Καθώς η ανακύκλωση μπαίνει ολοένα και «βαθύτερα» στην ελληνική καθημερινότητα, μία κεντρική παράμετρος αφορά το τι, αν και πώς ανακυκλώνεται. Όλα τα υλικά δεν είναι τα ίδια, αλλά ακόμη και στις επιμέρους κατηγορίες πλαστικών υπάρχουν τύποι που ανακυκλώνονται εύκολα ενώ άλλοι όχι. Πρόκειται για μία διαφοροποίηση με κρίσιμη σημασία για την ίδια τη διαδικασία της ανακύκλωσης. Και σε αυτή τη διαπίστωση, η αναλυτική γνώση, γίνεται οδηγός για έναν καλύτερο και πιο βιώσιμο τρόπο ζωής.
Το πλαστικό για παράδειγμα, υπήρξε για χρόνια το «κόκκινο πανί» των περιβαλλοντικών οργανισμών, με κυρίαρχο παράδειγμα τη «μάχη» κατά της πλαστικής σακούλας των super market. Το πλαστικό ωστόσο, μαζί με πολλά παράγωγα υλικά του, θα παραμείνει στη ζωή μας. Το ζητούμενο λοιπόν, όπως καταγράφεται από την επιστημονική και περιβαλλοντική κοινότητα, είναι να γνωρίζουμε ποια «βαρύτητα» έχει κάθε κατηγορία πλαστικού στη διαδικασία της ανακύκλωσης. Άλλωστε και η γνώση για τα επιμέρους υλικά δεν είναι στατική. Ενώ και η διαχείρισή τους προσαρμόζεται διαρκώς, λαμβάνοντας υπόψη νέες πληροφορίες και εξελίξεις για τα συστήματα ανακύκλωσης, τις νομοθετικές αλλαγές, την παραγωγή νέων υλικών.
Τη διαπίστωση αυτή, κάνει ο νέος οδηγός της WWF, που δόθηκε στη δημοσιότητα το καλοκαίρι και προσφέρει μία ολοκληρωμένη εικόνα για τις κατηγορίες πλαστικού, τις δυνατότητες ανακύκλωσης για κάθε μία απ’ αυτές. Το κύριο συμπέρασμά του: «τα πλαστικά δεν μπορεί και δεν πρέπει να δαιμονοποιηθούν». Αντίθετα, η γνώση για το ποιες κατηγορίες πλαστικού ανακυκλώνονται εύκολα και ποιες όχι, συμβάλει και στην αντίστοιχη διαχείρισή τους από την πλευρά των πολιτών.
Ίσως, λοιπόν το καλύτερο πρώτο βήμα για μία καλύτερη περιβαλλοντική διαχείριση, να είναι να γνωρίσουμε τους τύπους των πλαστικών και τις δυνατότητες ανακύκλωσής τους, σύμφωνα με την WWF:
Η ακτινογραφία των πλαστικών
Οι κύριοι τύποι πλαστικών περιλαμβάνουν:
- Το ΡΕΤ (τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο γνωστό και ως pet-ρητίνη). Πρόκειται για το υλικό που έχει κύριες χρήσεις στην παραγωγή μπουκαλιών (νερού, γάλακτος κ.α), φαγητοδοχείων κλπ. Στην πράξη ανακυκλώνεται εύκολα.
- Το ΡΕ (Πολυαιθυλένιο), που διαχωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες: το Πολυαιθυλένιο Υψηλής Πυκνότητας (HDPE) και το Πολυαιθυλένιο Χαμηλής Πυκνότητας (LDPE).
- Το HDPE έχει κυρίως χρήση στην παραγωγή φιαλών καθαριστικών, υγρών πιάτων, πωμάτων, κ.λπ. Στην πράξη ανακυκλώνεται επίσης εύκολα.
- Αντίθετα, το LDPE, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ζελατίνας και διαφόρων άλλων εύκαμπτων συσκευασιών, στην πράξη ανακυκλώνεται δύσκολα.
- Το PVC (πολυβινυλοχλωρίδιο) γνωστό από την χρήση του στην παραγωγή σκληρών αντικειμένων, όπως πλαστικοί σωλήνες, μονωτικά αλλά και πιστωτικές κάρτες, στην πράξη ανακυκλώνεται πολύ δύσκολα.
- Το ΡΡ (Πολυπροπυλένιο) είναι το υλικό από το οποίο παράγονται κεσεδάκια, καλαμάκια και αντίστοιχα προϊόντα. Στην πράξη ανακυκλώνεται συνήθως δύσκολα.
- Το PS (Πολυστυρένιο) έχει βασική χρήση στην παραγωγή ποτηριών, φελιζόλ και διαφόρων παιχνιδιών. Στην πράξη ανακυκλώνεται συνήθως δύσκολα.
- Στην βιομηχανία, υπάρχουν και άλλες κατηγορίες πλαστικών όπως το PC (Πολυανθρακικά) το νάιλον, το ABS και άλλα. Και αυτά όμως ανακυκλώνονται πολύ δύσκολα στην πράξη.
