Τι είναι τελικά η Τεχνητή Νοημοσύνη και γιατί η εξάπλωση των εφαρμογών της αποτελεί τόσο ανατρεπτική αλλαγή; Θα επιδεινώσει η ανάπτυξή της τις αντιφάσεις της σύγχρονης κοινωνίας; Ή μήπως θα μας βοηθήσει να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο; Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε και να πραγματώσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα σε έναν κόσμο ο οποίος βασίζεται στην Τεχνητή Νοημοσύνη; Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, από κοινού με τους διεθνείς οργανισμούς και τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, να διαμορφώσει ένα πλαίσιο θεσμικά ορθής, κοινωνικά αποδεκτής και εξελικτικά διορατικής χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης προς όφελος της ανθρωπότητας;
Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις τις οποίες επιχειρεί να απαντήσει ο Γιάννης Μαστρογεωργίου στο νέο του βιβλίο «Τεχνητή Νοημοσύνη και άνθρωπος», που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες από τις Eκδόσεις Παπαδόπουλος.
Σε συνέχεια των δύο προηγούμενων βιβλίων του, «Ευκαιρίες, γκρίζες ζώνες και προεκτάσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης» και «Τα εργαλεία της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και πώς ανα-διαμορφώνουν τη ζωή μας», ο Γιάννης Μαστρογεωργίου καταπιάνεται αυτή τη φορά, όχι μόνο με τις κοινωνικοοικονομικές, αλλά και με τις ηθικές επιπτώσεις που αναμένεται να έχει η ραγδαία εξάπλωση των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης στον αιώνα μας.
Όπως σημειώνει ο βουλευτής Χρήστος Ταραντίλης στον πρόλογο του βιβλίου, ο Γιάννης Μαστρογεωργίου «θίγει το ζήτημα της ηθικής διάστασης της Τ.Ν., διακρίνοντας τα δεοντολογικά ζητήματα που εγείρονται, πάντα με επίκεντρο τον άνθρωπο. Αρχικώς εστιάζει στους κινδύνους που ελλοχεύουν από την υπερβολική εμπιστοσύνη στη λήψη αποφάσεων από τις μηχανές και εκφράζει την ανησυχία του για την πιθανή δημιουργία προκαταλήψεων και διακρίσεων από την εξέλιξη της Τ.Ν. Παράλληλα τονίζει την ανάγκη εξεύρεσης ισορροπίας ανάμεσα στην προστασία των δεδομένων του ανθρώπου και την τεχνολογική ανάπτυξη, ούτως ώστε να μη φτάσουμε στο σημείο ο υπερβολικός φόβος και η υπέρμετρη προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων να καταστούν εμπόδια για την τεχνολογική εξέλιξη».
Με αυτό του το πόνημα, ο Γιάννης Μαστρογεωργίου επιχειρεί να καταλάβει όχι μόνο την εποχή του αλλά και την εποχή που έρχεται. Οπως μας έχει συνηθίσει, όμως, δεν σταματά στην ανάλυση της κατάστασης. Η απόπειρα κατανόησης της εποχής μας περιλαμβάνει συνεκτικές προτάσεις για τη διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου διαχείρισης της Τεχνητής Νοημοσύνης, ενός πλαισίου που θέτει τις βάσεις για μια ρεαλιστική και ανθρωποκεντρική διακυβέρνηση του αύριο.
Αποσπάσματα
«Μαζί με άλλες ψηφιακές τεχνολογίες, η Τ.Ν. βοηθά τους ανθρώπους να δημιουργήσουν ένα ''πέμπτο στοιχείο'' μετά τον αέρα, τη γη, το νερό και τη φωτιά: έναν απίστευτα μεγάλο όγκο δεδομένων που μας περιβάλλει όλο και περισσότερο, ψηφιοποιώντας βαθμιαία το περιβάλλον μας και πολλαπλασιάζοντας τις συνολικές δυνατότητές μας ως ανθρωπότητας. Η Τ.Ν. ενδυναμώνει και ενισχύει τον άνθρωπο, δεδομένου ότι παρέχει ισχυρότατα εργαλεία τα οποία, εάν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορούν να αυξήσουν την ανθρώπινη νοημοσύνη οδηγώντας μας σε πιο βιώσιμα και επιθυμητά μονοπάτια.
