Φορώντας μάσκες και γυαλιά ηλίου, κρυμμένοι πίσω από φακέλους που κρατάνε με τα τρεμάμενα γέρικα χέρια τους, με μαντήλια στο κεφάλι, καθισμένοι σε αναπηρικά καροτσάκια ή υποβασταζόμενοι στον δρόμο προς το εδώλιο, οι αιωνόβιοι τελευταίοι Ναζί δικάζονται σ' αυτό που ονομάστηκε «Νυρεμβέργη του 21ου αιώνα» από τα ειδικά γερμανικά δικαστήρια «νεότητας».
Στη Γερμανία έχει ανοίξει ο φάκελος Στούτχοφ. Πρόκειται για το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης που λειτούργησε εκτός Γερμανίας, 34 χιλιόμετρα ανατολικά του Ντάντσιχ, της σημερινής πολωνικής πόλης Γκντανσκ, στις 2 Σεπτεμβρίου 1939. Και το τελευταίο που απελευθέρωσαν οι Σύμμαχοι, στις 9 Μαΐου 1945. Εκεί μαρτύρησαν 110.000 άνθρωποι από 28 χώρες, από τους οποίους 65.000 έχασαν τη ζωή – το ένα τρίτο Εβραίοι.
Την Τρίτη, 19 Οκτωβρίου, ξεκίνησε η δίκη της 96χρονης Ίρμγκαρντ Φούρχνερ, που στα τέλη Σεπτεμβρίου έφυγε με ένα ταξί από τον οίκο ευγηρίας του Αμβούργου όπου διέμενε, για να συλληφθεί τελικά από την αστυνομία και να οδηγηθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου του δικαστηρίου για νέους της πόλης Ίτσεχο. Η δίκη αναμένεται να διαρκέσει ως τον Ιούνιο του 2022, καθώς, σύμφωνα με την ιατρική γνωμάτευση, η κατηγορούμενη βρίσκεται σε διαύγεια μόνο δύο ώρες την ημέρα.
Ακούγεται παράξενο αλλά η Γερμανία έχει αποφασίσει οι αιωνόβιοι Ναζί να δικάζονται από τα ειδικά δικαστήρια για νέους, λόγω ακριβώς του νεαρού της ηλικίας τους τον καιρό που διέπραξαν τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορούνται, ώστε να κριθούν με βάση τα ηλικιακά δεδομένα εκείνης της περιόδου.
Η στενογράφος του τρόμου
Η Φούρχνερ ήταν περίπου 18 χρόνων όταν ξεκίνησε, τον Ιούνιο του 1943, να εργάζεται ως γραμματέας και δακτυλογράφος όλων των κειμένων του διοικητή του στρατοπέδου Πάουλ Βέρνερ Πόπε, δίπλα στον οποίο έμεινε μέχρι τον Απρίλιο του 1945, λίγο πριν μπουν οι Σύμμαχοι στο τόπο του μαρτυρίου.
Κατηγορείται ότι συμμετείχε στην δολοφονία όσων έχασαν την ζωή τους εκεί και μένει σιωπηλή, φορώντας την μάσκα προστασίας από τον κορωνοϊό – δεν είναι εμβολιασμένη – γυαλιά ηλίου και ένα μαντήλι στα μαλλιά που φθάνει ως τα μάτια της. Κάθεται σε ένα αναπηρικό καροτσάκι, μέσα σε έναν κλωβό από πλεξιγκλάς, παρακολουθεί ακουμπώντας το πηγούνι στο αριστερό της χέρι και, όπως έγραψε στον πρόεδρο του δικαστηρίου Ντόμινικ Γκρος, αυτό που φοβάται είναι η χλεύη του κόσμου.
Κατά το κατηγορητήριο, η Φούρχνερ ευθύνεται για τον θάνατο 11.412 ανθρώπων και συνέβαλε στην δολοφονία άλλων 18. «Εργαζόταν» στα κεντρικά γραφεία του στρατοπέδου και επί δύο σχεδόν χρόνια δακτυλογραφούσε ό,τι της υπαγόρευε ο διοικητής του στρατοπέδου.
Ο εισαγγελέας Βάντσεν υποστήριξε πως χάρη στην επιμέλειά της εξασφαλιζόταν η «ομαλή λειτουργία του στρατοπέδου». Και δηλώνει πεπεισμένος ότι η Φούρχνερ είχε «μερική γνώση των λεπτομερειών» σχετικά με τις εκτελέσεις με πυροβολισμούς στον αυχένα, τους απαγχονισμούς, τους θανάτους στους θαλάμους αερίων, τα βασανιστήρια, την πείνα, το απίστευτο κρύο και την καταναγκαστική μέχρι θανάτου «εργασία».
