Στη νέα τάξη πραγμάτων, της covid εποχής, που θα μας οδηγήσει πίσω στην κανονικότητα, τα τεστ του κορονοϊού διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, δίνοντας το στίγμα της επιδημιολογικής εικόνας και ανάβοντας το πράσινο φως για άνοιγμα στην εκπαίδευση, στην οικονομία και καθιστώντας σε δεύτερη φάση εφικτή την συμμετοχή σε άλλες κοινωνικές δραστηριότητες.
Επειδή όμως τα τεστ δεν είναι όλα ίδια και η σύγχυση που επικρατεί στο κοινό για τα χαρακτηριστικά και τις διαφορές τους μπορεί ακόμα και να υπονομεύσει τη χρήση τους, το Liberal.gr παρουσιάζει ένα χρηστικό οδηγό για όλα τα είδη (self-test, rapid test και μοριακό τεστ -PCR), με την βοήθεια του καθηγητή μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Άλκη Βατόπουλου.
Πόσα είδη τεστ έχουμε για τον κορονοϊό;
Σε μια γενική κατάταξη, τα υπάρχοντα τεστ για τον κορονοϊό είναι 4. Έχουμε στη διαγνωστική φαρέτρα 3 τεστ που ανιχνεύουν θετικότητα-δηλαδή ιικό φορτίο και ένα τεστ που εντοπίζει προϋπάρχουσα λοίμωξη ή άτομο που υπήρξε στο παρελθόν ασυμπτωματικός φορέας.
Στην κατηγορία των τεστ που συμβάλλουν στην έγκαιρη διάγνωση του κορονοϊού, δηλαδή εντοπίζουν ιιικό φορτίο περιλαμβάνονται:
- Το μοριακό τεστ (PCR),
- Το τεστ αντιγόνου (το γνωστό rapid test που κάνει ο ΕΟΔΥ),
Και το self-test για το σπίτι που είναι κι αυτό ταχύ τεστ αντιγόνου, (rapid test αλλά σε έτοιμο κιτ και με πιο απλή διαδικασία ώστε να χρησιμοποιείται γι αυτοεξέταση).
Σε τι διαφέρει το rapid test αντισωμάτων;
Το ταχύ τεστ αντισωμάτων (rapid test κι αυτό) δεν ανιχνεύει τον ιό, οπότε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό ενεργού κρούσματος. Η συγκεκριμένη εξέταση εντοπίζει αντισώματα, στους ανθρώπους που κάποια στιγμή στο παρελθόν ήρθαν σε επαφή με τον ιό και κόλλησαν, οπότε επιβεβαιώνει την ύπαρξη φυσικής ανοσίας που ωστόσο δεν διαρκεί για πάντα.
Γι' αυτό άλλωστε όσοι νοσούν, πρέπει να εμβολιαστούν, 3 μήνες μετά την διάγνωση της λοίμωξης. Επίσης, το τεστ αντισωμάτων χρησιμοποιείται για επιδημιολογικές μελέτες και όχι για την επιτήρηση -καταγραφή των ενεργών κρουσμάτων.
Πώς μετριέται η αποτελεσματικότητα των τεστ;
Ανάλογα με τη μέθοδο ανάλυσης που χρησιμοποιείται, κάθε τεστ βγάζει διαφορετική αποτελεσματικότητα. Το να καταγράψουμε εδώ τα διαφορετικά ποσοστά που υπάρχουν στην βιβλιογραφία δεν βοηθά σε τίποτα. Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι πως η αποτελεσματικότητα των τεστ rapid, self και μοριακό PCR, εξαρτάται από δύο παραμέτρους: την ευαισθησία και την ειδικότητα τους.
Τι εκφράζει η ευαισθησία του τεστ του κορονοϊού;
Η ευαισθησία των τεστ εκφράζει πόσα θετικά αποτελέσματα (κρούσματα ή φορείς) βρίσκει το τεστ στα 100 άτομα.
Τι εκφράζει η ειδικότητα του τεστ του κορονοϊού;
Θέλουμε τα τεστ για τον κορονοϊό να «πιάνουν» τα κρούσματα του συγκεκριμένου ιού, Sars Cov2, όχι άλλων κορονοϊών. Συνεπώς η υψηλή ειδικότητα στην εξέταση συνεπάγεται μικρό αριθμό ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων.
Πώς κατηγοριοποιούνται ανάλογα με την αποτελεσματικότητα τους τα διαφορετικά είδη τεστ για τον κορονοϊό;
Μεγαλύτερη ευαισθησία και μεγαλύτερη ειδικότητα-δηλαδή μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα έχουν τα μοριακά τεστ-PCR. Αυτά θεωρούνται τα πλέον αξιόπιστα σε ποσοστό που αγγίζει το 99%.
Λίγο μικρότερη ευαισθησία και λίγο μικρότερη ειδικότητα -δηλαδή μικρότερη αποτελεσματικότητα-έχουν τα rapid test αντιγόνου, των οποίων η αξιοπιστία είναι λίγο χαμηλότερη. Κατά μέσο όρο πιάνουν τα 8 στα 10 θετικά άτομα (κρούσματα ή φορείς).
