Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς,
καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν
δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους
Ἡράκλειτος
Το ναυάγιο της αφελούς Ευρώπης στα αιμάτινα λασποχώραφα της Ουκρανίας, στην Ελλάδα, σηματοδοτεί ταυτόχρονα το τέλος της ιδεολογίας της μεταπολίτευσης. Παρ' ότι η μεταπολίτευση στην οικονομική και κοινωνική της συνθήκη θα έχει όντως εξαντληθεί στη δεκαετία των μνημονίων, οι ιδεολογικές απηχήσεις της, όπως πάντα, επιβιώνουν σε μεγαλύτερο χρονικό βάθος.
Μετά το 1974, γεωπολιτικά η Ελλάδα θα παραμένει μέρος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ ιδεολογικά θα ηγεμονεύεται από ένα κράμα Δύσης και Ανατολής – προσοχή, όχι της όποιας Ανατολής, αλλά της σοβιετικής και της ρωσικής. Χαρακτηριστική είναι η κατάσταση των ελληνικών πανεπιστημίων σχεδόν μέχρι σήμερα. Συνδεδεμένα με το δυτικό εκπαιδευτικό σύστημα αφενός, κυριαρχούμενα από ένα ιδιότυπο κράμα μαρξισμού και νετσαγεφικού αναρχισμού αφ’ ετέρου.
Δύο κομβικές στιγμές σηματοδοτούν, και εν μέρει ανανεώνουν, την ιδεολογική επιρροή της «Ανατολής». Η πρώτη υπήρξε η δικτατορία των συνταγματαρχών και η κυπριακή καταστροφή και η δεύτερη -το κύκνειο άσμα- η μνημονιακή καταιγίδα. Στην πρώτη, μετά το 1974, οι ηττημένοι του Εμφυλίου θα κυριαρχήσουν ιδεολογικά καθώς είχαν απέναντί τους τη Χούντα και τους νεκροθάφτες της Κύπρου. Η Ελλάδα θα υπνοβατεί σε έναν δικό της κόσμο, όντας μια σχισμένη χώρα, ένα πρωτότυπο σύμπλεγμα Δύσης και Ανατολής.
Ο αντιαμερικανισμός και ο φιλοσοβιετισμός θα αποτελούν την κυρίαρχη ιδεολογία, μέχρι την κατάρρευση του 1989. Χαρίλαος Φλωράκης, Μίκης Θεοδωράκης, Μανόλης Γλέζος, πάντα πιστοί στην πατρίδα του σοσιαλισμού, υπήρξαν οι συμβολικοί πατέρες του ελληνικού «αριστερού έθνους» της μεταπολίτευσης. Ακόμα και ο Ανδρέας Παπανδρέου, μέχρι το 1989, θα δολιχοδρομεί μεταξύ της Δύσης, του Τρίτου Κόσμου και της Σοβιετίας, χωρίς βέβαια ποτέ να αμφισβητήσει το δυτικό αγκυροβόλιο. Ακόμα και οι τρομοκρατικές οργανώσεις προσανατολίζονται προς το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Ο Κάρλος δεν αποτελούσε λατινοαμερικανική εξαίρεση.
Έτσι θα δημιουργηθεί αυτό το ιδιότυπο κράμα του Έλληνα προοδευτικού, δυτικόστροφου ως προς τις καταναλωτικές και πολιτισμικές επιλογές του και ταυτόχρονα σοβιετόφιλου.
