Η πρόσφατη αλλαγή του διαδόχου στην Σαουδική Αραβία σηματοδοτεί μια νέα εποχή όχι μόνο στον οίκο των Σαούντ αλλά στο γεωπολιτικό σκηνικό ολόκληρης της Μέσης Ανατολής και πέρα από αυτή.
Το πρωϊνό της 21ης Ιουνίου 2017 πιθανότατα θα καταγραφεί στην ιστορία της Σαουδικής Αραβίας ως σημείο καμπής, αφού με μια «αιφνιδιαστική» κίνηση ο βασιλιάς Salman όρισε ως διάδοχο του θρόνου τον πρίγκιπα Mohammed bin Salman, απαλλάσσοντας από τα καθήκοντά του τον μέχρι τότε διάδοχο, πρίγκιπα Mohammed bin Nayef.
Αν και πρόκειται για εξέλιξη που αρκετοί αναλυτές είχαν προβλέψει, εντούτοις σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της χώρας, της Μέσης Ανατολής και ολόκληρου του κόσμου πιθανώς.
Ο ήδη πανίσχυρος πρίγκιπας Mohammed bin Salman (γνωστός ως MBS) θα διατηρήσει τη θέση του ως υπουργός Άμυνας ενώ αναλαμβάνει παράλληλα τα καθήκοντα του αναπληρωτή πρωθυπουργού, σύμφωνα με το σχετικό βασιλικό διάταγμα. Ο Mohammed bin Nayef έσπευσε να δηλώσει αφοσίωση στον νέο διάδοχο του θρόνου από την πρώτη στιγμή, ενώ η επιλογή του Mohammed bin Salman σκόρπισε ενθουσιασμό στις ΗΠΑ αλλά και στους «σκληρούς» του Ισραήλ. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Ο 31χρονος Mohammed bin Salman είναι ένας από τους πολλούς γιους του βασιλιά Salman και θεωρείται ως η πραγματική δύναμη πίσω από τον βασιλιά. Βασική του επιδίωξη είναι ο μετασχηματισμός της συντηρητικής Σαουδικής Αραβίας σε όλα τα επίπεδα: κοινωνικό, οικονομικό και διπλωματικό. Το ερώτημα είναι αν θα μπορέσει να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στις μεταρρυθμιστικές του επιδιώξεις και το πολύπλοκο γεωπολιτικό περιβάλλον της Μέσης Ανατολής.
Σε κάθε περίπτωση, ο νέος διάδοχος έχει δείξει ότι εννοεί αυτά που λέει. Στο παρελθόν εισηγήθηκε μέτρα λιτότητας – κάτι σχεδόν αδιανόητο για την κοινωνία της Σαουδικής Αραβίας – ενώ ως Υπουργός Άμυνας κήρυξε πόλεμο κατά των ανταρτών Houthi - που υποστηρίζονται από το Ιράν - όταν κατέλαβαν την πρωτεύουσα της Υεμένης.
Μεγάλο του στοίχημα αποτελεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα κοινωνικής και οικονομικής μεταρρύθμισης με τίτλο «Όραμα 2030», που έχει ως στόχο τη σταδιακή απεξάρτηση της οικονομίας από τις εξαγωγές πετρελαίου, την πώληση μέρους της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας και την προώθηση νέων επιχειρήσεων. Στο ίδιο πρόγραμμα περιλαμβάνεται η τόνωση της παρουσίας των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και η χαλάρωση των άκαμπτων κοινωνικών κανόνων της Σαουδικής Αραβίας. «Το όραμά μας», υποστηρίζει ο MBS, «είναι μια χώρα ανεκτική, με βάση το μετριοπαθές Ισλάμ». Μάλιστα, πέρυσι «τόλμησε» να υποστηρίξει ότι οι γυναίκες έχουν δικαιώματα στο Ισλάμ που δεν έχουν ακόμη αποκτήσει, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι ο χρόνος δεν είναι σωστός για άρση κάποιων σχετικών απαγορεύσεων (π.χ. η απόκτηση διπλώματος οδήγησης) λόγω εδραιωμένων κοινωνικών αντιστάσεων.
Αν, λοιπόν, προχωρά με προσοχή σε μέτρα που αφορούν τη γυναικεία χειραφέτηση, ο MBS εμφανίζεται αρκετά πιο ριψοκίνδυνος σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Ο πόλεμος στην Υεμένη εναντίον των Houthi συνεχίζεται, παρά την αιχμηρή κριτική από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ίσως, όμως, γι'' αυτό να εξασφάλισε αμέσως την στήριξη του κλήρου. Συγκεκριμένα, το Συμβούλιο Ανώτερων Κληρικών της Σαουδικής Αραβίας εξέφρασε την ικανοποίησή του για την επιλογή του βασιλιά του Salman να χρίσει τον MBS ως διάδοχό του, υποσχόμενο υπακοή στον πρίγκιπα.