Ο Βάντσεν περιέγραψε πώς οι ναζί τοποθετούσαν τους κρατουμένους με τα πρόσωπα στον τοίχο δήθεν για ιατρική εξέταση και εκεί τους πυροβολούσαν στον αυχένα. Και πώς τα πτώματα απομακρύνονταν βιαστικά. Εξήγησε και πώς οι κρατούμενοι, κυρίως γυναίκες, οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων δήθεν για λουτρό και τις αγωνιώδεις κραυγές τους που ακούγονταν ως το γραφείο της κατηγορουμένης, που είχε οπτική επαφή με το κρεματόριο.
Υποστήριξε επίσης ο εισαγγελέας ότι η Φούρχνερ βρισκόταν εκεί με την θέλησή της, καθώς ουδείς την είχε υποχρεώσει.
Αλλά θα μπορούσε μια γραμματέας να κατηγορηθεί για φόνους χωρίς να έχει η ίδια πιάσει όπλο στα χέρια της; Εκεί στηρίζεται η επιχειρηματολογία του δικηγόρου της, ο οποίος υπογραμμίζει πως η ίδια δεν είναι αρνήτρια του Ολοκαυτώματος. Πολύ περισσότερο που το αφεντικό της, ο Χόπε, είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση 9 χρόνων και είχε μείνει στη φυλακή μόνο 3,5.
Ήταν, όμως, η στενογράφος του τρόμου. Εκείνον τον καιρό, περίπου 4.000 γυναίκες «εργάζονταν» ως φύλακες ή γραμματείς στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Τα τελευταία χρόνια δικάστηκαν πολλοί από τους ναζί που έδρασαν στο Στούτχοφ – ο Τζον Ντεμγιάνγιουκ, ο Όσκαρ Γκρούνινγκ, ο Μπρούνο Ντέι. Ο Γιόζεφ Σ. δικάζεται επίσης αυτόν τον καιρό από το δικαστήριο του Νοϊρούπιν.
Είναι η Φούρχνερ το ίδιο με όλους αυτούς;
Ο Στέφαν Λόντε, δικηγόρος που εκπροσωπεί πολλούς επιζώντες του στρατοπέδου υποστηρίζει πως είδε τα πάντα, γνώριζε τα πάντα, χωρίς ανθρώπους σαν κι’ αυτήν δεν θα λειτουργούσε τόσο άψογα η ναζιστική μηχανή του θανάτου. Υποστηρίζεται επίσης ότι το συγκεκριμένο στρατόπεδο ήταν τόσο μικρό που θα ήταν αδύνατον κάποιος που βρισκόταν εκεί να μην γνώριζε τι συνέβαινε.
Δίκες παντού με καθυστέρηση
Αυτόν τον καιρό, οκτώ υποθέσεις ανθρώπων που «εργάζονταν» στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ και του Ράβενσμπρουκ εκδικάζονται σε διάφορα γερμανικά δικαστήρια, σύμφωνα με το AFP, το Κεντρικό Γραφείο Διερεύνησης Εγκλημάτων του Εθνικοσοσιαλισμού.
Στη Γερμανία δεν συνηθιζόταν να οδηγούνται στην Δικαιοσύνη τόσο υπέργηρα άτομα. Η ίδια η Φούρχνερ είχε κληθεί και καταθέσει σε δίκες ηγετικών ναζιστικών στελεχών ήδη από το 1954. Είχε αρχικά κριθεί πως έπρεπε να δικαστούν όσοι είχαν ενεργό ρόλο και όχι τα περιφερειακά στελέχη. Οι δικαστές ζητούσαν να υπάρχουν αποδείξεις για προσωπική εμπλοκή σε φόνους.
Αυτό άλλαξε μετά την καταδίκη το 2011, του Τζον Ντεμγιάνγιουκ, φύλακα του στρατοπέδου του Σομπιμπόρ το 1943, σε πενταετή φυλάκιση. Ο Ουκρανός Ντεμγιάνγιουκ υπήρξε αρχικά αιχμάλωτος πολέμου, που τελικά αποφάσισε να «εργαστεί» αρχικά στο στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα.
Μετά την δίκη του, όσοι συλλαμβάνονται, από φύλακες μέχρι λογιστές των στρατοπέδων, κάθονται στο εδώλιο.
