To Σχέδιο Δράσης «Η Ευρώπη νικά τον καρκίνο» αναδείχθηκε ως ένας βασικός πυλώνας δράσης της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ήδη από την ανάδειξή της μετά τις Ευρωπαϊκές εκλογές του 2019.
Στην πρώτη της επικοινωνία προς τη νέα – τότε – Επίτροπο Υγείας κ. Στέλλα Κυριακίδη, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σημείωνε πως το σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει την ενδυνάμωση των πρακτικών της ΕΕ σε όλα τα στάδια της νόσου όπως η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση, η θεραπεία, η ζωή ως επιζών του καρκίνου και η παρηγορητική φροντίδα. Από τότε η ΕΕ και ειδικά η αρμόδια Επίτροπος αφιέρωσαν πραγματικά πολύ κόπο και χρόνο, πολλές ανθρωποώρες, ενδεχομένως και πολλούς πόρους για το συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Διοργανώθηκαν πολλές και σημαντικές δημόσιες διαβουλεύσεις με συμμετοχή ειδικών επιστημόνων, ευρωβουλευτών, της κοινωνίας των πολιτών.
Υψηλές προσδοκίες, άτολμη υλοποίηση
Τελικά, 17 σχεδόν μήνες μετά, παρουσιάστηκε ένα μάλλον αδύναμο κείμενο που σε μεγάλο βαθμό περιλαμβάνει αυτονόητα σχήματα, ιδέες που δεν αποπνέουν φρεσκάδα, πολιτικές που δεν είναι αυτή τη στιγμή αντιληπτό πώς και αν θα υλοποιηθούν. Πόσω μάλλον όταν αυτά συμβαίνουν την ώρα που η Υγεία βρίσκεται στο επίκεντρο και αποτελεί βασική προτεραιότητα στο εθνικό πεδίο πολιτικής για κάθε κράτος-μέλος.
Ανακοινώθηκαν 10 εμβληματικές – κατά τη διατύπωση της Επιτροπής - δράσεις με πιο χαρακτηριστικές την μείωση κατά 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας, του στήθους και του παχέος εντέρου, την προσπάθεια για μείωση των καπνιστών από το 25% σήμερα στο 5% το 2040. Παρ’ όλα αυτά, το Σχέδιο Δράσης περιέχει πολλά σημαντικά σημεία που χαρακτηρίζονται από ατολμία, συμβιβασμό και εν τέλει σημεία που εμφανώς η ιδεοληψία κερδίζει την επιστήμη.
Ανάγκη για καινοτομία και εμπιστοσύνη στους επιστήμονες
Η πιο χαρακτηριστική έλλειψη οράματος είναι στο κομβικό κομμάτι της πρόληψης του καρκίνου και συγκεκριμένα στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου. Το κάπνισμα αποτελεί κατά κοινή και κατά επιστημονική ομολογία τη νο1 αποτρέψιμη αιτία καρκίνου. Παρ’ όλα αυτά το Σχέδιο Δράσης αποφεύγει κάθε τι καινοτόμο ενώ αγνοεί πλήρως – έστω και σαν ενδεχόμενο – τις τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις σχετικά με τη μείωση της βλάβης. Παράλληλα, φαίνεται πως προσπερνάει όλες τις σχετικές επισημάνσεις επιστημόνων και τις τοποθετήσεις ευρωβουλευτών από κράτη-μέλη κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης.
Ερωτώμενος ο κ. Σχοινάς από ευρωβουλευτές αν η Επιτροπή σκέφτεται να προτείνει σε καπνιστές να κοιτάξουν εναλλακτικές όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, απάντησε ότι «Είπαμε ότι θα επικαιροποιήσουμε τις συστάσεις του Συμβουλίου για τους δημόσιους χώρους χωρίς κάπνισμα για να καλύψουμε και αυτά τα προϊόντα. Αυτό θα γίνει με βάση τις αποδείξεις και την επιστήμη και όχι στη βάση ανταλλαγών απόψεων σε μία αίθουσα τύπου, όχι στη βάση του τι λένε ορισμένοι για τα προϊόντα αυτά στην πορεία της επικαιροποίησης. Θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε ξανά αυτά τα θέματα στη βάση της στέρεης επιστημονικής απόδειξης».
O Επίτροπος έδωσε το στίγμα προς τη σωστή κατεύθυνση ωστόσο αυτό δεν φαίνεται να απεικονίζεται στο συγκεκριμένο Σχέδιο Δράσης.
Ρυθμίστηκαν τα... ρυθμισμένα
Επιπλέον, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, έχει δημιουργήσει αρνητικές εντυπώσεις σε πολλά κράτη-μέλη το γεγονός πως ορισμένες από τις πρωτοβουλίες που ανακοινώθηκαν ρυθμίζονται ήδη από τις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες, κάτι που αναμφίβολα προκαταλαμβάνει τη βούληση των κρατών-μελών. Παράλληλα, στον τομέα του αλκοόλ, προβλέψεις όπως για παράδειγμα η αναγραφή πληροφοριών για τις θερμίδες στις ετικέτες των προϊόντων που είχαν συμπεριληφθεί σε προηγούμενη έκδοση του Σχεδίου Δράσης… έχασαν τον δρόμο τους, όταν έφτασε η ώρα της τελικής έκδοσης.
Σχετικά με το ευαίσθητο θέμα της χρήσης προϊόντων καπνού και αλκοόλ από νέους, στο μεν κάπνισμα το Σχέδιο Δράσης προβλέπει την αυστηρή επιβολή της νομοθεσίας για πωλήσεις καπνικών σε νέους και καμπάνιες διακοπής καπνίσματος ενώ στο αλκοόλ περιορίζεται σε μία γενική αναφορά συνεργασίας με τα κράτη στον τομέα της διαφήμισης σε οπτικοακουστικά μέσα, η οποία φυσικά συνεχίζει να επιτρέπεται.
Ξεχάστηκε το “Δικαίωμα στη λήθη”
Ένα ακόμη σημείο που το Σχέδιο Δράσης δείχνει χαρακτηριστική ατολμία είναι το περίφημο «δικαίωμα στη λήθη» των επιζώντων του καρκίνου – χρόνιο αίτημα των συλλόγων ασθενών - το οποίο αναφέρεται μόνο σε μία επεξηγηματική υποσημείωση του κειμένου. Πρόκειται για το δικαίωμα των καρκινοπαθών να μην καταγράφεται το ιστορικό τους από φορείς όπως τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες ή άλλες επιχειρήσεις.
Εν κατακλείδι, το Σχέδιο Δράσης είχε δικαίως δημιουργήσει προσδοκίες για ένα σύγχρονο, ρεαλιστικό, βασισμένο στην επιστήμη πρόγραμμα με το οποίο η Ευρώπη φιλοδοξεί να νικήσει τον καρκίνο. Αυτό όμως που παρουσιάστηκε θυμίζει περισσότερο ευχολόγιο περιφερειακής υπηρεσίας υγείας και μια χαμένη ευκαιρία.
