Πώς θα δείχνει το κτίριο των Burlington Gardens μετά την ανακαίνιση, όταν θα κατέβουν οι σκαλωσιές © Hayes Davidson
Της Emily Sharpe
Μεγάλο μέρος από τις σκαλωσιές και το σχεδιασμό του Yinka Shonibare που καλύπτει την ιταλική πρόσοψη του κτιρίου επί του αριθμού 6 Burlington Gardens στο κεντρικό Λονδίνο εδώ και από ένα χρόνο θα κατέβει φέτος το καλοκαίρι, καθώς η ανάπλαση των 50 εκατομμυρίων λιρών για τη δημιουργία μιας συνεκτικής πανεπιστημιούπολης δύο στρεμμάτων από την ένωση του κτίριου με την επί μακρόν έδρα της Royal Academy of Arts (RA), το Burlington House, είναι ένα ακόμη βήμα πιο κοντά προς την ολοκλήρωση. Η ανανεωμένη RA πρόκειται να ανοίξει το 2018 για τη 250ή επέτειο του ιδρύματος.
Η ανάπλαση έχει σχεδιαστεί από το βραβευμένο βρετανό αρχιτέκτονα David Chipperfield, ο οποίος συνεργάζεται στενά με την Julian Harrap Architects, μια εταιρεία που ειδικεύεται στην ανακαίνιση ιστορικών κτιρίων. «Άλλες προτάσεις για τη σύνδεση των δύο κτιρίων ζητούσαν επέκταση προς τα επάνω ή στο πλάι, αλλά εμείς πηγαίνουμε κατευθείαν στη μέση», λέει ο Chipperfield. Ο Charles Saumarez Smith, διευθύνων σύμβουλος της RA, προσθέτει: «Ο απλούστερος και πιο ευθύς τρόπος σύνδεσης των κτιρίων είναι να υπάρχει μια διαδρομή στον άξονα της μίας μπροστινής πόρτας προς την άλλη μπροστινή πόρτα: ο David το κατάλαβε αυτό και το κάνει.» Οι επισκέπτες θα διασχίζουν το 15 μέτρων χώρο ανάμεσα στα κτίρια μέσω μιας κλειστής γέφυρας από τσιμέντο.
Burlington Gardens πριν τον πρόσφατο καθαρισμό
Το σχέδιο περιέχει επίσης νέους χώρους για εκθέσεις, καθώς και χώρους για αποκλειστική χρήση από τις σχολές της RA, αποκαθιστά ένα εντυπωσιακό θέατρο χωρητικότητας 260 θέσεων με διπλάσιο ύψος, δημιουργεί μια νέα είσοδο για το μουσείο στους Burlington Gardens και θα βελτιώσει τις υπηρεσίες επισκεπτών.
Η αναπαλαίωση της πρόσοψης και των εσωτερικών χώρων του διατηρητέου κτιρίου στους Burlington Gardens, το οποίο χτίστηκε μεταξύ 1866 και 1870 από τον αρχιτέκτονα James Pennethorne για το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, αποτελεί βασικό στοιχείο του έργου. Οι Saumarez Smith και Lyall Thow, ένας συνεργάτης της Julian Harrap Architects, πιστεύουν ότι το εξωτερικό του βικτωριανού κτιρίου, το οποίο αγόρασε η RA το 2001, δεν είχε καθαριστεί διεξοδικά ποτέ κατά την 150ετή ιστορία του, πέρα από αυτό που ο Thow χαρακτηρίζει ως ένα πιθανό «ελαφρό καθαρισμό από τον κατασκευαστή». Λέει ότι το επίπεδο της βρωμιάς και της φθοράς και η θειική επίστρωση (ένα μαυρισμένο στρώμα που προκαλείται από το νερό που λιμνάζει αντί να αποστραγγίζεται) στην επιφάνεια της πέτρας ήταν σίγουρα υπολείμματα από το «μολυσμένο βικτωριανό Λονδίνο».
Περίπου το 90% της βρωμιάς και των ρύπων αφαιρέθηκε με την εφαρμογή νερού και ατμού. Ένα πολύ μαλακό μείγμα εκτινάχτηκε πάνω στην πέτρα, για να την απαλλάξει από τους πιο επίμονους λεκέδες. «Πρέπει να είναι κανείς προσεκτικός με το τι εκτοξεύει στην πέτρα», λέει ο Thow, εξηγώντας ότι η άμμος που χρησιμοποιούσαν συνήθως στη δεκαετία του 1960 και του ''70 «ξεγύμνωσε την εξωτερική επιφάνεια της πέτρας. Μπορεί να είναι επιθετική και να απομακρύνει την πατίνα που έρχεται με τα χρόνια. Εάν το κάνει κανείς αυτό στη γλυπτική, αρχίζουν να χάνονται οι λεπτομέρειες.»
