Νέα δεδομένα δημιουργεί στις εξελίξεις της Ανατολικής Μεσογείου η αναμενομένη από σήμερα προσπάθεια εκμετάλλευσης εκ μέρους της Τουρκίας ολοκλήρωσης της διαδικασίας πρωτοκόλλησης, στην αρμόδια Υπηρεσία του ΟΗΕ, του τουρκολυβικού μνημονίου, καθώς λόγω των πιέσεων και αντιδράσεων της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Γαλλίας και άλλων χωρών, ο ΟΗΕ καθυστέρησε την τυπική αυτή διαδικασία για σχεδόν εννέα μήνες.
Η πρωτοκόλληση γίνεται βάσει του άρθρου 102 του καταστατικού Χάρτη, σύμφωνα με την οποία πρέπει να καταχωρούνται όλες οι διεθνείς συμφωνίες των κρατών για να μπορεί ένα κράτος να την επικαλεστεί ενώπιον του Δικαστηρίου. Αναμένεται και η επόμενη φάση της διαδικασίας , με την δημοσίευση στο Law Bulletin (DOALOS) που έχει ενδιαφέρον εάν θα δημοσιευθεί στην κατηγορία «Συμφωνίες Οριοθέτησης» που εστω και συμβολικά θα φαίνεται ότι ο ΟΗΕ αποδέχεται την Συμφωνία ως τέτοια ή θα είναι στην κατηγορία «Άλλες πληροφορίες» που καταχωρούνται οι μονομερείς επιστολές και ρηματικές διακοινώσεις.
Η ανάρτηση στον ΟΗΕ είναι τυπική πράξη και ο ΟΗΕ δεν έχει δυνατότητα απόρριψης του αιτήματος δυο κρατών. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα Ηνωμένα Έθνη παίρνουν θέση για την ουσία και το περιεχόμενο της όποιας συμφωνίας.
Η Τουρκία όμως θα έχει τώρα την ευκαιρία, επικαλουμένη αυτή την τυπική διαδικασία να υποστηρίξει ότι το τουρκολυβικό μνημόνιο έχει πλέον... διεθνή νομιμοποίηση και συνεπώς έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει στην επόμενη φάση, που είναι η δημοσίευση στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβέρνησης της παραχώρησης των αδειών ερευνών στην τουρκική κρατική εταιρία ΤΡΑΟ στα παράνομα Οικόπεδα που έχει σχεδιάσει βάσει του τουρκολυβικου Μνημονίου και φθάνουν έως τα χωρικά ύδατα των νησιών (Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου και Κρήτης).
Όπως είχε επισημάνει σε άρθρο του για το θέμα της πρωτοκόλλησης του τουρκολυβικου μνημονίου ο Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Πέτρος Λιάκουρας «το άρθρο 102 του Χάρτη/ΗΕ που προβλέπει ότι οι συνθήκες και άλλες διεθνείς συμφωνίες ανεξαρτήτως μορφής ή ονομασίας θα υποβάλλονται το συντομότερο δυνατό για πρωτοκόλληση και δημοσίευση στα ΗΕ, που αποτελούν το κεντρικό σύστημα πρωτοκόλλησης και αρχειοθέτησης. Ο λόγος γι’ αυτή τη διάταξη του Χάρτη/ΗΕ ήταν να προληφθούν οι συνέπειες από την τακτική των μυστικών συμφωνιών και να δημοσιεύονται όλες οι συμφωνίες σε ειδικό τεύχος. Μάλιστα δε στο άρθρο 102 του Χάρτη/ΗΕ προβλέπεται ότι τυχόν μη πρωτοκολλημένες συμφωνίες δεν θα ήταν δυνατόν να γίνονται αντικείμενο επίκλησης ενώπιον των ΗΕ. […] Σημειωτέο, βεβαίως, ότι αρκετές συμφωνίες δεν έχουν πρωτοκολληθεί για άλλους λόγους, χωρίς να αμφισβητείται ούτε η ισχύς τους ούτε οι συμβατικές δεσμεύσεις που συνεπάγονται. Πρόκειται προφανώς για τυπική διαδικασία. […] Το τουρκολυβικο μνημόνιο/σύμφωνο δεσμεύει μόνο τα συμβαλλόμενα κράτη. Λόγω δε της τυπικής και ουσιαστικής παρανομίας του, η Ελλάδα έχει διαμαρτυρηθεί. Διαμαρτυρόμενη έχει καταστήσει σαφές ότι δεν είναι αντιτάξιμο έναντί της. Και ευλόγως δυνάμει των νησιών της θα διεκδικεί υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο...».
Διπλωματικές πηγές στην Αθήνα, μόλις έγινε γνωστή η πρωτοκόλληση του τουρκολυβικού μνημονίου, τόνιζαν:
«Μετά από 10 μήνες από την κατάθεσή του, πρωτοκολλήθηκε το παράνομο μνημόνιο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Τουρκίας και της Κυβέρνησης της Τρίπολης, στον ΟΗΕ.
H πρωτοκόλληση και δημοσίευση των πάσης φύσεως συμφωνιών που κατατίθενται από τα κράτη στη Γραμματεία του ΟΗΕ αποτελεί τυπική και τεχνική διαδικασία. Η ενέργεια αυτή δεν προσδίδει νομιμότητα στα πρωτοκολλημένα κείμενα, ούτε σημαίνει την αναγνώριση του περιεχομένου από τα Ηνωμένα Έθνη.
Η εν λόγω “συμφωνία” είναι παράνομη και άκυρη, συνήφθη με παράτυπο τρόπο και δεν κυρώθηκε, ως όφειλε, από τη λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων, όπως φάνηκε και από την επιστολή του Προέδρου της τελευταίας προς τον ΓΓ του ΟΗΕ. Επίσης, η “συμφωνία” αυτή συνήφθη κατά παράβαση της Σύμβασης για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
Ο παράνομος χαρακτήρας της έχει άλλωστε τονιστεί και καταγγελθεί από τη διεθνή κοινότητα.
Υπενθυμίζεται και η καταδίκη από την Σύνοδο Κορυφης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 13 Δεκεμβρίου 2019.
Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν καταδικάσει τη "συμφωνία" Τουρκίας-Λιβύης για τα θαλάσσια σύνορα, θεωρώντας ότι παραβιάζει το διεθνές δίκαιο.
Το λεγόμενο μνημόνιο κατανόησης Άγκυρας-Τρίπολης "παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται προς το δίκαιο της θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικά δεσμευτικές συνέπειες για τρίτα κράτη", τονιζόταν στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής».