Η δεύτερη «στιγμή» υπήρξε η δεκαετία του 2010. Τώρα πια, η «Ανατολή» επιστρέφει ως Αγία Ρωσία. Και ενώ συντηρεί στη φαρέτρα της τον αριστερόστροφο αντιδυτικισμό, δεδομένης μάλιστα της άθλιας συμπεριφοράς της Ευρώπης έναντι της Ελλάδας –αρκεί να δούμε την περίπτωση ΣΥΡΙΖΑ και Βαρουφάκη–, επεκτείνεται πλέον σε νέους χώρους. Κατ’ εξοχήν σε εκείνον της Ορθοδοξίας, του Αγίου Όρους, πολλών μονών, μητροπόλεων και ιερέων, σε θρησκευτικά έντυπα, ιστοσελίδες και παραθρησκευτικές οργανώσεις. Δεύτερο προνομιακό πεδίο υπήρξε ο δεξιός αντιμνημονιακός «πατριωτικός» χώρος. Ο Καμμένος, ο Βελόπουλος, η Χρυσή Αυγή θα είναι αταλάντευτα ρωσόστροφοι.
Στην περίοδο των μνημονίων, η κύρια πλευρά της δραστηριότητας των φιλορωσικών δικτύων και απόψεων αφορούσε τον οικονομικό και δραχμικό ριζοσπαστισμό και την αναζήτηση «ασφαλούς» ρωσικού «λιμένα». Θα αποτύχουν μεν, αλλά, μετά το 2018-19, στο προσκήνιο θα περάσουν τα εθνικά θέματα, με τις Πρέσπες, τον Ερντογάν, τα μεταναστευτικά κύματα, τους υδρογονάνθρακες, την Κύπρο, την ΑΟΖ κ.λπ. Τους συνταγματολόγους και τους «οικονομολόγους» θα τους αντικαταστήσουν στα κανάλια και στο you tube οι «διεθνολόγοι», οι «γεωπολιτικοί αναλυτές», οι ανεξάρτητοι(sic) δημοσιογράφοι και αρκετοί στρατιωτικοί, «μαθητές» των πρώτων στα ποικίλα σεμινάρια.
Ιδιαίτερα μετά το 2019, το ρωσικό κόμμα θα επικεντρωθεί στην αντιδυτική εκστρατεία, καθώς θα θέλει παράλληλα να συγκαλύψει τη συμμαχία της Ρωσίας με τη νεο-οθωμανική Τουρκία: «Καλά είναι τα Rafale αλλά είναι ακριβά και οι Αμερικάνοι δεν δίνουν τους πυραύλους στους Γάλλους»! «Η συμφωνία με την Αίγυπτο για την ΑΟΖ είναι ημιτελής και επομένως πρέπει να απορριφθεί» – και όχι να συμπληρωθεί όπως θα υποστήριζε κάθε λογικός άνθρωπος. Φιλόσοφοι και διανοούμενοι θα σκορπίζουν την απογοήτευση και την καταδίκη του «Ελλαδιστάν». Ηγούμενοι, με μεταξωτά άμφια και δυνατό πορτοφόλι, θα ταξιδεύουν διαρκώς μεταξύ Αγίας Πετρούπολης και Αγίου Όρους – η αγιότης υποχρεώνει σε συνάφειες. Ακτιβιστές θα παθαίνονται για τις Πρέσπες αποσιωπώντας τις σχέσεις Πούτιν-Ερντογάν.
Και βέβαια, κομβικός ο ρόλος των ΜΜΕ. Αρχίζοντας από το «Μακελειό», περνώντας από ιστοσελίδες που ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια και φθάνοντας σε «συστημικά» κανάλια και ραδιόφωνα. Για όλα τα γούστα και τις ορέξεις. Από την άκρα Αριστερά μέχρι την άκρα Δεξιά και τους ναζί. Και παράλληλα, εκατοντάδες υποστηρικτές μέσα σε κόμματα, οργανώσεις, οργανισμούς, Πανεπιστήμια.
Και μια ουσιώδης διαφορά από το παρελθόν. Τότε, οι οικονομικές διασυνδέσεις περιορίζονταν σε μερικούς επιχειρηματίες στις κατασκευές, τις εκδόσεις, τα ηλεκτρονικά. Και πάντοτε με κάποια ιδεολογική συνάφεια με την Αριστερά. Η επιρροή της Σοβιετικής Ανατολής στην Ελλάδα είχε ισχυρό ιδεολογικό αποτύπωμα και οι σχέσεις συμφέροντος βρίσκονταν σε δεύτερη μοίρα.
