Μια τεράστια υποβρύχια συλλογή ναυαγίων πλοίων από κάθε αιώνα και κάθε εποχή, που έχουν θαμμένους μέσα στις αμμώδεις επιχώσεις τους ανεκτίμητα αρχαιολογικά ευρήματα ακόμα και από την πρώιμη περίοδο και την ακμή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας αποκαλύπτει η Ενάλια Αρχαιολογική Έρευνα στους Φούρνους Κορσεών. Πρόκειται για την περιοχή του Βορειοανατολικού Αιγαίου, στην καρδιά του Ικάριου πελάγους, ανάμεσα στους Φούρνους, τη Θύμαινα και το νησάκι του Άγιου Μηνά, που έχει χαρακτηριστεί από το CNN ως η «παγκόσμια πρωτεύουσα των ναυαγίων».
Οι υποθαλάσσιες έρευνες ξεκίνησαν το 2015 και μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί 58 αρχαία ναυάγια από τον 6ο π. Χ. αιώνα έως και τον 18ο μ.Χ αιώνα, με ένα από τα πιο πρόσφατα ναυάγια να είναι αυτό της παραλίας «Κεραμιδού» στη Θύμαινα, όπου ο πυθμένας της θάλασσας καλύφθηκε με τα κεραμίδια του φορτίου του πλοίου κι έτσι προέκυψε και η ιδιαίτερη ονομασία της περιοχής. Το 2017 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Ιστορικών και Αρχαιολογικών ερευνών «ΚΟΡΣΕΑΙ», με έδρα τους Φούρνους και στόχο την υποστήριξη και χρηματοδότηση των ερευνών, τη συμμετοχή σε προγράμματα και την συνεργασία με άλλους φορείς, όπως είναι τα πανεπιστήμια.
Πρόεδρος του Καθιδρύματος «ΚΟΡΣΕΑΙ» είναι ο αρχαιολόγος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, Δρ. Γιώργος Κουτσουφλάκης και αντιπρόεδρος ο πολιτικός μηχανικός Μάνος Μύτικας, ιδρυτικό μέλος του Καθιδρύματος, με καταγωγή από τη Θύμαινα, ο οποίος μιλά στο Liberal.gr για τα ανεκτίμητα αρχαιολογικά ευρήματα που έρχονται στο φως από το βυθό του Ικάριου πελάγους και για το φιλόδοξο πρότζεκτ της δημιουργίας ενός ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου, ενός είδους υποβρύχιου αρχαιολογικού πάρκου. Το οποίο εφόσον λάβει έγκριση τους επόμενους μήνες από τις αρμόδιες αρχές, θα γίνει επισκέψιμο από δύτες στο προσεχές μέλλον, πιθανώς μέσα στην επόμενη διετία.
«Μέχρι στιγμής έρευνες έχουν γίνει σε 58 ναυάγια. Δεν έχει ερευνηθεί ακόμα όλο το μήκος της ακτογραμμής. Αναμένεται να υπάρχουν κι άλλα ναυάγια ειδικά στις βαθύτερες ζώνες και η εκτίμηση είναι πως θα ξεπεράσουμε τα 100. Τα φορτία των ναυαγίων είναι από όλα τα μήκη και τα πλάτη της Μεσογείου. Βρίσκουμε ναυάγια από τη Μαύρη θάλασσα, την Αφρική, την Ιταλία, πολλών διαφορετικών εποχών που καλύπτουν την αρχαϊκή, την κλασσική, την ελληνιστική, την ρωμαϊκή και την βυζαντινή περίοδο. Οι μελέτες για την δημιουργία Εναλίου Επισκέψιμου Αρχαιολογικού Χώρου έχουν ολοκληρωθεί και θα κατατεθούν για έγκριση.
Όλα τα ευρήματα από τα ναυάγια μεταφέρονται στο υπουργείο Πολιτισμού στο τμήμα συντήρησης κι έχουν ήδη ξεκινήσει οι ενέργειες, ώστε να δημιουργηθεί ένα μικρό χερσαίο Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στους Φούρνους, πριν την λειτουργία του υποβρύχιου πάρκου» εξηγεί ο αντιπρόεδρος του Καθιδρύματος ΚΟΡΣΕΑΙ, Μάνος Μύτικας.
