«Δεν περιμένω από τους γονείς μου να με καταλάβουν. Αν και θέλω να προχωρήσω και ο γιατρός μου συμφωνεί, θα περιμένω να φτάσω στα 18. Κάνω υπομονή, η μητέρα μου όταν σκέφτεται το μέλλον κλαίει…».
«Σήμερα ο μπαμπάς με πήγε στους γιατρούς μου με την ελπίδα να μου αλλάξουν την ιδέα που- κατά τη γνώμη του - με καταστρέφει! Δεν μπορεί να καταλάβει πως είμαι ένας κανονικός άνδρας και αυτό δεν αλλάζει».
«Μου αρέσει να βγαίνω σε άλλη γειτονιά, εκεί που δεν με γνωρίζουν-χρησιμοποιώ άλλο όνομα, με πληγώνει το βαπτιστικό μου… το ακούω κάθε μέρα το σχολείο και είναι κάθε φορά μια μαχαιριά».
«Έχω συνηθίσει τα περίεργα βλέμματα, τα υποτιμητικά, τις επιθέσεις και τις προσβολές. Έχω όμως τον σύντροφό μου, τους γιατρούς μου και τη ζωγραφική μου. Αυτά αρκούν για να είμαι καλά».
«Από τότε που άλλαξε η φωνή μου και έκανα την πρώτη επέμβαση πετάω στα σύννεφα! Υπάρχει ελπίδα. Ζω».
«Στο διαδίκτυο αισθάνομαι ελεύθερη. Υπάρχουν πολλοί που συζητούν για το φύλο τους, τη σεξουαλικότητά τους και μοιράζονται τις εμπειρίες τους. Είμαστε ένα μεγάλο χωριό. Με βοηθά πολύ αυτό να συνειδητοποιήσω πράγματα και να τα ομολογήσω στον εαυτό μου».
Με τις παραπάνω φράσεις εκφράζουν τα συναισθήματα που νιώθουν, το αδιέξοδο, τις αναζητήσεις, την κόντρα με τους γονείς, το σκληρό bullying από τον κοινωνικό περίγυρο και τα πειράγματα των συμμαθητών τους έξι έφηβοι της διπλανής πόρτας που γεννήθηκαν «εγκλωβισμένοι» σε λάθος σώμα. Πρόκειται είτε για κορίτσια που νιώθουν, συμπεριφέρονται και ντύνονται σαν αγόρια ή το αντίστροφο κι εκδηλώνουν την επιθυμία να προχωρήσουν σε «διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου» όπως αποκαλείται επίσημα η διαδικασία προτού ενηλικιωθούν ή να ξεκινήσουν την μετάβαση, ώστε να μπορέσουν κάποτε να ισορροπήσουν την εικόνα τους με τον ψυχισμό τους.
Όπως επισημαίνει η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, επιστ. υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής και πρόεδρος της Διεπιστημονικής Γνωμοδοτικής Επιτροπής Διόρθωσης του Καταχωρισμένου Φύλου, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση στον αριθμό των παιδιών στην πατρίδα μας που βιώνουν «δυσαρμονία φύλου», με το διαδίκτυο να αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα που διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην εκδήλωση της επιθυμίας για αλλαγή φύλου, αλλά και στην αναζήτηση αυτής της διεξόδου.
«Πλέον τα παιδιά δεν ζουν μόνο στην οικογένεια ή μόνο στη γειτονιά. Ζούνε σε ένα παγκόσμιο (ψηφιακό) χωριό, βομβαρδίζονται από αμέτρητα ερεθίσματα προερχόμενα από κάθε γωνιά του πλανήτη και στις ιντερνετικές αναζητήσεις τους συναντούν ιστορίες άλλων παιδιών, ανταλλάσσουν με τους διαδικτυακούς τους φίλους εμπειρίες και ανακαλύπτουν νέες διεξόδους που αν δεν υπήρχε το διαδίκτυο και αυτό το παγκόσμιο ψηφιακό χωριό, δεν θα τις γνώριζαν» αναφέρει η κ. Τσίτσικα.
Όπως εξηγεί η ειδικός η οποιαδήποτε παρέμβαση ξεκινά μετά τα 15 έτη και την έναρξη της ήβης με σύμφωνη έγγραφη δήλωση των γονέων/κηδεμόνων και την γνωμοδότηση ιατρών διεπιστημονικής ομάδας (εφηβιάτρου, ενδοκρινολόγου, παιδοψυχιάτρου) που παρακολουθούν ολιστικά το ανήλικο άτομο. Η διαδικασία είναι μακρά και ξεκινά με την αναστολή της εξέλιξης της ήβης με τα χαρακτηριστικά του ισχύοντος φύλου. Ακολουθεί η σταδιακή χορήγηση ορμονών του επιθυμητού φύλου – αλλαγές που αφορούν τη φωνή, την τρίχωση, τη μυϊκή μάζα, τον λιπώδη ιστό, την κατανομή του λίπους στο σώμα, με τα στάδια έως εδώ να είναι αναστρέψιμα.