Παράλληλα, άλλες εξελίξεις στον τομέα της Τ.Ν. ίσως μας φέρουν ενώπιον προκλήσεων, όπως συμβαίνει με κάθε δυναμική τεχνολογία γενικού σκοπού και διπλής χρήσης, δεδομένου ότι μπορούν να επιδεινώσουν τις υπάρχουσες κοινωνικές προκαταλήψεις (ή και να δημιουργήσουν νέες), να ενισχύσουν τις ανισότητες, να επηρεάσουν τον ανταγωνισμό και τη δημοκρατία, να χρησιμοποιηθούν σε βάρος μειονοτήτων, αλλά και ολόκληρων κοινωνικών ομάδων, και γενικά να συμβάλουν στη διάβρωση της εμπιστοσύνης στις σύγχρονες κοινωνίες. Λαμβάνοντας τα ανωτέρω υπόψη, οι προγραμματιστές της Τ.Ν., καθώς και, ολοένα και περισσότερο, οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, αναζητούν τρόπους για να εξασφαλίσουν ότι τα θετικά αποτελέσματα ανατρεπτικής αλλαγής και ενδυνάμωσης της Τ.Ν. θα επικρατήσουν έναντι των δυνητικών αρνητικών επιπτώσεων. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται πλήθος δεοντολογικών κωδίκων και διακηρύξεων.
»Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων που ανακύπτουν από την εξάπλωση της Τ.Ν. απαιτεί μία προσέγγιση καθολική, που θα αφήνει το μερικό και θα εστιάζει στην υιοθέτηση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου, βασισμένου σε ευρεία συναίνεση και με χαρακτήρα ρυθμιστικό. Το νέο πλαίσιο αρχών θα πρέπει να προσδιορίζει, σε παγκόσμιο επίπεδο, ευθύνες και αρμοδιότητες τόσο του ιδιωτικού τομέα όσο και των κρατών και διεθνών Οργανισμών, ιδίως όσον αφορά ζητήματα λογοδοσίας που προκύπτουν από διαδικασίες λήψης αποφάσεων που βασίζονται στην Τ.Ν. Το καθολικό πλαίσιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα που θεσπίστηκε από τα Ηνωμένα Εθνη το 1948, μπορεί να υπηρετήσει ως επαρκές θεμέλιο.
Η εξέλιξη της Τ.Ν. συνιστά ένα νέο πεδίο προκλήσεων για την πολιτική και τη θεσμική εξουσία. Η χώρα μας, η Ευρωπαϊκή Ενωση και οι μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί, έχουν μία μεγάλη ευκαιρία μπροστά τους: να διαμορφώσουν, σαν ένας σύγχρονος Προμηθέας, ένα πλαίσιο θεσμικά ορθής, κοινωνικά αποδεκτής και εξελικτικά διορατικής χρήσης της Τ.Ν. προς όφελος της ανθρωπότητας.
Η κατανόησή μας για το τι είναι και τι μπορεί να κάνει η Τ.Ν. παραμένει σε εμβρυακό στάδιο, παρ' όλο που η Τ.Ν. έχει ήδη διαδοθεί σε τομείς όπως οι ψηφιακές πλατφόρμες, ο τραπεζικός τομέας, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η ασφάλιση, η υγειονομική περίθαλψη, η ενέργεια, η άμυνα και η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Καθώς κάνουμε τα πρώτα μας βήματα σε αυτόν τον ανθίζοντα νέο κόσμο, μπορούμε ακόμα να αποφασίσουμε πώς θα μας βοηθήσει η T.N. να προωθήσουμε μια καλύτερη κοινωνία και ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Με άλλα λόγια, έχουμε την ευκαιρία να επεξεργαστούμε πολιτικές επιλογές με τον καλύτερο δυνατό τρόπο: θέτοντας, δηλαδή, τις σωστές ερωτήσεις την κατάλληλη στιγμή και με τη σωστή σειρά.
»Η Τ.Ν. θα μπορούσε να είναι το αντίστοιχο της προσσελήνωσης για τη γενιά μας, ένα εμπνευσμένο επιστημονικό βήμα προς τα εμπρός, που κομίζει τεράστια οφέλη για την ανθρωπότητα. Ο ρυθμός εξέλιξής της όμως θα πρέπει να συμβαδίσει με την ταχύτητα ανάληψης θεσμικών πρωτοβουλιών για την ορθή χρήση της, κάτι που θα απαιτήσει όχι μόνο περισσότερη δουλειά, αλλά και και τη σταθερή πεποίθηση ότι ο στόχος αξίζει την προσπάθεια, προς όφελος όλων».