Αν και η πρόσοψη μπορεί να ήταν βρώμικη, συνολικά ήταν σε αρκετά καλή κατάσταση. Εντούτοις, απαιτούσε επισκευές, εν μέρει επειδή κατά την κατασκευή του κτιρίου χρησιμοποιήθηκαν τόσο πέτρες Portland όσο και Mansfield, για να δώσουν ένα πολυχρωματικό αποτέλεσμα. «Υπάρχει ένα εγγενές πρόβλημα όταν συνδυάζονται αυτά τα δύο, επειδή η Mansfield είναι ψαμμίτης και η Portland είναι ασβεστόλιθος. Έχουν διαφορετική γεωλογική σύσταση και μπορεί να αντιδράσουν άσχημα μαζί», λέει, προσθέτοντας ότι η πηγή του προβλήματος ήταν ότι ο ασβεστόλιθος μπορεί να ξεπλενόταν επάνω στον ψαμμίτη.
Αντί να απομακρυνθεί κάθε κομμάτι από ψαμμίτη, κάτι που θα άλλαζε δραματικά την εμφάνιση της πρόσοψης, τα καθάρισαν, για να απομακρύνουν τυχόν άλλους ρύπους που θα μπορούσαν να επιταχύνουν το πρόβλημα, και αντικατέστησαν τα κατεστραμμένα κομμάτια, όπου ήταν απαραίτητο. «Η γενική μας προσέγγιση ήταν να κάνουμε ελάχιστες παρεμβάσεις: δε θέλαμε το κτίριο να μοιάζει σα να έχει ξαναχτιστεί», λέει ο Thow.
Άγαλμα του Pierre-Simon Laplace (του Γάλλου Νεύτωνα) από τον Edward Wyon: ένας από τους 22 Μεγάλους Σκεπτόμενους που καθαρίστηκαν πρόσφατα © Francis Ware
Περιποιήθηκαν, ακόμη, τα 22 γλυπτά "Μεγάλων Σκεπτομένων", ιδιαίτερα τα πιο φθαρμένα από τις καιρικές συνθήκες στην κορυφή του κτιρίου. Αυτό περιελάμβανε ακτίνες Χ, για να δούν πώς ήταν καρφωμένα στη δομή. Κατά τη βικτωριανή περίοδο, χρησιμοποιείτο συχνά σφυρηλατημένο σίδερο, αλλά όταν βρέχεται, σκουριάζει και διαστέλλεται, προκαλώντας ζημιές στην πέτρα στην οποία είναι ενσωματωμένο. Όπου ήταν απαραίτητο, η ομάδα ασφάλισε τα γλυπτά με ακίδες από ανοξείδωτο χάλυβα.
Άπλωσαν, επίσης, επίστρωση από ασβέστη σε ορισμένες περιοχές με αγάλματα που είναι επιρρεπείς στη συσσώρευση νερού. O Thow παρομοιάζει αυτές τις «επικαλύψεις-προστατευτικά καλύμματα» με «προστατευτικά στρώματα, τα οποία θα θυσιαστούν και θα επιδεινωθούν με το χρόνο». Χαρακτηριστικά που λείπουν από μερικά γλυπτά αντικαθίστανται, συμπεριλαμβανομένης της πένας του ποιητή John Milton. «Και η μύτη του καημένου του [William] Harvey έχει αποκοπεί, οπότε πρέπει να το επιδιορθώσουμε και αυτό», προσθέτει.
Για τον Thow, οι πιο συναρπαστικές αποκαλύψεις από την εξωτερική αναπαλαίωση προήλθαν από το ρολόι και τον ανεμοδείκτη στους ανατολικούς και δυτικούς πύργους αντίστοιχα. Ο κατασκευαστής ρολογιών Smith of Derby ήταν σε θέση να επισκευάσει το καντράν του ρολογιού και τις μη-αρχικές λειτουργίες του, και ορισμένες από τις αρχικές λειτουργίες του ανεμοδείκτη ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των οικοδομικών εργασιών. Αναστηλώθηκε χρησιμοποιώντας μια φωτογραφία του 1920, για να καθοδηγήσει τους συντηρητές.
