© Worcester Art Museum
Ήταν αρκετά αναμενόμενο ότι μετά την ανεπανάληπτη δημοσιότητα που έλαβε το έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι Salvator Mundi πριν αλλά και μετά τη δημοπρασία του από τον οίκο Christie''s στη Νέα Υόρκη, θα αναβίωνε το ενδιαφέρον στην αγορά για έργα από τους Μεγάλους Δασκάλους της ζωγραφικής. Όπως και ότι μπορεί να εμφανίζονταν μυστηριωδώς χαμένα έργα τους ή να προκύπτουν έργα που τελικά αποδίδονται στους πιο γνωστούς από αυτούς και όχι στο εργαστήριό τους... Κάτι τέτοιο φαίνεται να συμβαίνει ήδη με ένα έργο που ένα μουσείο θέλει να αποδώσει στον Λεονάρντο ντα Βίντσι και ένα σχέδιο που αποδίδεται στον Βίνσεντ Βαν Γκογκ.
Ένας Λεονάρντο κάτω από τη μύτη ενός μουσείου
Στόχος της έκθεσης The Mystery of Worcester's Leonardo που εγκαινιάζεται στο Worcester Art Museum της Μασαχουσέτης στις 10 Μαρτίου (έως 3 Ιουνίου) θα είναι να αναδείξει όλους τους λόγους για τους οποίους το έργο A Miracle of Saint Donatus of Arezzo (περ. 1479-85), το οποίο βρίσκεται στη συλλογή του από τη δεκαετία του 1940, είναι στην πραγματικότητα έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι και όχι του Λορέντσο ντι Κρέντι, στον οποίο έχει αποδοθεί.
Ακόμη ένας πίνακας που έχει αποδοθεί στον ντι Κρέντι είναι ένας Ευαγγελισμός (περ. 1475-78) που βρίσκεται στο Λούβρο στο Παρίσι. Με βάση έρευνα της Rita Albertson, επικεφαλής συντηρήτρια του μουσείου της Μασαχουσέτης, του Laurence Kanter, επικεφαλής επιμελητή της Πινακοθήκης Τέχνης του Πανεπιστημίου Yale, και του Bruno Mottin, βασικό επιμελητή του Centre de Recherche et de Restauration des Musees de France, η έκθεση θα επιχειρήσει να δείξει ότι το χέρι πίσω και από τους δύο αυτούς πίνακες ήταν του Λεονάρντο. Άλλωστε, τόσο ο ντα Βίντσι όσο και ο ντι Κρέντι ήταν στο εργαστήριο του Αντρέα ντελ Βερόκιο γύρω στο 1475, όταν, σύμφωνα με αρχειακό υλικό, έγινε η ανάθεση στον καλλιτέχνη για το ρετάμπλ του Duomo της Πιστόια στην Τοσκάνη, στο οποίο ανήκουν και τα δύο πάνελ.
© Jean-Louis Bellec/Muse?e du Louvre
Μετά από εξέταση με ακτίνες Χ στα σχέδια που υπάρχουν κάτω από το τελικό αποτέλεσμα του πίνακα, οι ερευνητές συγκλίνουν στα συμπεράσματά τους και τα επιχειρήματά τους είναι πολλά: αρχικά, ο χειρισμός του φωτός, -ειδικά στα δάχτυλα του αγίου-, το νατουραλιστικό τοπίο και λεπτομέρειες όπως οι βλεφαρίδες και οι ρυτίδες έκφρασης στα πρόσωπα, είναι όμοιες με αυτές του Λεονάρντο. Ακόμη, τα δύο πάνελ είναι ελαιογραφίες: ο Βερόκιο και ο ντι Κρέντι χρησιμοποιούσαν αυγοτέμπερα και ο μόνος καλλιτέχνης που δούλευε με λάδια εκείνη την εποχή στη Φλωρεντία ήταν ο ντα Βίντσι, σημειώνει ο Kanter, ο οποίος έχει αμφισβητήσει την απόδοση των πάνελ στο ντι Κρέντι εδώ και 20 χρόνια, υποστηρίζοντας ότι το 85% του πίνακα ανήκει στον Λεονάρντο, ο οποίος ακόμη τότε ήταν νέος και δεν είχε αναπτύξει πλήρως την τεχνική του.
