Του Νίκου Μελέτη
Σε μια σκληρή παρτίδα πόκερ όπου κανείς δεν ανοίγει τα χαρτιά του και κυριαρχεί η καχυποψία και η έλλειψη εμπιστοσύνης, με τον μεσολαβητή του ΟΗΕ Espen Eide να παίζει καθημερινά τα «ρέστα» του, εξελίσσεται η διαδικασία των συνομιλιών για το Κυπριακό στο Crans-Montana της Ελβετίας.
Αργά χθες το βράδυ και μετά από μια έντονη ημέρα που επιβεβαιώνονταν διαρκώς το χάσμα μεταξύ των πλευρών, ο ΟΗΕ ανακοίνωσε την εκ νέου έλευση του Γ.Γ. του Antonio Guterres στο Crans-Montana αύριο Πέμπτη.
Ο Γ.Γ. με διπλωματικό τρόπο έχει κατορθώσει από την περασμένη Παρασκευή όταν συζήτησε και συνέφαγε με τους εκπροσώπους όλων των πλευρών να διαμορφώσει ένα άτυπο πλαίσιο 5 σημείων στα οποία ουσιαστικά πιστεύει ότι πρέπει να γίνει το «παζάρι» προκειμένου να δημιουργηθούν συνθήκες για λύση του Κυπριακού.
Ακόμη και για αυτό το πλαίσιο όμως υπήρξαν σοβαρές διαφωνίες και χρειάσθηκαν συνεχή τηλεφωνήματα στον Γ.Γ. του ΟΗΕ, ενώ με κινήσεις τακτικής η Άγκυρα δια του Μ. Cavusoglu έστειλε σκληρό μήνυμα επιμένοντας στην σταθερή θέση της για διατήρηση των Εγγυήσεων και μόνιμης στρατιωτικής παρουσίας στο νησί.
Η θέση μάλιστα των τεσσάρων σημείων και... μισής σελίδας που κατέθεσε την Δευτέρα η Τουρκία πήγαινε πίσω ακόμη από την υπάρχουσα κατάσταση, καθώς προέβλεπε μόνιμη στρατιωτική παρουσία στο νησί και διατήρηση των Εγγυήσεων (και των επεμβατικών δικαιωμάτων) με ρήτρα επανεξέτασης στο μέλλον (15 έτη).
Η παραδοχή μάλιστα του κ. Cavusoglu μετά τα πιεστικά ερωτήματα του Νίκου Κοτζιά ότι η χώρα του επιμένει στα επεμβατικά δικαιώματα γιατί «εάν χρειασθεί θα τα χρησιμοποιήσει» προκάλεσαν ένταση στην Διάσκεψη.
Πάντως η θέση για κατάργηση των Εγγυήσεων και παρεμβατικών δικαιωμάτων κερδίζει έδαφος καθ ως μια σειρά πειστικά επιχειρήματα αναπτύχθηκαν τις τελευταίες ημέρες και από την Λευκωσία και από τον Νίκο Κοτζιά βρίσκοντας απήχηση τόσο στον ΟΗΕ, όσο και στην Βρετανία και στην Ε.Ε.
Όμως η Τουρκία είναι σαφές ότι έχει κι άλλη στόχευση. Μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, στην Άγκυρα ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Numan Kurtulmus έδινε την πραγματική εικόνα των τουρκικών προθέσεων δηλώνοντας μετά την συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου:
«Αν δεν λυθούν τα άλλα ζητήματα και δεν διασφαλισθεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα σε σχέση με αυτά τα ζητήματα, η Τουρκία δεν θα υποχωρήσει στο ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. H θέση της Τουρκίας στο ζήτημα αυτό δεν θα αλλάξει».
Η πακετοποίηση των θεμάτων που επιδιώκει η Τουρκία γίνεται διακριτικά από τον Γ.Γ. του ΟΗΕ καθώς το πλαίσιο με το οποίο σκοπεύει να καθοδηγήσει την διαδικασία περιλαμβάνει σύμφωνα με πληροφορίες πέντε συνολικά ζητήματα
1) Ασφάλεια - Εγγυήσεις: Ο Γ.Γ. πιστεύει ότι υπάρχει ανάγκη για ένα νέο σύστημα Ασφάλειας καθώς δεν μπορούν να συνεχισθούν υφιστάμενες συνθήκες. Επίσης πιστεύει ότι πρέπει να καταργηθεί το παρεμβατικό Δικαίωμα και η Συνθήκη Εγγυήσεων.
Το νέο σύστημα Ασφάλειας θα είναι ένα νέο στέρεο σύστημα διασφαλίσεων ώστε όλοι οι Κύπριοι να αισθάνονται ασφαλείς. Χρειάζεται ένας μηχανισμός εφαρμογής που θα περιλαμβάνει και εξωτερικά χαρακτηριστικά, όπως ο ΟΗΕ, στον οποίο δεν θα συμμετέχουν οι Εγγυήτριες Δυνάμεις καθώς δεν μπορεί να εποπτεύονται από τον εαυτό τους.
2) Στρατεύματα: Ο Γ.Γ. επίσης πιστεύει ότι απαιτείται μια «ραγδαία μείωση» (rapid reduction) από την πρώτη ημέρα, των στρατευμάτων σε αριθμούς που θα προσομοιάζουν στην παλιά Συνθήκη Συμμαχίας.