Γιατί το ΡΕΤ κερδίζει «πόντους»
Ακόμα και η αναλυτική αυτή «ακτινογραφία», όμως, ίσως να μην γίνεται τόσο κατατοπιστική, εάν δεν γνωρίζουμε από ποιόν τύπο πλαστικού, ακριβώς, παράγονται τα διάφορα προϊόντα και συσκευασίες.
Για παράδειγμα: Λίγοι γνωρίζουν ότι υλικά που «θεωρούν» ανακυκλώσιμα, όπως τα πλαστικά πιάτα και μαχαιροπήρουνα, τα καλαμάκια και οι συσκευασίες των fast food από φελιζόλ, απλά ΔΕΝ ανακυκλώνονται! Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος για τον οποίο σταμάτησε (δια νόμου) η διάθεση τους στην αγορά και ξεκινά η αντικατάστασή τους με αποδεδειγμένα ανακυκλώσιμα υλικά.
Αντίθετα, οι φιάλες ΡΕΤ που χρησιμοποιούνται στην εμφιάλωση φυσικού μεταλλικού και ανθρακούχου νερού, αναψυκτικών, χυμών, γάλακτος, όπως και τα πώματα τους θεωρούνται πλήρως ανακυκλώσιμα και μπορούν να εναποτεθούν χωρίς πρόβλημα στον «μπλε κάδο». Άλλωστε, οι εταιρείες του κλάδου αυτού, που εντάσσονται από ετών στη λεγόμενη «διευρυμένη ευθύνη παραγωγού», την ευρωπαϊκή πρακτική βάσει της οποίας οι επιχειρήσεις που δημιουργούν, μεταποιούν, πωλούν ή εισάγουν προϊόντα έχουν και μερίδιο ευθύνης για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων που δημιουργούνται όταν χρησιμοποιηθούν τα προϊόντα τους, βρίσκονται ένα βήμα μπροστά σε ό,τι αφορά τις ορθές πρακτικές ανακύκλωσης. Έτσι, παρουσιάζουν στην αγορά προϊόντα με το μικρότερο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, και συνήθως κατά 100% ανακυκλώσιμα, όχι σε ένα σε ένα ιδεατό σύστημα ανακύκλωσης, αλλά σε αυτό που διαθέτει η χώρα μας.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το 2023 ξεκινά η λειτουργία συστήματος επιστροφής εγγύησης για πλαστικές φιάλες (και για φιάλες αλουμινίου). Δηλαδή, όταν ένα πλαστικό μπουκάλι επιστρέφεται στα κατάλληλα σημεία, ο αγοραστής θα παίρνει πίσω το επιπρόσθετο ποσό που έδωσε σαν «εγγύηση» όταν αγόρασε το προϊόν. Στόχος είναι με αυτό το σύστημα να συλλέγεται το 77% των πλαστικών φιαλών που διατίθενται στην αγορά έως το 2025, και το 90% έως το 2029.
Πρόκειται για μία διαδικασία που καταγράφει και τη «συμμετοχή» της βιομηχανίας που κάνει χρήση συσκευασιών από PET στο σύστημα της διευρυμένης ευθύνης παραγωγού, μαζί και με τα επόμενα βήματά της: Από τον Ιούλιο του 2024, οι πλαστικές φιάλες θα πρέπει να έχουν καπάκια που παραμένουν προσαρτημένα στο προϊόν. Δηλαδή δεν θα απορρίπτονται ξεχωριστά, ώστε να διευκολύνουν τις διαδικασίες ανακύκλωσης. Επιπρόσθετα, από τον Ιανουάριο του 2025, οι πλαστικές φιάλες PET θα διατίθενται στην αγορά με 25% ανακυκλωμένο υλικό. Δηλαδή το 25% του μπουκαλιού θα πρέπει να είναι από ανακυκλωμένο PET, συμβάλλοντας περαιτέρω στην επιτυχία της ίδιας της διαδικασίας ανακύκλωσης και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Άλλωστε, το πλαστικό ως υλικό, φθηνότερο στην παραγωγή και διαχείριση σε σύγκριση με άλλες κατηγορίες, συμβάλλει στη μείωση του τελικού κόστους των καταναλωτικών αγαθών, ώστε αυτά να γίνονται οικονομικά πιο προσιτά αλλά και συχνά πιο εύκολα διαχειρίσιμα. Χωρίς τα πλαστικά οι τιμές για τα περισσότερα προϊόντα θα ήταν κατά πολύ ακριβότερες και πολλές φορές απαγορευτικές. Και την ίδια στιγμή θα τα καθιστούσαν πολύ πιο δύσκολα στη χρήση. Το παράδειγμα των πλαστικών μπουκαλιών νερού, είναι ιδιαίτερα ενδεικτικό. Ιδιαίτερα αν σκεφτούμε πόσο διαφορετική θα ήταν η καθημερινότητα εάν το φυσικό μεταλλικό νερό συνέχιζε να πωλείται σε γυάλινες φιάλες, όπως πριν μερικές δεκαετίες...
Τις επόμενες ημέρες, το Liberal.gr θα παρουσιάσει έναν πλήρη «οδηγό» για τις δυνατότητες ανακύκλωσης των πλαστικών, συμβάλλοντας στην ευρύτερη συνειδητοποίηση του κοινού για την προστασία του περιβάλλοντος.
