Της Αγγελικής Κώττη
Μοναδική συμβολή στον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση αποτελεί ότι ο Γάλλος Πρόεδρος Εμ. Μακρόν αποδέχθηκε την πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, να έρθει από το Λούβρο και να εκτεθεί στο Μουσείο της Ακρόπολης η μετόπη 10 από τη νότια όψη του Παρθενώνα. Μια από τις μετόπες αυτής της πλευράς βρίσκεται στην Αθήνα, μια εκτίθεται στο Λούβρο και δεκαπέντε άλλες στο Βρετανικό Μουσείο, μετά την λεηλασία των γλυπτών από τον Λόρδο του Έλγιν.
Ποια είναι όμως η ιστορία του συγκεκριμένου γλυπτού, έργου του κορυφαίου γλύπτη της αρχαιότητας, του Φειδία, το οποίο μετέφερε κατά τα τέλη του 18ου αιώνα στη Γαλλία ο Fauvel ενεργώντας εξ ονόματος του Γάλλου πρέσβη Choiseul-Gouffier;
Οι μετόπες του Παρθενώνα είναι ανάγλυφες μαρμάρινες πλάκες που είναι τοποθετημένες επάνω στη ζωφόρο του ναού και μεταξύ των τριγλύφων αυτής. Ήταν συνολικά 92, διαμοιρασμένες σε 32 στις πλάγιες όψεις και σε 14 επί των κύριων όψεων (ανατολική, δυτική) του ναού.
Στον Παρθενώνα βρίσκονται σήμερα όλες οι μετόπες των κύριων όψεων (κυρίως, αντίγραφα από τεχνητό λίθο), ενώ πολλές από τις μετόπες των πλαγίων όψεων έχουν χαθεί κατά την πολιορκία της Αθήνας από τους Ενετούς του Φραντσέσκο Μοροζίνι το 1687, ή εκτίθενται, πλέον, στο Μουσείο της Ακρόπολης (80 μέτρα της ζωφόρου),στο Βρετανικό Μουσείο (50 μέτρα της ζωφόρου) και ένας λίθος στο Μουσείο του Λούβρου. Κάθε μετόπη έχει μέγεθος περίπου 1,375 x 1,30 μ. και είναι κατασκευασμένες από πεντελικό μάρμαρο.
Σε κάθε όψη, δια των μετοπών παρουσιαζόταν κάποιο θέμα από τη μυθολογία. Είκοσι τρεις μετόπες της νότιας όψης είχαν ως θέμα τη μάχη που είχαν οι Λαπίθες με τους Κενταύρους, τη γνωστή Κενταυρομαχία, στην οποία πήρε μέρος ο μυθικός βασιλιάς των Αθηνών, Θησέας. Οι υπόλοιπες 9 διάφορα θέματα.
Σύμφωνα με τον μύθο ο Πειρίθους και ο φίλος του ο Θησέας έφεραν τους Λαπίθες από τη Θεσσαλία. Ο Πειρίθους, για να γιορτάσει τον γάμο του με την Ιπποδάμεια, έκανε ένα γλέντι στο οποίο κάλεσε και τους Κενταύρους, οι οποίοι ήταν συγγενείς του. Οι Κένταυροι, μη όντας συνηθισμένοι στο κρασί, μέθυσαν και ένας απ'' αυτούς, ο Εύρυτος, προσπάθησε να βιάσει τη μνηστή του Πειρίθου. Τον Εύρυτο μιμήθηκαν κι άλλοι Κένταυροι κι ο γάμος κατέληξε σε συμπλοκή. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθούν πολλοί κι απ'' τις δύο μεριές. Στο τέλος νίκησαν οι Λαπίθες που εξανάγκασαν τους Κενταύρους να εγκαταλείψουν τη Θεσσαλία. Στη μάχη λέγεται πως πήρε μέρος κι ο Θησέας, ως φίλος του Πειρίθου.
Πέρα από την αναφορά στον μύθο, στην ανάγλυφη Κενταυρομαχία παρουσιάζεται κυρίως η αντίθεση ανάμεσα στη βαρβαρότητα και στον πολιτισμό. Οι Κένταυροι θεωρούνται βάρβαροι, καταχρώνται τη φιλοξενία των πολιτισμένων Λαπιθών, αρπάζουν τις γυναίκες τους και χρησιμοποιούν ως όπλα τα σκεύη της φιλοξενίας (υδρίες) ενώ οι Λαπίθες χρησιμοποιούν όπλα ευγενή όπως είναι το ξίφος και το δόρυ.
Οι μετόπες της πλευράς αυτής δε σφυροκοπήθηκαν από τους Χριστιανούς, είτε γιατί δεν ήταν απευθείας ορατές, είτε γιατί το θέμα τους παρεξηγήθηκε. Ο J. Carrey σχεδίασε το 1674 όλες τις μετόπες και είναι ευνόητη η πολύτιμη αξία αυτών των σχεδίων, γιατί μετά από 13 χρόνια, το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου 1687, σημειώθηκε η καταστροφική έκρηξη από τις οβίδες του Φραγκίσκου Μοροζίνι.
Η δέκατη μετόπη είναι η πρώτη στην οποία παρουσιάζεται μια Λαπιθίδα καθώς τρέχει προσπαθώντας να αποφύγει έναν Κένταυρο. Ο Κένταυρος την έχει αγκαλιάσει και επιχειρεί να την πιάσει με το αριστερό του χέρι το οποίο η Λαπιθίδα προσπαθεί να απαγκιστρώσει. Το στιβαρό χέρι του Κενταύρου που λείπει, βρίσκεται στο Μουσείο Ακροπόλεως. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν κατά την έκθεση θα συγκολληθεί προσωρινά το συγκεκριμένο σπάραγμα.
Στο Λούβρο βρίσκονται επίσης ο λίθος VII από την ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα, το κεφάλι της Ιριδος από το δυτικό αέτωμα, καθώς και η κεφαλή ενός ιππέα από άγαλμα και όχι από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα. Αντίγραφο της κεφαλής έχει αποσταλεί από το μουσείο στο Μουσείο Ακροπόλεως και έτσι το άγαλμα εκτίθεται πιο ολοκληρωμένο. Ως προς την κεφαλή της Ιριδος καταδεικνύει τον σπαρακτικό κατακερματισμό των γλυπτών του Παρθενώνα, καθώς το σώμα του αγάλματος βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.