Πώς θα μοιάζουν τα δωμάτια της Συγκλήτου μετά την αναπαλαίωση © David Chipperfield Architects
Η αναπαλαίωση των πλούσια διακοσμημένων δωματίων της Συγκλήτου στον πρώτο όροφο, -η καλύτερα διατηρημένη σειρά δωματίων στο Burlington Gardens-, είναι η καρδιά του έργου, λέει ο Saumarez Smith. «Είναι πολύ σημαντικό, γιατί νομίζω ότι θα φέρει τους ανθρώπους στον επάνω όροφο», εξηγεί. Τα δωμάτια, τα οποία θα φιλοξενήσουν ένα καφέ και μια αίθουσα αρχιτεκτονικής, διαθέτουν ένα βικτωριανό πολυχρωματικό σχέδιο, επιχρύσωση, βιβλιοθήκες από μαόνι και γύψινα διακοσμητικά. Μετά από πολλή συζήτηση, η RA αποφάσισε να αποκαταστήσει το χρωματικό σχέδιο του 1902, του τότε ιδιοκτήτη του κτιρίου, της Επιτροπής Δημόσιων Υπηρεσιών, όπως φαίνεται στη περίτεχνη οροφή στο μεσαίο δωμάτιο. Είναι πιο πολύχρωμο από το σχέδιο που χρονολογείται κατά την εποχή που το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου καταλάμβανε το κτίριο, και είναι πιο κοντά στο αρχικό σχέδιο του Pennethorne, όπως φαίνεται στα σχέδια εργασίας του.
«Το ποιο ιστορικό χρωματικό σχέδιο θα επιλεγεί είναι μία από τις συνεχείς συζητήσεις, αλλά με τα δωμάτια της Συγκλήτου είναι αρκετά σαφές το επιχείρημα», λέει ο Thow. «Όταν έχει κανείς κάτι τόσο παλιό, από το 1902, το οποίο είναι από μόνο του ένα θαυμάσιο έργο σε καλή κατάσταση, θα έπρεπε πραγματικά να δώσει αγώνα για να πείσει τους άλλους να το επιζωγραφίσουν». Ο Saumarez Smith περιγράφει το συμφωνημένο χρωματικό σχέδιο ως μια «ερμηνεία» βασισμένη σε αυτό που πιστεύει ο Chipperfield ότι θα λειτουργήσει καλύτερα. «Δεν πρόκειται να πάμε σε ένα καθαρά Υψηλό Βικτωριανό στυλ, αλλά έναν τόνο πιο κάτω που θα εξακολουθεί να είναι ένα καθόλα βικτωριανό δωμάτιο», λέει.
Η αίθουσα της Βρετανικής Ακαδημίας της δεκαετίας του 1920, ένα μεγαλοπρεπές εσωτερικό δωματίου που προτάσσει ένα μείγμα Αρτ Ντεκό και Νεοκλασικού στυλ, έχει αποσυναρμολογηθεί και θα επανεγκατασταθεί σε μια επέκταση στην νοτιοανατολική γωνία του κτιρίου.
Ο Saumarez Smith βλέπει ομοιότητες με τον τρόπο που ο David Chipperfield και ο Julian Harrap προσέγγισαν την ανακατασκευή του Μουσείου Neues του Βερολίνου το 2009: «Αν κοιτάξετε πώς αντιμετωπίστηκε το Neues, είναι ένας συνδυασμός μιας πολύ ευαίσθητης και ευφυούς διατήρησης του υπάρχοντος, αρχικού κτιρίου, μαζί με διακριτικές μοντέρνες παρεμβάσεις. Και αυτή είναι η προσέγγιση του David για το πώς πρέπει να χειρίζεται κανείς ένα ιστορικό κτίριο: διατηρεί όσο το δυνατόν περισσότερα από το αρχικό υλικό και κάνει μια νέα κατασκευή μέσα στο κέλυφος του υπάρχοντος κτιρίου.» Αν και η RA έχει ήδη συγκεντρώσει τα περισσότερα κεφάλαια για την ανάπλαση -χάρη, εν μέρει, σε επιχορήγηση 12,7 εκατομμυρίων λιρών από το Heritage Lottery Fund και 5,9 εκατομμυρίων από το Monument Trust-, χρειάζονται άλλα 3 εκατομμύρια λίρες. Το Μάιο, η RA ξεκίνησε μια καμπάνια, τη Make Your Mark για να εξασφαλίσει το τεράστιο αυτό ποσό, στην οποία μπορείτε να συμβάλλετε στο: makeyourmark.royalacademy.org.uk
Ξυλογραφία των Burlington Gardens (περ. 1870)
6 Burlington Gardens: Ένα χρονολόγιο
• 1870 Το Burlington Gardens, το οποίο σχεδιάστηκε από τον James Pennethorne, ανοίγει επίσημα από τη Βασίλισσα Βικτώρια: χρησιμεύει ως έδρα του Πανεπιστημίου του Λονδίνου μέχρι το 1900
• 1902 Η Επιτροπή Δημόσιων Υπηρεσιών μετακομίζει εκεί
• 1970-97 Έδρα του Μουσείου της Ανθρωπότητας του Βρετανικού Μουσείου
• 2001 Η Βασιλική Ακαδημία Τεχνών (Royal Academy of Arts) αποκτά το κτίριο
• 2008 Ο David Chipperfield ζήτησε γενικό σχέδιο ανάπλασης για το χώρο
• 2018 Έργα πρόκειται να ολοκληρωθούν εγκαίρως για τη 250ή επέτειο της RA
