός εμφάνισης των medicanes είναι 1,4 γεγονότα ανά έτος. Η υψηλότερη συχνότητα παρουσιάζεται τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο (13), ακολουθούμενη από Δεκέμβριο (11) και Ιανουάριο (8). Κατά τη ζεστή περίοδο του έτους (Απρίλιος-Αύγουστος) παρατηρείται μειωμένη συχνότητα εμφάνισης των Medicanes.
* O καθηγητής Κλιματολογίας Παναγιώτης Νάστος είναι διευθυντής του Εργαστηρίου Κλιματολογίας και Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος (http://lacae.geol.uoa.gr) του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εχει ερευνητική εμπειρία 20 ετών σε θέματα κλιματικών μεταβολών και των επιπτώσεών τους, στατιστικών κλιματικών μοντέλων, βιοκλιματολογίας και ακραίων καιρικών φαινομένων.
** Οι συνεργάτες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού επικοινωνίας επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό SciCo παρουσιάζουν με απλά λόγια ένα θέμα που φέρνει την επιστήμη πιο κοντά μας.
*** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αρ. φύλλου 04.