Παρέμβαση χειρουργική πριν την ενηλικίωση σπάνια γίνεται-μόνο σε περιπτώσεις με σαφή ένδειξη/γνωμοδότηση της διεπιστημονικής ομάδας των θεραπόντων ιατρών και φυσικά έγγραφη σύμφωνη γνώμη των γονέων/κηδεμόνων. Οι επεμβάσεις πριν την ηλικία των 18 ετών αφορούν κυρίως το στήθος και η παρέμβαση αυτή μπορεί να είναι λυτρωτική για το άτομο και να συμβάλλει στην θετική ψυχοκοινωνική του εξέλιξη. Αντίθετα, επεμβάσεις στα γεννητικά όργανα αφορούν αποκλειστικά ενήλικες, μετά τουλάχιστον ένα έτος από την έναρξη της ορμονοθεραπείας. Μπορεί επίσης να φυλαχθεί υλικό (σπέρμα, ωάρια) για μελλοντική χρήση σε περίπτωση επιθυμίας τεκνοποίησης.
Υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής του βαπτιστικού ονόματος με δικαστική απόφαση που εκδίδεται από το Ειρηνοδικείο, μετά από αίτηση στην Διεπιστημονική Γνωμοδοτική Επιτροπή για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου των υπουργείων Δικαιοσύνης/Υγείας για τους ανηλίκους κάτω των 15 ετών και με σύμφωνη έγγραφη γνώμη των γονέων/κηδεμόνων και της διεπιστημονικής επιτροπής των θεραπόντων ιατρών που παρακολουθούν τον ανήλικο.
Η όλη διαδικασία δεν είναι εύκολη, καθώς τα παιδιά που γεννιούνται εγκλωβισμένα σε λάθος σώμα κατά κανόνα υφίστανται απίστευτη κακοποίηση από το περιβάλλον τους, δέχονται καθημερινά προσβολές και πειράγματα στο σχολείο και τη γειτονιά και ενδεχομένως βιώνουν μια κόλαση και στο σπίτι τους, αντιμέτωπα με γονείς που δεν θέλουν να δουν την αλήθεια κατάματα και θεωρούν ότι με φωνές, απειλές, ξύλο ή κλάματα και παρακάλια, το πρόβλημα θα….εξαφανιστεί.
Όμως μια Κατερίνα που γεννήθηκε αγόρι, βαφτίστηκε Γιώργος αλλά νιώθει μέχρι το τελευταίο της κύτταρο Κατερίνα δεν θα σωπάσει και δεν θα μπορέσει ποτέ να βρει τη ψυχική της ισορροπία αν δεν καταφέρει να ταυτίσει το «μέσα» της με το «έξω» της. Το ίδιο κι ένας Νίκος που γεννήθηκε κορίτσι και βαφτίστηκε Άννα κι όπως ο ίδιος λέει: «Βγαίνω σε άλλες γειτονιές, εκεί που δεν με γνωρίζουν-χρησιμοποιώ άλλο όνομα, με πληγώνει το βαπτιστικό μου… το ακούω κάθε μέρα το σχολείο και είναι κάθε φορά μια μαχαιριά».
Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας χρειάζεται κοινωνική συναισθηματική ενδυνάμωση, υποστήριξη και ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας, καθώς και ψυχοεκπαίδευση. Όπως επισημαίνει η πρόεδρος της Επιτροπής, οι γονείς του ανηλίκου χρειάζονται πλαισίωση, καθώς καλούνται να διαχειριστούν ανατροπές, απώλεια και μπορεί να φτάσουν σε σημεία ακραίων κακοποιητικών συμπεριφορών για τους ίδιους και το παιδί. Όταν όμως οι γονείς και η οικογένεια καταφέρουν να κατακτήσουν θετική οικολογία και ενσυναίσθηση, τα αποτελέσματα είναι θεαματικά και πολύ αισιόδοξα. Οι προκλήσεις αντιμετωπίζονται σταδιακά και εξομαλύνεται η καθημερινότητα μέσα από την ισορροπία και την αποδοχή του αληθινού εαυτού.