Ο «εκλεκτός» του D. Trump
Aν ο ανώτερος κλήρος της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε απλά υπακοή στον νέο διάδοχο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν κάτι παραπάνω από ενθουσιασμένος με τις εξελίξεις. Λίγες ώρες μετά τη γνωστοποίηση της αλλαγής στη σειρά διαδοχής του Οίκου των Σαούντ, ο Donald Trump έστειλε τα θερμά του συγχαρητήρια στον Mohammed bin Salman, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα τη συνεργασία της μοναρχίας στην εξουδετέρωση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Επρόκειτο για μια ακόμα έμμεση επιδοκιμασία της απόφασης της Σαουδικής Αραβίας να διακόψει κάθε επαφή με το Κατάρ, το οποίο διατηρεί στενές σχέσεις με το Ιράν.
Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές στις ΗΠΑ που πιστεύουν ότι η αλλαγή στη διαδοχή του θρόνου, «κλείδωσε» κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου στο Ριάντ. Ο D. Trump βλέπει τον πρίγκιπα Mohammed bin Salman ως κρίσιμο σύμμαχο στην προσπάθειά του να σφυρηλατήσει μια σουνιτική συμμαχία στον Περσικό Κόλπο.
Ο πρίγκιπας, ο οποίος ως υπουργός Άμυνας της Σαουδικής Αραβίας έχει δώσει τα διαπιστευτήριά του απέναντι στο Ιράν με τον πόλεμο στην Υεμένη, είναι επίσης προνομιακός συνομιλητής του γαμπρού του Αμερικανού προέδρου, Jared Kushner και σύμφωνα με πληροφορίες ήταν οι δυο τους που οργάνωσαν με κάθε λεπτομέρεια το ταξίδι του D. Trump στη Σαουδική Αραβία. Αναλυτές θεώρησαν ότι επρόκειτο για μια μεγάλη προσωπική επιτυχία του Mohammed bin Salman, δεύτερου τότε στη σειρά διαδοχής, την οποία σύντομα θα εξαργύρωνε, όπως και έγινε.
Ο MBS ήταν ένας από τους πρώτους Άραβες πολιτικούς που ο Kushner κάλεσε στην Ουάσιγκτον μετά την εκλογή του Τrump. Ο Kushner ελπίζει στην υποστήριξη του πρίγκιπα όχι μόνο απέναντι στο Ιράν αλλά και σε μια ειρηνευτική πρωτοβουλία μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων.
Η «αναβάθμιση» του Mohammed bin Salman δεν πέρασε απαρατήρητη ούτε από το Ισραήλ. Ο υπουργός πληροφοριών και μεταφορών του Ισραήλ παρότρυνε τον βασιλιά Salman να στείλει τον πρίγκιπα Mohammed bin Salman στο Τελ Αβίβ ώστε οι δύο χώρες να αποκτήσουν πλήρεις διπλωματικές σχέσεις και να αντιμετωπίσουν τον κοινό εχθρό, το Ιράν.
Αλλά και υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Avigdor Lieberman, ζήτησε επίσης την καθιέρωση "πλήρων διπλωματικών και οικονομικών σχέσεων" με τα αραβικά κράτη. Μάλιστα, ο Lieberman, επεσήμανε ότι πρέπει να επιτευχθεί συνολική ειρηνευτική συμφωνία με αυτό που χαρακτηρίζεται ως «μετριοπαθείς σουνιτικό Ισλάμ», πριν από την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας με τους Παλαιστινίους, αφήνοντας στο περιθώριο οποιαδήποτε αναφορά στο κατά βάση σιϊτικό Ιράν.
Ο MBS εξασφάλισε αναμφίβολα μια μεγάλη προσωπική νίκη και βρίσκεται ένα βήμα μακριά από το θρόνο, έχοντας μάλιστα τις ευλογίες των ΗΠΑ. Αλλά αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις. Εάν τα φιλόδοξα σχέδια του πετύχουν, θα καταστεί μια ιστορική προσωπικότητα. Εάν αποτύχουν, οι συνέπειες θα μπορούσαν να κλονίσουν τη Μέση Ανατολή και τον υπόλοιπο κόσμο.
Σε αυτό το «παιχνίδι των θρόνων», η αλλαγή είναι δεδομένη. Ωστόσο αν και ο πρώην διάδοχος, Mohammed bin Nayef, δεσμεύτηκε σε υπακοή στον Mohammed bin Salman, ο θρόνος των Σαούντ δεν μοιάζει με τον θρόνο των Ουίνσδορ και το παιχνίδι δεν τελειώνει τόσο εύκολα. Στο ρευστό τοπίο της Μέσης Ανατολής κάθε στραβοπάτημα μπορεί να οδηγήσει σε νέο γύρο.
Πηγές: The New York Times, Bloomberg, CNN
