Τι άλλο μπορεί να συμβεί; Το ερώτημα βρίσκεται πια καθημερινά στα χείλη όλων των Ευρωπαίων. Μετά τους λοιμωξιολόγους, τους γεωστρατηγικούς αναλυτές, τους πολεμικούς ανταποκριτές και τους οικονομολόγους, τον λόγο έχουν ήδη αρχίσει να παίρνουν οι επιστήμονες αγροτικής οικονομίας. Ένα ακόμη φάντασμα αρχίζει να πλανιέται πάνω από τον πολύπαθο πλανήτη: Το φάσμα της Μεγάλης Πείνας.
Το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής σιτηρών και τα τρία τέταρτα της παραγωγής ηλιελαίου προέρχονται από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Από τις ελλείψεις απειλούνται κυρίως η Βόρεια Αφρική και η Εγγύς και Μέση Ανατολή. Υπολογίζεται ότι πιθανόν να λιμοκτονήσουν πάνω από 100 εκατομμύρια άνθρωποι, καθώς σχεδόν πενήντα χώρες εισάγουν το ένα τρίτο των σιτηρών τους από την Ουκρανία ή τη Ρωσία. Μάλιστα, 18 από αυτές εισάγουν το 50%.
Και αυτό σημαίνει πως νέες μεταναστευτικές ροές θα αρχίσουν να πιέζουν την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Μιλάμε για ανθρώπους που ήδη δεν διαθέτουν τα μέσα να τραφούν κανονικά. Και μπορεί μια αύξηση της τιμής του σταριού προς το παρόν να μην επηρεάσει δραματικά τον ανεπτυγμένο κόσμο (που εν πολλοίς διαθέτει σχετική επάρκεια), θεωρείται ωστόσο βέβαιο ότι θα επηρεάσει πληθυσμούς που υποχρεώνονται να δαπανούν το σύνολο των εισοδημάτων τους αποκλειστικά για τις διατροφικές ανάγκες τους – και μάλιστα ελλιπώς.
Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο λόγω της αύξησης των τιμών των λιπασμάτων, καθώς η Ρωσία είναι βασικός παραγωγός και προμηθευτής τους. Και πάλι θα επηρεαστούν οι πιο φτωχές χώρες, καθώς δεν θα έχουν τη δυνατότητα να ξοδέψουν περισσότερα για λιπάσματα, με αποτέλεσμα τεράστιες εκτάσεις να παραμείνουν ακαλλιέργητες.
Ήδη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας έχει χτυπήσει καμπανάκι για μια πρωτοφανή επισιτιστική κρίση στις πιο φτωχές χώρες. Η τιμή των σιτηρών αυξήθηκε κατά την παρούσα κρίση πολύ περισσότερο από ό,τι τον καιρό της Αραβικής Άνοιξης.
Απέραντος σιτοβολώνας
Όποιος έχει πετάξει πάνω από την Ουκρανία μπορεί να καταλάβει. Ένας απέραντος σιτοβολώνας είναι η μεγάλη αυτή χώρα με το έδαφός της ένα από τα πιο εύφορα στον κόσμο, μια πλούσια μαύρη γη, μια στέπα ως εκεί που φτάνει το μάτι γεμάτη θρεπτικά συστατικά
Γι’ αυτόν της τον πλούτο την ήθελαν οι Τσάροι, γι’ αυτόν την είχαν περί πολλού οι κομμουνιστές άρχοντες του Κρεμλίνου, γι’ αυτόν – και όχι μόνο, βέβαια – είχε χάσει τον ύπνο του ο Πούτιν. Κι ας είναι η Ρωσία ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σίτου.
Η Ουκρανία είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σίτου στον κόσμο, από εκεί προέρχονται σημαντικές ποσότητες σόγιας και ηλιελαίου για τις ζωοτροφές.
Καθώς η χώρα έχει σταματήσει τις εξαγωγές προκειμένου να θρέψει τον δικό της πληθυσμό, η ανησυχία μεγαλώνει. Η Ουκρανία εξάγει το 10% της παραγωγής της σε σιτάρι και το 20% της εξαγωγής της σε καλαμπόκι. Θεωρείται βέβαιο ότι οι τιμές θα αυξηθούν δραματικά.