Αντίθετα, στη νέα περίοδο, οι σχέσεις είναι πολύ περισσότερο απο-ιδεολογικοποιημένες, το τερπνόν μετά του ωφελίμου. Σήμερα πλέον, η Ρωσία έχει πάμπλουτους ολιγάρχες που εξαγοράζουν την καταλήστευση του ρωσικού λαού με τη διεθνή τους δραστηριότητα υπέρ του καθεστώτος Πούτιν. Από ποδοσφαιρικές ομάδες μέχρι αδρά αμειβόμενα συνέδρια για τους «διανοουμένους» και προπαντός εφημερίδες, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα ιστοσελίδες, μαχητές του φέισμπουκ κ.λπ.
Μετά τα όπλα, τον στρατό και την ενέργεια, η μεγαλύτερη βιομηχανία της Ρωσίας του Πούτιν είναι η παραπληροφόρηση και η συντήρηση των τεράστιων δικτύων επηρεασμού της κοινής γνώμης και των πολιτικών εξελίξεων. Η Ρωσία είναι ένας νάνος στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και μία στρατιωτική, ενεργειακή και πληροφοριακή-ιδεολογική υπερδύναμη.
Χρησιμοποιώντας την πολιτισμική παρακμή της Δύσης, εμφανίζεται ως το ορθόδοξο αντίβαρο, υπερασπίζοντας δήθεν τις αξίες του έθνους, της θρησκείας, της παράδοσης. Έτσι διατηρεί μια ισχυρή επιρροή στο λαϊκό σώμα, ιδιαίτερα της Ελλάδας, μετά τη μνημονιακή περιπέτεια και τον ακραίο εθνομηδενισμό μέρους των ελίτ.
Μέσα σε αυτό το ευνοϊκό περιβάλλον κινούνται είτε όσοι έχουν άμεσες εμφανείς και αφανείς οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία, και κινούνται συχνά σε υψηλά επίπεδα του επικοινωνιακού και του οικονομικού συστήματος﮲ είτε όσοι κερδίζουν σε επιρροή, θέσεις, απολαβές﮲ είτε, τέλος, και είναι οι περισσότεροι, όσοι δεν τολμούν να αντιταχθούν σε ένα κλίμα ιδεολογικής τρομοκρατίας που έχει επιβληθεί στον πατριωτικό χώρο και όλους τους «αντισυστημικούς» χώρους ευρύτερα.
Πολλά από αυτά είχαμε αρχίσει να τα ψυχανεμιζόμαστε τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μάλιστα μετά τη στήριξη στον Τραμπ και την υπονόμευση με όλα τα μέσα των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας – εναντίον των λοκντάουν, της μάσκας και των εμβολίων.
Αλλά η ρωσική εισβολή σήκωσε οριστικά το πέπλο﮲ όπως φάνηκε από τις ιταμές δηλώσεις της Ζαχάροβα και της ρωσικής πρεσβείας﮲ η Ρωσία του Πούτιν αποφάσισε να δώσει τα ρέστα της, εκβιάζοντας ανοιχτά την Ελλάδα. Και το ίδιο υποχρεώθηκε να κάνει και το ρωσικό κόμμα, από τον Κασιδιάρη και τον Χίο μέχρι τον… καθηγητή, τον φιλόσοφο, τον διεθνολόγο, τον ηγούμενο, τον ακτιβιστή. Έτσι όμως το μεγαλύτερο μέρος του αποκαλύφθηκε και επομένως αποδυναμώθηκε δραματικά. Διότι είναι άλλο πράγμα να επικρίνεις από μια «πατριωτική» θέση και άλλο να έχεις αποκαλυφθεί ως μέλος, εκφραστής, ολιγάρχης ή έστω ακόλουθος του ρωσικού κόμματος.