Τελικά το άτομο που προχωρά σε διαδικασία αλλαγής φύλου αποκτά μια νέα (διορθωμένη) ληξιαρχική πράξη γέννησης στην οποία δεν επιτρέπεται να αναγράφεται ότι υποβλήθηκε σε αυτή τη διαδικασία. Για το κράτος και σε όλα τα επίσημα έγγραφα, «ξαναγεννιέται» αυτή τη φορά με το φύλο και στο σώμα που του ταιριάζει. Τα παιδιά και οι οικογένειες που έρχονται αντιμέτωποι με ένα τέτοιο ζήτημα μπορούν να βρουν οδηγίες για τη διαχείριση της δυσφορίας φύλου στη στήλη «All about sex» της νεανικής πλατφόρμας με τίτλο «we-knowhow.gr», η οποία τελεί υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού προγράμματος SELMA, με την υποστήριξη της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής.
Το νομικό πλαίσιο για την διόρθωση του φύλου
Σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ ταυτότητας φύλου και καταχωρισμένου φύλου το πρόσωπο μπορεί να ζητήσει τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου του, ώστε αυτό να αντιστοιχεί στη βούληση, στην προσωπική αίσθηση του σώματος και στην εξωτερική του εικόνα. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα, με εξαίρεση τους ανήλικους που έχουν συμπληρώσει το 17ο έτος της ηλικίας τους, εφόσον υπάρχει ρητή συναίνεση των ασκούντων τη γονική τους μέριμνα και τους ανηλίκους που έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους, εφόσον υπάρχει επιπλέον θετική γνωμάτευση διεπιστημονικής Επιτροπής που συστήνεται με κοινή απόφαση των υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Υγείας για δύο έτη, στην οποία μετέχουν: α) ένας παιδοψυχίατρος, β) ένας ψυχίατρος, γ) ένας ενδοκρινολόγος, δ) ένας παιδοχειρούργος, ε) ένας ψυχολόγος, στ) ένας κοινωνικός λειτουργός και ζ) ένας παιδίατρος, ως Πρόεδρος, άπαντες με εξειδίκευση στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Προϋπόθεση για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου είναι το πρόσωπο που αιτείται τη διόρθωση να μην είναι έγγαμο. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου δεν απαιτείται να βεβαιώνεται ότι το πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία.
Με βάση τη νέα ληξιαρχική πράξη, οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την έκδοση άλλων εγγράφων στα οποία αναγράφεται η ταυτότητα του προσώπου ή από τα οποία το πρόσωπο εξαρτά δικαιώματα, καθώς και για την καταχώριση σε μητρώα ή καταλόγους, όπως εκλογικούς, έχουν την υποχρέωση να εκδώσουν νέα έγγραφα ή να προβούν σε νέες καταχωρίσεις με διορθωμένο το καταχωρισμένο φύλο, το κύριο όνομα και το επώνυμο του προσώπου. Στη νέα ληξιαρχική πράξη γέννησης, στα νέα έγγραφα και στις νέες καταχωρίσεις δεν επιτρέπεται η αναφορά ότι μεσολάβησε διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου. Η νέα ληξιαρχική πράξη μπορεί στο εξής να αλλάξει μία φορά, με την ίδια διαδικασία και τις ίδιες προϋποθέσεις.
Στην πατρίδα μας ο Νόμος 4491/2017, πάνω στον οποίο στηρίζονται οι αποφάσεις των Ειρηνοδικών για την διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου αναγνωρίζει την ταυτότητα του φύλου. Στη νομική ορολογία αυτό σημαίνει ότι ο καθένας έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του και δικαίωμα στο σεβασμό της προσωπικότητάς του με βάση τα χαρακτηριστικά του φύλου του.
Ως «ταυτότητα φύλου» νοείται ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά. Η ταυτότητα φύλου περιλαμβάνει την προσωπική αίσθηση του σώματος, καθώς και την κοινωνική και εξωτερική έκφραση του φύλου, τα οποία αντιστοιχούν στη βούληση του προσώπου. Η προσωπική αίσθηση του σώματος μπορεί να συνδέεται και με αλλαγές που οφείλονται σε ιατρική αγωγή ή άλλες ιατρικές επεμβάσεις που επιλέχθηκαν ελεύθερα.
Ως χαρακτηριστικά φύλου νοούνται τα χρωμοσωμικά, γονιδιακά και ανατομικά χαρακτηριστικά του προσώπου, τα οποία συμπεριλαμβάνουν πρωτογενή χαρακτηριστικά, όπως τα αναπαραγωγικά όργανα, και δευτερογενή χαρακτηριστικά, όπως η μυϊκή μάζα, η ανάπτυξη μαστών ή τριχοφυΐας
