Τα τελευταία δύο χρόνια, προϊόντος του SARS-CoV-2, ο θάνατος πέρασε από την τραγωδία στη στατιστική ακολουθώντας την ακριβέστατη ρήση του κυνικού Ιωσήφ Βησαριόνοβιτς Στάλιν (Πατερούλη). Ο θάνατος έγινε για όλους λίγο πιο πιθανός, χτύπησε την πόρτα πολλών από μας και σε αρκετούς προκαλεί έκπληξη που μέσα στο θανατικό έγινε τόσο μόδα το metaverse.
Από πιτσιρικάδες μέχρι σκληροτράχηλους επενδυτές, όλοι μαγεύονται με την προοπτική που ανοίγει αυτή η σύλληψη. Βέβαια, υπάρχουν αρνητές και αμφισβητίες, υπάρχουν και εχθροί του metaverse· αλίμονο, κάθε τι καινούργιο ή, έστω, καινοφανές, έχει τον τρόπο να διχάζει. Και, φυσικά, υπάρχει και η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που το αγνοεί ως όρο. Θα το μάθει κατευθείαν ως βίωμα.
Η αγγλόφωνη Wikipedia ορίζει το metaverse ως «ένα δίκτυο τρισδιάστατων εικονικών κόσμων επικεντρωμένων στην κοινωνική διασύνδεση. » Ανεξάρτητα από τις τεχνικές παραμέτρους, είναι ο πιο πρόσφατος σταθμός στην αιώνια προσπάθεια του ανθρώπου να επικοινωνήσει εξ αποστάσεως. Από τις φρυκτωρίες που έστειλαν το μήνυμα από την Τροία στις Μυκήνες μέχρι τον τηλέγραφο, το πρώιμο δίκτυο 2G ως το webex όπου μάθαν να κάνουν τα παιδιά μας μάθημα η πορεία είναι αυτή: η “απελευθέρωση” από το σώμα και τους αναγκαστικούς του χωρικούς περιορισμούς. Το σώμα μας είναι μια διαρκής υπενθύμιση ότι δεν μπορούμε να είμαστε παντού. Και μια διαρκής υπενθύμιση ότι δεν μπορούμε να είμαστε για πάντα. Spoiler alert: θα πεθάνουμε όλοι.
Το Neuralink του φοβερού, τρομερού και ενδεχομένως ψεκασμένου Έλον Μασκ, ερευνά τρόπους ώστε να μεταδίδεται ψηφιακά η εγκεφαλική δραστηριότητα. Οι -πολλές- εταιρείες που μελετούν τη VR τεχνολογία μαθαίνουν τα όρια της αντιληπτικής μας ικανότητας. Είναι βέβαιο ότι στο δρόμο αυτής της έρευνας θα αποκτήσουμε ακόμα πιο εντυπωσιακά και προσιτά εργαλεία απεικόνισης και μελέτης του σώματός μας. Αλλά για σκεφτείτε πόσο εντυπωσιακό θα ήταν να βρούμε τρόπο να αποδεσμεύσουμε τη νόηση από το θνητό μας περίβλημα· αύτη είναι η τελική υπόσχεση του metaverse.
Ασφαλώς, πολλοί υλιστές (ο γράφων σίγουρα) πιστεύουν πως η ύλη, αυτό το θνητό περίβλημα, είναι η πηγή της νόησης. Αλλά δε μας λέει κανείς ότι μια άλλη ύλη, λιγότερο φθαρτή ενδεχομένως, δεν θα μπορεί θεωρητικά να φιλοξενήσει τη νόηση αυτή αν της μεταφερθούν όλα τα δεδομένα. Αλλά κι αν δεν είναι κάποιος υλιστής -η πλειοψηφία των συνανθρώπων μας σε αυτόν τον πλανήτη δεν είναι, ζει με τη βεβαιότητα της μετά θάνατον ζωής- ακόμα και τότε μπορεί να δεχτεί μια νόηση, ένα πνεύμα αποκομμένο από το φθαρτό σώμα. Η Silicon Valley αγκάλιασε με την όρεξη του νεοφώτιστου τη μόδα της γενικόλογης spirituality, αφομοίωσε το σχήμα των θρησκειών (γεμίσαμε tech gurus και evangelists ) και, επιτέλους, προτείνει και μια ολοκληρωμένη θρησκεία: δεν είναι το metaverse μια απτή (tangible που θα λέγανε κι οι tech evangelists) εκδοχή μετέπειτα ζωής;
Λογικό να ανησυχούν πολλοί για τα όρια που θα σπάσουν όταν μεταβούμε ολοκληρωτικά στο metaverse. Πολλοί πιστεύουν στην αλήθεια και την αγνότητα του παλιού καλού καιρού και πως αν πρόλαβες να δεις ΥΕΝΕΔ στην τηλεόραση “πέρασες υπέροχα παιδικά χρόνια” αγνοώντας ίσως πως τα παιδικά χρόνια μοιάζουν γενικώς υπέροχα όταν αγγίζεις τη μέση ηλικία. Ειδικά η γενιά μας θα έπρεπε να είμαστε κάπως πιο καλόπιστοι δέκτες αυτού του καινούργιου φρούτου στο οποίο έχουμε ήδη αρχίσει να τσαλαβουτάμε.