Οι ιστορικοί τέχνης επί μακρόν δυσκολεύονται να αποδώσουν μετά βεβαιότητας πίνακες που έγιναν στο εργαστήριο του Βερόκιο σε συγκεκριμένους μαθητές του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτός ο πίνακας του Worcester Art Museum, ο οποίος, όταν είχε ανακαλυφθεί τη δεκαετία του ''30 και δωρηθεί στο μουσείο, αρχικά είχε θεωρηθεί ότι είναι του ντα Βίντσι και αργότερα αμφισβητήθηκε από τους ακαδημαϊκούς και χαρακτηρίστηκε έργο το ντι Κρέντι. Για να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο την αντίθεση, οι διοργανωτές της έκθεσης θα παρουσιάσουν και έναν Ευαγγελισμό (περ. 1480-1485), ο οποίος είναι πιστοποιημένο ότι έγινε από τον Λορέντσο ντι Κρέντι, από τη Συλλογή Alana στο Ντέλαγουερ.
Ο διευθυντής του Worcester Art Museum, Matthias Waschek, είπε ότι δε φοβάται την πολύ πιθανή διαμάχη που θα ξεκινήσει η έκθεση. Ανοίγει ένα πολύ ευρύ πεδίο συζητήσεων και έρευνας για τις συνεργασίες και τις ωσμώσεις που συνέβαιναν στα εργαστήρια των μεγάλων ζωγράφων της Πρώιμης Αναγέννησης που γέννησε τους Μεγάλους Δασκάλους των αρχών του 16ου αιώνα. Ανεξαρτήτως, όμως, από το ακαδημαϊκό ενδιαφέρον που έχει το ζήτημα, αποτελεί ίσως το πρώτο δείγμα της σημασίας που αναμένεται να αποδοθεί στα πολύ γνωστά ονόματα της ευρωπαϊκής κλασικής ζωγραφικής μετά τα 450 εκατομμύρια δολάρια που έπιασε ο πίνακας του ντα Βίντσι...
© Collection Van Vlissingen Art Foundation
Άγνωστο σχέδιο του Βαν Γκογκ στην επιφάνεια
Όταν το Ίδρυμα Τέχνης Van Vlissingen απέκτησε το 2014 ένα σχέδιο με το λόφο της Μονμάρτης και ένα λατομείο και οι ειδικοί του Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ το πιστοποίησαν ως αυθεντικό του μεγάλου ζωγράφου, θεωρήθηκε σπάνια ανακάλυψη -από αυτές
Το έργο είχε πιστοποιηθεί ως αυθεντικός Βαν Γκογκ μετά από έρευνα γύρω από το θέμα, το στυλ, την τεχνική, τα υλικά και την προέλευση: οι ανεμόμυλοι στην κορυφή του λόφου ήταν ένα σημείο πολύ κοντά στο διαμέρισμα όπου διέμενε ο Βαν Γκογκ μαζί με τον αδερφό του Θίο. Επιπλέον, υπήρχαν πηγές που έδειχναν ότι το σχέδιο πουλήθηκε το 1911 από τη χήρα του Θίο σε έναν έμπορο στο Χάαρλεμ, πριν έρθει στην κατοχή του Ιδρύματος Τέχνης Van Vlissingen. Αποδείχθηκε, όμως, ότι η συγκεκριμένη υπόθεση αποτέλεσε το έναυσμα για να επανεξετάσειτο Μουσείο Βαν Γκογκ μία δωρεά που του έγινε πριν από μερικά χρόνια με παρόμοιο θέμα και την είχε απορρίψει λόγω αμφιβολιών αυθεντικότητας.
Παρόλο που το σχέδιο με τίτλο The Hill of Montmartre υπήρχε σε καταλόγους έργων του Βαν Γκογκ τη δεκαετία του ''70, οι επιμελητές του μουσείου δεν το συμπεριέλαβαν το 2001 στο δικό τους λεπτομερή κατάλογο λόγω «έλλειψης μνημειακότητας στα κτίρια» και διαφορετικής απόδοσης του ουρανού από τη συνηθισμένη απόδοση του Βαν Γκογκ. Πλέον η απόφαση αυτή αντιστράφηκε, καθώς η ομοιότητα ανάμεσα στα δύο σχέδια έκανε τους υπεύθυνους του μουσείου να αναθεωρήσουν. Τα σχέδια εκτίθενται πλέον μαζί σε μία έκθεση Ίδρυμα Τέχνης Van Vlissingen που εγκαινιάστηκε χθες στο Singer Laren, με τίτλο Impressionism & Beyond: A Wonderful Journey (έως 6 Μαΐου).
© Van Gogh Museum Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation)
Με πληροφορίες από The Art Newspaper