Ο κ. Gutteres καταγραφεί ότι υπάρχει διαφωνία στο εάν θα υπάρχει ρήτρα τερματισμού η ρήτρα επανεξέτασης (sunset clause η review clause) εκτιμώντας ότι αυτό το ζήτημα θα μπορεί να επιλυθεί σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο (εξ ου και η επιμονή του Eide να φέρει στο Crans-Montana τους τρεις πρωθυπουργούς).
Επισημαίνεται ακόμη ότι απαιτείται περαιτέρω συζήτηση για τις λεπτομέρειες αποχώρησης των Στρατευμάτων.
3) Εδαφικό: Η Τ/Κ πλευρά πρέπει να προσαρμόσει τον χάρτη που έχει υποβάλλει ώστε να αντιμετωπισθούν ανησυχίες της ελληνικής πλευράς σε συγκεκριμένες περιοχές (σ.σ. εννοεί την Μόρφου).
4) Περιουσίες: Ο Γ.Γ. θεωρεί ότι πρέπει να υπάρχουν δυο αρχές ,για τις περιουσίες υπό εδαφική προσαρμογή: εκείνες που επιστρέφουν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση και εκείνες που επιστρέφουν υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση. Στις περιοχές που επιστρέφουν υπό Ε/Κ διοίκηση ο νόμιμος ιδιοκτήτης θα έχει προνομιακή μεταχείριση αλλά όχι 100%.
5) Ισότιμη Μεταχείριση: Πρέπει να διασφαλίζεται η μόνιμη παραμονή τούρκων πολιτών σε «ποσοστό ακριβοδίκαιο» με αυτό του αριθμού των Ελλήνων πολιτών (equitable quota). Και ο Γ.Γ. συστήνει συζητήσεις για διευκρίνηση του ορού equitable quota.
6) Αποτελεσματική Συμμετοχή: Ο Γ.Γ. αναφέρει ότι χρειάζεται περαιτέρω συζήτηση για το αίτημα της μιας πλευράς (της Τουρκοκυπριακής) για θετική ψήφο (σ.σ. το «βέτο» για κάθε επίπεδο δημόσιας διοικητή) και για άλλα στοιχεία της Διακυβέρνησης όπως είναι η εκ Περιτροπής Προεδρία.
Η Τουρκία είναι προφανές ότι αφού έχει πάρει ότι ήταν να πάρει τα τελευταία χρόνια στον δικοινοτικό διάλογο για τα κεφάλαια εσωτερικής πτυχής, τώρα επιδιώκει μεγιστοποίηση των ανταλλαγμάτων προκειμένου να επιτρέψει την πρόοδο στην διεθνή πτυχή, το κεφάλαιο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων.
Η εύλογη αναφορά του Ν. Αναστασιάδη προς τους διαπραγματευτές ότι δεν μπορεί μόνο να δίνει η Κύπρος, αλλά θα πρέπει πλέον να δείξει και η Τουρκία διατεθειμένη να «δώσει» και μάλιστα όταν διατυπώνεται στην αφετηρία της προεκλογικής περιόδου στην Κύπρο, έχει βαρύνουσα σημασία και σφραγίζει την διπλωματική τακτική της Λευκωσίας.
Οι αναφορές του Γ.Γ. στο θέμα της Ασφάλειας χαρακτηρίζονται θετικές από την Αθήνα και την Λευκωσία, ενώ απορρίπτονται από την Τουρκία και αυτό πάντως είναι ένα θετικό στοιχείο καθώς για πρώτη φορά μπαίνει με τόσο ισχυρό τρόπο το θέμα κατάργησης των επεμβατικών δικαιωμάτων και της αποχώρησης του Στρατού.
Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι έχει συμφωνήσει σε αυτό το πλαίσιο και η Τουρκία, ούτε φυσικά ότι θα συμφωνήσει ακόμη κι αν ο Νίκος Αναστασιάδης δώσει ότι του ζητούν οι Τουρκοκύπριοι στα άλλα κρίσιμα ζητήματα της Διακυβέρνησης και της Αποτελεσματικής Συμμετοχής.
Ο Νίκος Κοτζιάς έχει διαμορφώσει μια στρατηγική με την οποία επιμένει στα θέματα Ασφάλειας και έχει παρουσιάσει μια σειρά προτάσεις για διαμόρφωση ομάδων εργασίας για την Κατάργηση των Εγγυήσεων, την Αποχώρηση Στρατευμάτων, τον Μηχανισμό Παρακολούθησης της Λύσης, θέματα δηλαδή που συμφωνούν με το πλαίσιο που έχει θέσει ο Γ.Γ. και απορρίπτονται από την Τουρκία.
Ερωτηματικό παραμένει πλέον το πως θα κινηθεί η διαδικασία και πως ο κ. Gutteres θα επιχειρήσει να ξεκλειδώσει το αδιέξοδο για να πετύχει αυτό που προς το παρόν φαίνεται ότι είναι ο στόχος: να οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις στο «σημείο που δεν θα υπάρχει επιστροφή»...
Διαβάστε ακόμα:
- Κυπριακό: «Ηγεσία και ευελιξία από όλους» ζήτησε η Th. May από τον Αλ. Τσίπρα
- Έντονες διεργασίες ενόψει της έλευσης Guterres στη Διάσκεψη για το Κυπριακό
