Της Νάσιας Καλαμάκη
Οι διοργανωτές της 57ης Biennale της Βενετίας αποφάσισαν να τιμήσουν με το Χρυσό Λέοντα την Αμερικανή καλλιτέχνιδα Carolee Schneemann για την προσφορά της στο χώρο της τέχνης και συγκεκριμένα, στην τέχνη της επιτέλεσης (περφόρμανς) και στην τέχνη του σώματος (body art). Η Schneemann, είναι γνωστή για το φεμινιστικό της έργο και προτάθηκε από την Christine Macel, καλλιτεχνική διευθύντρια της φετινής Μπιενάλε, που φέρει τον τίτλο “Viva Arte Viva”.
Γεννημένη στην Πενσυλβανία το 1939, η καλλιτέχνης ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Τα πρώτα της έργα ήταν κυρίως ζωγραφικά, με ντανταϊστικά και εξπρεσιονιστικά στοιχεία. Στη συνέχεια, οι καλλιτεχνικές δράσεις της εξελίχθηκαν και εντάσσονται στο καλλιτεχνικό φεμινιστικό κίνημα που εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970 στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκτός αυτού, όμως, είχε επιρροές από διάφορα κινήματα της εποχής, όπως το Fluxus, το Νεο-Νταντά, η Beat Γενιά και τα Ηappenings.
Την εποχή του 1960 επικρατούσαν τρία είδη περφόρμανς: η περφόρμανς ως δράση, ως έργο και ως τελετουργία. Αυτά έδωσαν στη Schneemann τη δυνατότητα να επεκτείνει το μοντέλο της περφόρμανς-δράσης σε τέχνη του σώματος. Το σώμα για την ίδια είχε ερωτικές, αλλά και φεμινιστικές προεκτάσεις.
Το πιο γνωστό της έργο Meat-Joy, το οποίο επιτελέσθηκε στο Παρίσι και έπειτα στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, παρουσίαζε το σώμα ως ένα πλήρως ερωτικό, σεξουαλικό υποκείμενο και αντικείμενο πόθου. Άνδρες και γυναίκες χόρευαν και έπαιζαν ανάμεσα σε υγρή μπογιά, πλαστικά και σκοινιά, μαζί με κομμάτια ωμού ψαριού, κοτόπουλου και κρέατος. Στόχος της περφόρμανς ήταν να προτείνει μια εκστατική αναδιαμόρφωση του μοναχικού «κρέατος» του σώματος, σε μια κοινοβιακή «χαρά» του σεξ.
Το 1975, στην περφόρμανς Interior Scroll, επηρεασμένη από το κίνημα Fluxus, χρησιμοποίησε κείμενο και σώμα: διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο της Cezanne, She Was a Great Painter (1976), μετά έριξε το βιβλίο και εξήγαγε από τον κόλπο της λωρίδες χαρτιού, από τις οποίες άρχισε να διαβάζει. Η ομιλία της αυτή, κατά τους ιστορικούς της τέχνης, ήταν ένα σχόλιο πάνω στην "εσωτερική κριτική", όσο και σε ένα ενδεχόμενο "φεμινιστικό ενδιαφέρον" για τη γυναικεία γραφή.
Η Μπιενάλε δήλωσε για την επιλογή ότι «το ύφος της Schneemann είναι άμεσο, σεξουαλικό, απελευθερωτικό και αυτοβιογραφικό. Δίνει ιδιαίτερη σημασία στην αισθησιακή ευχαρίστηση των γυναικών και εξετάζει τις δυνατότητες της πολιτικής και προσωπικής χειραφέτησης από τις κυρίαρχες κοινωνικές και αισθητικές συμβάσεις.»
Η Μacel έχει προσθέσει «ότι η Schneeman τοποθετεί τις γυναίκες τόσο ως δημιουργό όσο και ως ενεργό μέρος της ίδιας της δημιουργίας. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή αναπαράσταση των γυναικών, ως γυμνό αντικείμενο, χρησιμοποίησε το γυμνό σώμα ως πρωταρχική, αρχαϊκή δύναμη που μπορεί να ενοποιήσει τις ενέργειες.»
Δικαίως, λοιπόν, θα λάβει το συγκεκριμένο βραβείο, εφόσον με τις περφόρμανς της, που στόχο είχαν την απελευθέρωση του σώματος (κυρίως του γυναικείου) από τα ταμπού της εποχής., κατάφερε να απενοχοποιήσει το γυμνό στην τέχνη και να το καταστήσει μια αναγκαία πρακτική. Άνοιξε συνεπώς, το δρόμο σε νέους καλλιτέχνες να αναπτύξουν το συγκεκριμένο κίνημα και να το εξελίξουν. Πρόσφατα, η Schneemann είχε δηλώσει στην Guardian: «Η δουλειά μου έγινε μία γέφυρα, την οποία έπρεπε να διασχίσουν οι νέες φεμινίστριες που δουλεύουν με το σώμα τους.»
Έργα της εκτίθενται αυτόν τον καιρό στο Παρίσι, στην γκαλερί MFC Michele Didier, ενώ όσοι βρεθούν στη Νέα Υόρκη θα έχουν την ευκαιρία να δουν έργα της στην έκθεση "More Wrong Things" στη Hales Gallery (20 Μαίου–24 Ιουνίου 2017) και στην πρώτη αναδρομική της έκθεση στις Η.Π.Α στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, με τίτλο "Carolee Schneemann: Kinetic Painting" (22 Οκτωβρίου 2017- 1 Φεβρουαρίου 2018).
Η τελετή απονομής του βραβείου θα γίνει στις 13 Μαΐου στο Ca' Giustinian στη Βενετία.