Ακόμα πιο μικρή ειδικότητα (κυρίως) έχουν τα self -test που πιάνουν τα 7 στα 10 θετικά άτομα (κρούσματα ή φορείς). Γι αυτό και θεωρούνται τα λιγότερο αξιόπιστα.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του μοριακού τεστ-PCR;
Το μοριακό τεστ-PCR έχει τη μεγαλύτερη ευαισθησία και ειδικότητα, είναι δηλαδή το πιο αποτελεσματικό απ’ όλα κι αυτό αποτελεί το συγκριτικό του πλεονέκτημα.
Έχει όμως 3 μειονεκτήματα για μαζική χρήση: Είναι καταρχάς το πιο ακριβό, καθώς γίνεται σε νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα και πρέπει ο πολίτης να το πληρώσει από την τσέπη του.
Επιπλέον, απαιτεί επαγγελματία υγείας για τη λήψη του δείγματος (που είναι μια ενοχλητική διαδικασία) και χρειάζεται εξειδικευμένο εργαστήριο για να γίνει η μοριακή ανάλυση. Τέλος, αργεί να δώσει αποτέλεσμα, καθώς από την ώρα της εξέτασης μέχρι το αποτέλεσμα μεσολαβούν 24 ώρες και λόγω αυτής της καθυστέρησης, δεν διευκολύνεται η ιχνηλάτηση των επαφών του κρούσματος.
Επί της διαδικασίας το μοριακό τεστ γίνεται με λήψη ρινοφαρυγγικού δείγματος με μια μακριά μπατονέτα που πρέπει να φτάσει στον φάρυγγα ή βαθιά μέσα στην ρινική κοιλότητα-κάτι που δεν είναι ευχάριστο.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του rapid test;
Τα rapid test που χρησιμοποιούν και τα κλιμάκια του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας στις εξετάσεις τους χάνουν κατά μέσω όρο 2 θετικά άτομα στα 10, καθώς η αποτελεσματικότητα του εξαρτάται από το ιικό φορτίο. Αν κι αυτό αποτελεί ένα μικρό μειονέκτημα, ωστόσο υπερτερούν στο ότι είναι γρήγορα (δίνουν απάντηση σε περίπου 15 λεπτά), μπορούν να γίνουν οπουδήποτε (στο αυτοκίνητο, σε κινητές μονάδες του δρόμου) είναι δωρεάν για το κοινό στα 386 σημεία ελέγχου που διαθέτει ο ΕΟΔΥ στην επικράτεια και θα πωλούνται πλέον στα φαρμακεία, άρα μπορεί κάποιος να τα αγοράσει. Θα πρέπει όμως να απευθυνθεί σε γιατρό για να κάνει το τεστ. Επί της διαδικασίας είναι ίδια με τα μοριακά τεστ, με το ρινοφαρυγγικό δείγμα να λαμβάνεται με την μακριά μπατονέτα και με την ίδια διαδικασία.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των self-test;
Τα μειονεκτήματα των self-test είναι η μειωμένη ειδικότητα τους, (χάνουν 3 θετικά άτομα στα 10) και το γεγονός πως η παράμετρος της απειρίας του χρήστη μπορεί να οδηγήσει τις πρώτες φορές σε λανθασμένο αποτέλεσμα. Θα πρέπει λοιπόν οπωσδήποτε οι χρήστες να εκπαιδευτούν στην σωστή λήψη και διενέργεια του τεστ.
Στα πλεονεκτήματά του είναι η δωρεάν διάθεση από τα φαρμακεία και η ευκολία στη χρήση, καθώς τα πρώτα τεστ που θα έρθουν είναι ρινικά rapid test με το δείγμα να λαμβάνεται από τη ρινική κοιλότητα χωρίς να χρειαστεί να εισχωρήσει βαθιά η μπατονέτα.
Τα επόμενα self-test που θα έρθουν μπορεί να είναι σιέλου που έχουν την ίδια φιλοσοφία καθώς βάζουμε μια μικρή ποσότητα σάλιου σε ένα ειδικό υποδοχέα. Επίσης τα self-test δίνουν γρήγορα αποτέλεσμα σε χρόνο κάτω της μισή ώρας, αλλά τα θετικά αποτελέσματα χρειάζονται επιβεβαίωση. Ο καθηγητής Μικροβιολογίας του ΠΑΔΑ , Άλκης Βατόπουλος επιφυλάσσεται να πει περισσότερα για τα self-test, αφού τα δει να «δουλεύουν» στην πράξη.
Τι πρέπει να κάνουν όσοι λάβουν θετικό αποτέλεσμα μετά το self-test στο σπίτι;
Το θετικό αποτέλεσμα πρέπει να επιβεβαιωθεί με νέο τεστ. Το υπουργείο Υγείας συστήνει δωρεάν rapid test αντιγόνου σε ένα από τα 386 διαθέσιμα σημεία της επικράτειας. Οι ειδικοί όμως συστήνουν μοριακό έλεγχο που βέβαια επιβαρύνει τον εξεταζόμενο.
Στην νέα ερώτηση του 1 εκατ. ευρώ, «αν το self-test βγει θετικό και το rapid test βγει αρνητικό, τι κάνουμε;», ο καθηγητής Μικροβιολογίας απαντά «μοριακό-PCR. Δεν υπάρχει άλλη λύση». Σε αυτήν την περίπτωση ο έλεγχος με μοριακό τεστ είναι μονόδρομος.