Ο κλειδαράς από το Βρανδεμβούργο
Στις αρχές Οκτωβρίου ξεκίνησε και η δίκη ενός εκατοντάχρονου πρώην δεσμοφύλακα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Σαξενχάουζεν, κοντά στο Βερολίνο.
Ο Γιόζεφ Σ., πρώην λοχίας της μεραρχίας Totenkopf (Κεφαλή θανάτου) των Waffen –SS, κατηγορείται για συνέργεια στον φόνο 3.518 κρατουμένων το διάστημα που ήταν δεσμοφύλακας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Σαξενχάουζεν, από το 1942 ως το 1945.
Το 1942 ο Γιόζεφ ήταν 21 ετών. Κατηγορείται μεταξύ άλλων ότι εκτέλεσε Σοβιετικούς κρατούμενους και «ότι βοήθησε στον φόνο με αέριο» άλλων κρατουμένων. Από το 1936 όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του ως την είσοδο του Κόκκινου Στρατού, στις 22 Απριλίου 1945, από το συγκεκριμένο στρατόπεδο πέρασαν περίπου 200.000 κρατούμενοι - κυρίως αντιφρονούντες, Εβραίοι και ομοφυλόφιλοι.
Σύμφωνα με τον Τύπο, ο Γιόζεφ Σ. ζούσε και εργαζόταν ως κλειδαράς στο Βρανδεμβούργο. Σήμερα κατηγορείται για τον θάνατο 3.518 ανθρώπων. Δύο μάρτυρες από την Γαλλία και την Ολλανδία περιέγραψαν πώς έχασαν εκεί την ζωή τους οι γονείς τους.
Τον Ιούλιο του 2020, άρχισε η δίκη του Μπρούνο Ντέι, 93 χρόνων, που κατηγορήθηκε για συνέργεια στην δολοφονία 5.232 κρατουμένων. Τον Νοέμβριο, καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών με αναστολή. Τον καιρό του τρόμου ήταν 17 χρονών και δικάστηκε από το δικαστήριο νέων του Αμβούργου.
Ο ίδιος παραδέχθηκε πως άκουγε τις κραυγές από τον θάλαμο αερίων και έβλεπε τα άψυχα κορμιά να μεταφέρονται στο κρεματόριο, αλλά υποστήριξε πως δεν χρησιμοποίησε ποτέ το όπλο του.
Μίλησε για παράνοια, ευχήθηκε να μην ξαναζήσει ποτέ τέτοιες στιγμές η ανθρωπότητα, ζήτησε συγγνώμη. Ο δικηγόρος του υποστήριξε πως ένας νέος 17 ή 18 χρόνων δεν μπορούσε να αντιδράσει. Και πως αν προσπαθούσε να φύγει θα τον σκότωναν τα SS.
Την δίκη παρακολούθησαν επιζώντες και απόγονοι των νεκρών μέσω Zoom. «Είστε ένοχος, πρέπει να πληρώσετε», είπε ένας από αυτούς που βρέθηκε στο Άουσβιτς μαζί με τον δίδυμο αδελφό του.
Μια γυναίκα που γεννήθηκε στο Άουσβιτς, είπε πως το πιο σημαντικό είναι ότι η δημοσιοποίηση δια των δικών είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας.
Πρόσφατα, ένα δικαστήριο του Βούπερταλ επιβεβαίωσε πως έχει λάβει την δικογραφία μιας ακόμη υπόθεσης. Πρόκειται για έναν 95χρονο Γερμανό. Η δίκη δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί, διότι αναμένεται η ιατρική γνωμάτευση.
Εθελοντής με εντολή της μητριάς
Τον Ιούνιο του 2017 πέθανε στα 95 του ο πρώην λοχίας των SS Ράινχολντ Χάννινγκ που βρισκόταν στο Άουσβιτς από τον Ιανουάριο του 1942 ως τον Ιούνιο του 1944. Έναν χρόνο νωρίτερα είχε καταδικαστεί από το δικαστήριο της βορειοδυτικής γερμανικής πόλης Ντέτμοντ, σε φυλάκιση πέντε ετών. Άσκησε έφεση και δεν βρέθηκε ποτέ σε κελί.
Στους επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος που παρακολούθησαν την δίκη του, είπε ότι μετανοεί βαθιά για το γεγονός ότι υπήρξε τμήμα της ναζιστικής γενοκτονικής μηχανής.
