Την έναρξη της documenta 14 στο Κάσελ κήρυξαν σήμερα οι πρόεδροι της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Frank-Walter Steinmeier και της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος. Στα εγκαίνια παρευρέθη και ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης, ο οποίος, μαζί με το δήμαρχο του Κάσελ Bertram Hilgen, ξεναγήθηκe στο έργο Ο Παρθενώνας των Απαγορευμένων Βιβλίων, που είναι τοποθετημένο στην κεντρική πλατεία της πόλης. Εκτός αυτού του έργου, ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα στο Κάσελ είναι, σύμφωνα με διεθνείς κριτικούς και επιμελητές τέχνης, η έκθεση έργων από τη συλλογή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), με τίτλο «ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ», στο Fridericianum, την εκθεσιακή έδρα της documenta από την πρώτη έκδοση του 1955.
Με μια όχι και τόσο πρωτότυπη παρομοίωση της έκθεσης με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, που δεν είμαστε σίγουροι αν όντως αντανακλά αυτό που συμβαίνει με αυτήν την έκδοση της documenta, ο κ. Καμίνης δήλωσε: «η documenta είναι για την τέχνη ό,τι είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες για τον αθλητισμό και για το λόγο αυτό, τα οφέλη τόσο για την Αθήνα όσο και για το Κάσελ είναι τεράστια. Θα περάσει στην ιστορία όχι μόνο ως μία πολύ επιτυχημένη διοργάνωση, αλλά και ως μία διοργάνωση που ένωσε δύο πόλεις, δύο λαούς και έδωσε νέα ώθηση στην έννοια της δημιουργίας. Για τα εγκαίνια του παραδοσιακού σκέλους της documenta 14 στη γενέτειρά της, το Κάσελ, εύχομαι από το βάθος της καρδιάς μου κάθε επιτυχία. Και παρά τον τίτλο της έκθεσης «Μαθαίνοντας από την Αθήνα», σας διαβεβαιώνω ότι και η Αθήνα έμαθε πάρα πολλά από την documenta και τους ανθρώπους της και κυρίως από τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Adam Szymczyk. Μπορεί η documenta 14 να ολοκληρώνεται στην Αθήνα στις 16 Ιουλίου, ωστόσο είμαι σίγουρος ότι θα ανοίξει το δρόμο για μια ευρύτερη συνεργασία ανάμεσα στις δύο πόλεις και θα αφήσει τα ίχνη της στην πόλη και τους κατοίκους της για πολλά χρόνια ακόμη. Ευχαριστούμε το Κάσελ και τον δήμαρχό του Bertram Hilgen για την ευκαιρία που μας έδωσε.» Μια πολύ αισιόδοξη δήλωση, που πολύ θα θέλαμε να δούμε να πραγματοποιείται στο μέλλον, αντί να πέφτει για ακόμη μία φορά στο κενό.
Μπία Ντάβου, Ιστία © Nils Klinger
Καθώς η documenta 14 συνεχίζει το ταξίδι της στην Αθήνα, έχοντας το EMΣT ως τον κυρίως εκθεσιακό της χώρο, ένα σημαντικό μέρος της συλλογής του ΕΜΣΤ έχει ταξιδέψει στην Γερμανία. Η έκθεση «ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ. Η Συλλογή του ΕΜΣΤ» καταλαμβάνει ολόκληρο το εμβληματικό κτήριο του Fridericianum και παρουσιάζεται στο πλαίσιο της σειράς «Το ΕΜΣΤ στον Κόσμο». Συμμετέχουν 82 καλλιτέχνες, παρουσιάζονται 180 έργα και την επιμελείται η διευθύντρια του ΕΜΣΤ, κ. Κατερίνα Κοσκινά με την υποστήριξη των Σταμάτη Σχιζάκη και Τίνας Πανδή, βοηθών επιμελητών, και της Ηρώς Νικολακέα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.
Η έκθεση στο Fridericianum σηματοδοτεί την πρώτη φορά που το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής του ΕΜΣΤ παρουσιάζεται εκτός Ελλάδας, μέσω μιας διττής μετατόπισης που καθιστά τη στέγη του ΕΜΣΤ, έναν από τους κύριους εκθεσιακούς χώρους της documenta 14 στην Αθήνα, και το Fridericianum, παραδοσιακά τον κεντρικό εκθεσιακό χώρο για κάθε documenta, προσωρινή στέγη της συλλογής EMΣT.