Έτσι σήμερα άλλοι πρωτοστατούν ανοικτά στη στήριξη της Ρωσίας, άλλοι και άλλες ενδιαφέρονται για τις ευθύνες του… Κλίντον στη δεκαετία του 1990, άλλοι και άλλες θυμούνται την Κύπρο και τη Γιουγκοσλαβία την ώρα που ακρωτηριάζονται ζωντανά σώματα. Τέλος, άλλοι, και είναι πολλοί ίσως οι περισσότεροι, παριστάνουν τον «αμέτοχο» και σηκώνουν στις σελίδες τους ή γράφουν … για Παλαμά, Τσοβόλα, Αυξεντίου, «αιρετικούς» Αμερικανούς﮲ τέλος μένουν απλώς στην υποστήριξη του… Τσέχωφ.
Ποιο είναι κείνο το στοιχείο που ενώνει τους ανοικτά πολεμοκάπηλους με τους «ειρηνιστές»; Ένα και μοναδικό: δεν μιλούν ποτέ για τη φρίκη αυτού του πολέμου και τις καταστροφές που συνεπάγεται. Δεν μιλούν ποτέ για τους δολοφονημένους συμπατριώτες μας. Και συχνά πρόκειται για «λεπτές ψυχές».
Με πολλούς από αυτούς έχω συμπορευτεί σε δεκάδες ή εκατοντάδες πορείες, έχω συμμετάσχει σε κοινά εγχειρήματα, πολιτικά, ιδεολογικά, οργανωτικά, κάποτε για δεκαετίες, έχω ζήσει σε κοινές ανθρώπινες στιγμές, ακόμα και για πολλές μέρες μαζί.
Και δεν μιλώ για εκείνο το τμήμα του λαού που διαβουκολείται αλλά για εκείνους που, ενώ γνωρίζουν, επιλέγουν ανενδοίαστα να στηρίξουν τη μεγάλη δολοφονία είτε για απολαβές κάθε είδους είτε για την ψυχρή δολοφονική ιδεολογία τους.
Και μάλιστα σε μια στιγμή που ο Πούτιν –και όχι εκείνη η Ρωσία που αντιστέκεται με γενναιότητα, με επικεφαλής τον Ναβάλνυ– διαπράττει μια βάρβαρη, απρόκλητη, ναζιστικού τύπου, επίθεση, σκοτώνοντας παιδιά και γέροντες στην Ουκρανία, βομβαρδίζοντας και σκοτώνοντας τους ομογενείς μας﮲ απειλεί ολόκληρη την Ευρώπη﮲ βυθίζει την παγκόσμια οικονομία στο χάος και μας φέρνει μπροστά σε έναν νέο ψυχρό πόλεμο. Και όμως επέλεξαν να προβούν σε μια τέτοια ατιμία.
Και αν για την Ευρώπη τέλειωσε η αμεριμνησία της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης, στην Ελλάδα ενταφιάζεται τελεσίδικα, οριστικά και το μεγάλο παιγνίδι της μεταπολίτευσης, εκείνο της διττής ιδεολογίας, των διττών πρακτικών, της απόκρυψης και της ιδεολογικής παραλλαγής. Δυστυχώς, ο «πόλεμος», ο «πάντων πατὴρ», δεν σάρωσε μόνο τις πεδιάδες της Ουκρανίας αλλά και ένα ιδεολογικό υπόλειμμα μιας οριστικά παρωχημένης εποχής.
Στο εξής, μόνο μάχες οπισθοφυλακών, όσο βρώμικες και αν είναι, με δολοφονίες χαρακτήρων είναι ικανοί να διεξάγουν. Η ουκρανική Αντίσταση δεν κατέστρεψε μόνο το εγχείρημα του Πούτιν αλλά πετσόκοψε και το ρωσικό κόμμα στην Ελλάδα. Ο «πόλεμος» του Ηρακλείτου «τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους».