Βρέθηκε βυζαντινή σφραγίδα της Δυναστείας των Λεόντων
Η έκτη ερευνητική αποστολή της ενάλιας αρχαιολογικής έρευνας της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων στο Αρχιπέλαγος των Φούρνων έφερε στο φως πολύ σημαντικά ευρήματα. Από το 2015 έως το 2020, η έρευνα έχει καταγράψει και τεκμηριώσει 58 αρχαία, μεσαιωνικά και νεότερα ναυάγια στις παράκτιες εκτάσεις του νησιωτικού συμπλέγματος. Η έρευνα του έτους 2021 επικεντρώθηκε σχεδόν αποκλειστικά στη μελέτη και τεκμηρίωση ενός ναυαγίου της πρώιμης βυζαντινής περιόδου, που έχει εντοπιστεί κοντά το ακρωτήριο Φυγού (Άσπρος Κάβος), βόρεια του οικισμού Καμάρι, στις ανατολικές ακτές των Φούρνων.
Το ναυάγιο αυτό βρίσκεται σε έντονα επικλινή αμμώδη βυθό σε βάθος 43-48 μέτρων, σε μία από τις πλέον απόκρημνες και δυσπρόσιτες περιοχές των Φούρνων, που πλήττεται από ισχυρούς ανέμους κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους. Από ένα σύνολο 58 ναυαγίων που έχουν εντοπιστεί στο αρχιπέλαγος των Φούρνων, επιλέχθηκε ως το πλέον επιστημονικά ενδιαφέρον, τόσο λόγω της ακεραιότητάς του, όσο και λόγω του ετερογενούς φορτίου που φέρει, από έξι διαφορετικούς τύπους αμφορέων, που προέρχονται από την περιοχή της Κριμαίας και την Ηράκλεια του Πόντου της Μαύρης Θάλασσας, με το φορτίο αυτό να πλαισιώνεται από ένα συμπληρωματικό φορτίο επιτραπέζιας κεραμικής από την περιοχή της Φώκαιας της βορειοδυτικής Μ. Ασίας. Το επιφανειακό του στρώμα, τεκμηριωμένο ήδη από το 2017, απαρτίζεται από 100 περίπου ακέραιους αμφορείς, υπήρχαν ωστόσο σαφείς ενδείξεις ότι ένα μεγάλο τμήμα του φορτίου βρίσκεται θαμμένο στις αμμώδεις επιχώσεις που περιβάλλουν το χώρο του ναυαγίου.
Η έρευνα του 2021 αποκάλυψε 15 περίπου θαμμένους αμφορείς, μεταξύ των οποίων και ένας τύπος αμφορέα που αποδίδεται στην πόλη της Σινώπης, της Μαύρης Θάλασσας, πλήθος επιτραπέζιας κεραμικής και τμήματα ξύλου, που αποδίδονται στον σκελετό του σκαριού, που πιθανότατα έχει επιβιώσει στο ανοξικό στρώμα άμμου, κάτω από το φορτίο του ναυαγίου.
Η ανελκυσθείσα επιτραπέζια κεραμική υπήρξε ιδιαίτερα διαφωτιστική και ως προς την ακριβέστερη χρονολογική ένταξη του ναυαγίου αυτού, που μπορεί πλέον με ασφάλεια να χρονολογηθεί μεταξύ των ετών 480 και 520 μ.Χ., πιθανότατα επί των ετών του αυτοκράτορα Αναστασίου Α΄ (491 – 518 μ.Χ.), της δυναστείας των Λεόντων, γνωστού από τις ιστοριογραφικές πηγές κυρίως για τις φορολογικές και νομισματικές του μεταρρυθμίσεις, που ενίσχυσαν τα ταμεία του κράτους και επέτρεψαν την επεκτατική πολιτική των αυτοκρατόρων του 6ου αιώνα. Μέσα στα ευρήματα περιλαμβάνεται και μια βυζαντινή αυτοκρατορική σφραγίδα (σαν μικρό πιάτο) από την πόλη της Σινώπης, σχετιζόμενη με τις μεταρρυθμίσεις που έκαναν οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες ώστε να «μεταμορφώσουν τον τρόπο του εμπορίου».
Τη διεύθυνση της έρευνας είχε ο αρχαιολόγος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων Δρ Γιώργος Κουτσουφλάκης. Συμμετείχαν 25 δύτες από διαφορετικές ειδικότητες (αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, συντηρητές αρχαιοτήτων, επαγγελματίες δύτες, φωτογράφοι, κινηματογραφιστές, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές). Στο πλαίσιο της έρευνας πραγματοποιήθηκαν συνολικά 292 ατομικές καταδύσεις που αντιστοιχούν σε 220 περίπου ώρες εργασίας στο βυθό. Η έρευνα υποστηρίχτηκε οικονομικά και υλικοτεχνικά από τον Δήμο Φούρνων Κορσεών , το Καθίδρυμα “ΚΟΡΣΕΑΙ”, την οργάνωση Explorers Club και τις εταιρείες Hellenic Seaways, Seiko Japan και Scubapro USA.