Ο Χάννινγκ μπήκε στην χιτλερική νεολαία το 1935, στα 13 του χρόνια, και στα 18 του πήγε εθελοντής στην Waffen SS – με παρότρυνση της μητριάς του, όπως είπε. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, τραυματίστηκε στο Κίεβο το 1941 και πήρε μετάθεση για το Άουσβιτς. Όπως ομολόγησε, όταν έφθασε εκεί δεν γνώριζε πού ακριβώς βρισκόταν, αλλά πολύ σύντομα… έμαθε!
«Πυροβολούσαν, έριχναν αέρια και έκαιγαν τους ανθρώπους», είπε. «Έβλεπα τα πτώματα να μεταφέρονται. Μύριζα την καμένη σάρκα. Ήξερα ότι έκαιγαν ανθρώπους. Πέρασα όλη μου την ζωή προσπαθώντας να ξεχάσω. Το Άουσβιτς ήταν ένας εφιάλτης».
170.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο διάστημα που βρισκόταν στο στρατόπεδο του θανάτου.
Απελάσεις από ΗΠΑ και Καναδά
Τον Φεβρουάριο του 2020, ένας 95χρονος μόνιμος κάτοικος του Τενεσσή στις ΗΠΑ, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στη Γερμανία για να δικαστεί. Ο Φρίντριχ Καρλ Μπέργκερ βρισκόταν το 1945 στο στρατόπεδο Νόιενγκαμε της Γερμανίας.
Ο Αμερικανός δικαστής που διέταξε την σύλληψη και την μεταφορά του στην Γερμανία δήλωσε πως εστάλη το μήνυμα ότι ουδείς πρέπει να διανοηθεί πως οι ΗΠΑ μπορεί να αποτελούν ασφαλές καταφύγιο για τους ναζί.
Έγινε επίσης γνωστό ότι ο Μπέργκερ συνέχιζε να λαμβάνει την σύνταξή του από την Γερμανία, με ένσημα και από… την θητεία του στον πόλεμο!
«Αυτό είναι γελοίο!», είχε πει. «Μετά από 75 χρόνια! Δεν σήκωσα ποτέ όπλο!».
Στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου πέθανε στο Οντάριο, στα 97 του χρόνια, ο Χέλμουτ Ομπερλάντερ, ο τελευταίος Ναζί του Καναδά. Από το 1995 έδινε μάχη για να αποφύγει την απέλασή του στην Γερμανία.
Ο Ομπερλάντερ ανήκε μεταξύ 1941 και 1943 σε ένα Einnsatzkommando, όπως αποκαλούνταν οι ναζιστικές μονάδες που αποτελούνταν από μέλη των SS και της Γκεστάπο και επιχειρούσαν σε περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, σκοτώνοντας χιλιάδες πολίτες. Γεννημένος το 1924 στην Ουκρανία, επιβεβαίωσε ενώπιον των καναδικών δικαστηρίων ότι εξαναγκάστηκε να καταταγεί, σε ηλικία 17 ετών. Ισχυρίστηκε επίσης ότι δεν έλαβε μέρος σε αγριότητες και ήταν ένας απλός μεταφραστής.
Έφτασε στον Καναδά με τη σύζυγό του το 1954 και έλαβε την καναδική υπηκοότητα το 1960. Το 1995 ξεκίνησε έρευνα επειδή απέκρυψε το ναζιστικό παρελθόν του από τις υπηρεσίες μετανάστευσης. Έχασε την καναδική του υπηκοότητα τον Σεπτέμβριο του 2018 και το Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά επικύρωσε την απόφαση τον Δεκέμβριο του 2019, ανοίγοντας έτσι την πόρτα στην απέλαση.
Ο θάνατος έδωσε την λύση προκαλώντας την οργή των εβραϊκών οργανώσεων, που κατήγγειλαν την επί 25 χρόνια κωλυσιεργία της καναδικής Δικαιοσύνης.
Το ερώτημα που τίθεται τον τελευταίο καιρό είναι αν έχουν κάποια αξία όλα αυτά.
Και πολλοί συμφωνούν πως οι δίκες των υπέργηρων πρώην ναζί χρησιμεύουν για να αποδειχθεί ότι το Ολοκαύτωμα δεν ήταν το αποτέλεσμα κάποιας συνωμοσίας με την συμμετοχή εξαιρετικά σκληρών ανθρώπων, αλλά το αποτέλεσμα δράσης καθημερινών ανθρώπων, χωρίς την συμμετοχή των οποίων δεν θα χάνονταν τόσοι πολλοί αθώοι.
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος.