Την ίδια ώρα, στις 14 Μαρτίου, η Ρωσία απαγόρευε τις εξαγωγές λευκής και ακατέργαστης ζάχαρης μέχρι τις 31 Αυγούστου και τις εξαγωγές σιταριού, σίκαλης, κριθαριού και καλαμποκιού μέχρι τις 30 Ιουνίου.
Η Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν αυτάρκεια, αλλά η αναταραχή θα έχει αντίκτυπο και στις τιμές στη γηραιά ήπειρο. Οι Ευρωπαίοι αγρότες επηρεάζονται ήδη από τις αυξήσεις ρεκόρ στις τιμές των λιπασμάτων, που ήδη έχουν τριπλασιαστεί.
Και στο μεταξύ, ευρωπαϊκές εταιρίες παραγωγής λιπασμάτων μειώνουν την παραγωγή τους λόγω της αύξησης στην τιμή του φυσικού αερίου.
Απόλυτη επάρκεια και αυτάρκεια δεν μπορεί να υπάρξει πουθενά, καθώς όλα είναι αλληλένδετα. Και όταν μια αγορά πλήττεται, η παραγωγή μειώνεται, η ζήτηση αυξάνει και οι τιμές παίρνουν την ανιούσα.
Πολύ σύντομα, ακόμη και οι ανεπτυγμένες χώρες θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν τα αποθέματά τους. Για παράδειγμα, η Ελλάδα έχει επάρκεια σε σκληρό σιτάρι, αλλά όσον αφορά στο μαλακό και το καλαμπόκι, θα χρειαστεί να στραφούμε σε άλλες αγορές.
Κάθε άλλο παρά τυχαία, σε αρκετά γερμανικά σουπερμάρκετ παρουσιάζονται ελλείψεις σε μαγειρικό λάδι, αλεύρι, μαγιά, αλλά και σε αλάτι και ζυμαρικά. Δεν υπάρχει πραγματικό πρόβλημα, αλλά πολλοί είναι εκείνοι που σπεύδουν να προμηθευτούν μεγαλύτερες ποσότητες για τον φόβο των αυξήσεων.
Οι επικεφαλής αγροτικών συνεταιρισμών θεωρούν πως η πηγή της αναστάτωσης είναι η έλλειψη λιπασμάτων και η μείωση της παραγωγής τους οφείλεται, όπως είπαμε, στην αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου. Και αν αυτό συνεχιστεί, θα επηρεαστούν τελικά οι τιμές των σιτηρών και των αλεύρων, αλλά και των δημητριακών και του λαδιού.
Επισιτιστική κρίση και εαρινή σπορά
Πρόσφατα, ο ίδιος ο Αντρέι Μελνιτσένκο, ο Ρώσος βασιλιάς των λιπασμάτων, το είπε ξεκάθαρα: Όσο ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, η παγκόσμια επισιτιστική κρίση πλησιάζει επικίνδυνα.
Το σκηνικό στην Ευρώπη γίνεται ακόμη πιο ζοφερό, εξαιτίας του γεγονότος ότι πάνω από τρία εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες, σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες και παιδιά, που επίσης πρέπει να τραφούν, έχουν μετακινηθεί στις ευρωπαϊκές χώρες.
Οι αξιωματούχοι του παγκόσμιου επισιτιστικού προγράμματος του ΟΗΕ ανακοίνωσαν ήδη πως η κρίση επηρεάζει δραματικά την Υεμένη που λιμοκτονεί, ενώ χρειάστηκε να μειωθούν οι μερίδες ψωμιού που μοιράζονται μέσω του προγράμματος, καθώς ήδη οι αυξήσεις έφθασαν στο 30%.
Πολύ περισσότερο που τα φορτία δεν φεύγουν πια από την πολιορκημένη Οδησσό…
Και όμως. Αυτές τις μέρες στην Ουκρανία ξεκινά η εαρινή σπορά – άλλο ένα παράδειγμα θάρρους, πίστης και αισιοδοξίας από την καθημαγμένη χώρα…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