Μια προσαρμοσμένη εκδοχή της μουσειολογικής μελέτης του ΕΜΣΤ
Το ΕΜΣΤ άρχισε να δημιουργεί τη συλλογή του το 2000. Σήμερα περιλαμβάνει περισσότερα από 1.100 έργα Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών από το 1960 και εξής. Η έκθεση «ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ. Η Συλλογή του ΕΜΣΤ» είναι μια προσαρμοσμένη εκδοχή της μουσειολογικής μελέτης που εκπονήθηκε για να εφαρμοστεί στους χώρους του ΕΜΣΤ. Η έκθεση στο Fridericianum στο Κάσελ, τη γενέτειρα της documenta και το πρώτο δημόσιο μουσείο στην Ευρώπη, πραγματεύεται θέματα όπως η διέλευση συνόρων, η διασπορά, ο νόστος, οι διαπολιτισμικές ανταλλαγές, η υπαρξιακή αναζήτηση, η μυθολογία, η ατομική και συλλογική μνήμη. Επιπροσθέτως, η βραχύβια ιστορία του Fridericianum ως το πρώτο κοινοβουλευτικό κτήριο της Γερμανίας το καθιστά τον καταλληλότερο χώρο για την προβολή των έργων πολλών καλλιτεχνών, που σχετίζονται με την ταραγμένη μεταπολεμική περίοδο και τις επακόλουθες δεκαετίες πολιτικής αναταραχής και επαναστατικής μεταμόρφωσης της κοινωνίας.
Ενώ η παρουσίαση της συλλογής διατηρεί το διεθνές εύρος της, τονίζει επίσης την παρουσία πρωτοπόρων Ελλήνων καλλιτεχνών, επανεξετάζοντας και αναδεικνύοντας την εθνική και διεθνή τους πορεία.
Ο τίτλος εκφράζει τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των δύο θεσμών, της documenta 14 και του ΕΜΣΤ, ανεξαρτήτως των διαφορετικών δεσμεύσεών τους και σκοπών, κατά το διάλογο και την επανερμηνεία ουσιωδών ζητημάτων και καλλιτεχνικών ιδιωμάτων. Πραγματεύεται έννοιες όπως της συναλλαγής, του δανείου, του μοιράσματος και της προσφοράς Αντίδωρου (που κυριολεκτικά σημαίνει την ανταπόδοση για κάποιο δώρο που έχει δοθεί) ή Αντιδάνειου (η επιστροφή ενός γλωσσικού, πολιτισμικού ή οικονομικού δανείου). Το πρόθεμα «αντι-» στον τίτλο αποκαλύπτει μια σαφή θέση και συνεπώς μια άποψη, η οποία δεν σημαίνει απαραιτήτως αντίθεση, αλλά εκκινεί από διαφορετική αφετηρία προκειμένου να επικοινωνήσει, να συζητήσει, να συγκλίνει, να γεφυρώσει και να αποδεχτεί τη θέση των άλλων.
Μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου, το Fridericianum στο Κάσελ γίνεται το σπίτι του ΕΜΣΤ στη Γερμανία, και ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ, ένα δώρο σε αντάλλαγμα, συμβολίζοντας τα κοινά οφέλη αυτής της συνεργασίας.
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ανδρέας Αγγελιδάκης, Αλέξης Ακριθάκης, Νίκος Αλεξίου, Δημήτρης Αληθεινός, Janine Antoni, Stephen Antonakos, Ευγενία Αποστόλου, Αθανάσιος Αργιανάς, Κώστας Βαρώτσος, Κωστής Βελώνης, Βαγγέλης Βλάχος, Bill Viola, Κωνσταντίνος (Ντίκος) Βυζάντιος, Carlos Garaicoa, Kendell Geers, Δανιήλ, Γιώργος Δρίβας, Χάρις Επαμεινώνδα, Koken Ergun, Ειρήνη Ευσταθίου, Emily Jacir, Θόδωρος, Βλάσης Κανιάρης, Gulsun Karamustafa, Νίκος Κεσσανλής, Piotr Kowalski, Joseph Kosuth, Kimsooja, Πάνος Κοκκινιάς, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Γιάννης Κουνέλλης, Γιώργος Λαζόγκας, Γιώργος Λάππας, Ange Leccia, Μαρία Λοϊζίδου, Ανδρέας Λόλης, Στάθης Λογοθέτης, Danny Mathys, Γιάννης Μίχας, Bertille Bak, Lynda Benglis, Andrea Bowers, Μανώλης Μπαμπούσης, Χρόνης Μπότσογλου, Γιάννης Μπουτέας, Adam Broomberg & Oliver Chanarin, Νίκος Ναυρίδης, Μπία Ντάβου, Παντελής Ξαγοράρης, Γιώργος Ξένος, Μαρία Παπαδημητρίου, Αιμιλία Παπαφιλίππου, Ηλίας Παπαηλιάκης, Νίνα Παπακωνσταντίνου, Ρένα Παπασπύρου, Ναυσικά Πάστρα, Παύλος, Pedro Cabrita Reis, Walid Raad, Oliver Ressler, Λουκάς Σαμαράς, Γιώργος Σαπουντζής, Alan Sekula, Άσπα Στασινοπούλου, Βασίλης Σκυλάκος, Χριστιάνα Σούλου, Τάκις, Δημήτρης Τζαμουράνης, Θανάσης Τότσικας, Νίκος Τρανός, Κώστας Τσόκλης, Στέφανος Τσιβόπουλος, Στέλιος Φαϊτάκης, Jan Fabre, Παντελής Χανδρής, Joana Hadjithomas & Khalil Joreige, Γιώργος Χατζημιχάλης, Mona Hatoum, Gary Hill, Χρύσα, Γιάννης Ψυχοπαίδης, Αλέξανδρος Ψυχούλης