Τις καταγγελίες των αρχών της χιλιετίας για τον ψεύτικο κόσμο του ίντερνετ έχουμε καταφέρει να τις διασταυρώσουμε εμπειρικά: πόσους αληθινούς έρωτες, πόσες πραγματικές φιλίες, πόσες γνήσιες νέες σκέψεις γέννησε αυτός ο “ψεύτικος” κόσμος της ιντερνετικής κοινωνικής δικτύωσης; Ήταν ψεύτικα όλα αυτά; Προφανώς όχι. Φάνηκε πως ο “ψεύτικος” εαυτός που εμφανίσαμε σε αυτά τα μέσα, ήταν μάλλον ο αληθινός που δεν μας είχε επιτραπεί να εκφράσουμε στο αναλογικό μας περιβάλλον. Κάθε φορά που ο στενός κύκλος κάποιου δολοφόνου ή βιαστή πέφτει από τα σύννεφα, ρίξτε μια ματιά στο διαδικτυακό προφίλ του, συνήθως δείχνει πως οι κοντινοί του κακώς ανέβηκαν στα σύννεφα εξ? αρχής.
Κι αν κάτι πρέπει να παραδεχτούμε είναι πως αυτή η ικανότητα των social media να μηδενίζουν το κόστος της έκφρασης επέτρεψε σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους να εκδηλωθούν. Το αν μας άρεσε το αποτέλεσμα είναι συζητήσιμο αλλά σίγουρα δεν μπορεί κανείς να το κατηγορήσει ως πιο ψεύτικο από 'κείνο που συνηθίσαμε να αποκαλούμε αληθινό. Το ίδιο θα ισχύσει με το metaverse σε όλα του τα στάδια.
Είμαστε μαθημένοι από δεκάδες χιλιετίες εξέλιξης να ανησυχούμε απέναντι στο πρωτοφανές. Μια λογική ισορροπίας θέλει κάθε όφελος να συνοδεύεται από κάποια κόστη: για κάθε γουλιά αναψυκτικού χωρίς ζάχαρη θέλουμε να υπάρχει ως αντιστάθμισμα μια πιθανότητα να είναι καρκινογόνο το γλυκαντικό. Κι ανάποδα, για κάθε δόση νέου εμβολίου θέλουμε ως αντιστάθμισμα ισόρροπες παρενέργειες. Αλλά δεν πάει ακριβώς έτσι, το ξέρουμε, έχει μετρηθεί.
Το metaverse ξεκινάει ως ιδέα από τις εφηβικές πνευματικές αναζητήσεις μιας χούφτας μηχανικών της Κοιλάδας του Πυριτίου -αυτό κι αν είναι τρομακτικό! Αλλά οι μηχανικοί, ανεξάρτητα από τα φιλοσοφικά τους διαβάσματα, ξέρουν να φτιάχνουν εξαιρετικά εργαλεία. Και έτσι πρέπει να δούμε το metaverse: ως ενα εργαλείο που θα μας επιτρέψει να ζούμε μια ζωή πιο πλούσια σε εμπειρίες, που θα μας επιτρέψει να ζήσουμε πράγματα που δεν φανταζόμασταν και που, με βεβαιότητα, θα ανοίξει ορίζοντες σε όλους μας, πιθανότατα μειώνοντας το κόστος τους στους άλλους.
Κι όπως σε κάθε εργαλείο, όλα θα εξαρτώνται από τον τελικό χρήστη. Αυτόν φοβόμαστε, στην ουσία. Είτε στην πραγματική ζωή (in real life) είτε στο metaverse οι κόλασή μας είναι οι άλλοι.
* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος είναι ηθοποιός - improv comedian.
