Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Λίγο από Αλέξη Τσίπρα και Γιάνη Βαρουφάκη του 2015 θύμισε ο νέος πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζουζέπε Κόντε, στις προγραμματικές του δηλώσεις, παρουσιάζοντας μία «επαναστατική» ατζέντα. Θα μειώσει το χρέος αλλά χωρίς λιτότητα, θα σεβαστεί τους κανόνες της Ε.Ε. αλλά... θα τους αλλάξει, ενώ θα πείσει την Ευρώπη ότι οι θέσεις του είναι οι σωστές. Μόνο ότι θα τους «παρακαλούν για να τους δανείσουν» και ότι οι Ιταλοί θα «χτυπάνε τα νταούλια και οι αγορές θα χορεύουν» δεν είπε στην πρώτη του ομιλία στην ιταλική Βουλή.
Όμως οι αγορές δείχνουν με τις αντιδράσεις τους ότι πιστεύουν – ή ελπίζουν - πως η σύμπραξη Λέγκας-Κινήματος Πέντε Αστέρων είτε δεν θα μακροημερεύσει είτε θα μιμηθεί την στροφή 180 μοιρών των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μετά το δημοψήφισμα. Εκτιμούν, δηλαδή, ότι δεν θα εφαρμοστεί πλήρως το πρόγραμμα – κυρίως το οικονομικό - που σε γενικές γραμμές παρουσίασε ο Κόντε.
Αυτός είναι ο λόγος που δεν «ερεθίστηκαν»ιδιαίτερα και οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων ενισχύθηκαν χθες... μόλις κατά 10%, ξεπερνώντας το επίπεδο του 2,83%. Γιατί αν οι επενδυτές πίστευαν ότι ο νέος πρωθυπουργός της Ιταλίας θα κάνει όλα αυτά που είπε, τότε το κόστος δανεισμού της χώρας θα εκτινασσόταν σε απαγορευτικά επίπεδα μέσα σε μία ημέρα.
Βέβαια, μεγάλοι επενδυτικοί οίκοι όπως η Goldman Sachs και η Morgan Stanley προειδοποιούν για το ενδεχόμενο να μη δούμε μία ιταλική «kolotoumba». Τι θα γίνει σε αυτή την περίπτωση; Οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές θα οδηγήσουν σε αύξηση του χρέους με αποτέλεσμα να απειλείται με υποβάθμιση η πιστοληπτική αξιολόγηση της Ιταλίας, κάτι για το οποίο έχει ήδη προειδοποιήσει η Moody'' s.
Η Goldman επισημαίνει τα πολλά προβλήματα με τα οποία θα έρθει αντιμέτωπη η ιταλική κυβέρνηση, ενώ η Morgan Stanley τονίζει ότι για να χρηματοδοτηθούν τα ελλείμματα στα οποία προσβλέπουν Σαλβίνι και Ντι Μάιο, η οικονομία της Ιταλίας θα πρέπει να τρέξει με ρυθμούς που έχει να δει κάτι δεκαετίες. Την ίδια ώρα το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα για την Ελλάδα όχι μόνο δεν «βλέπει» ελλείμματα, αλλά θηριώδη πλεονάσματα έως και 5,2%. Πως, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι θα εξαιρέσουν τους Ιταλούς από τους δημοσιονομικούς κανόνες χωρίς να φοβούνται ότι δεν θα επιδιώξει και η Ελλάδα ανάλογη χαλάρωση;
Είναι σαφές ότι στην παρούσα φάση η Άνγκελα Μέρκελ δεν θέλει να ανεβάσει τους τόνους με την Ιταλία και περιμένει τα πρώτα δείγματα γραφής της ιταλικής κυβέρνησης. Οι πρώτες συναντήσεις του Κόντε με την Μέρκελ και τους υπόλοιπους Ευρωπαίους αξιωματούχους θα έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Μέχρι τότε, οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων δύσκολα θα εκτροχιαστούν. Μία πρώτη γεύση θα έχουμε στη συνάντηση των χωρών του G7 στον Καναδά στις 8-9 Ιουνίου.
Όσες διαφορές και αν έχουν τα δύο κόμματα που απαρτίζουν τον κυβερνητικό συνασπισμό, οι κοινές τους θέσεις είναι ξεκάθαρες και ικανές να κλονίσουν ολόκληρη την Ευρώπη. Επιθυμούν να πάρουν εξουσίες από τις Βρυξέλλες, να αυξήσουν τις κρατικές δαπάνες και να αλλάξουν τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς όπως του Δουβλίνου για το προσφυγικό.
Ο Τζουζέπε Κόντε εξέφρασε την αισιοδοξία του για την έκβαση των συνομιλιών με την Ευρώπη κυρίως λόγω της διαπραγματευτικής ισχύος, που όπως τόνισε, διαθέτει η Ιταλία.
Δεν επιμένει στο «κούρεμα» του χρέους, που ανέφερε το αρχικό σύμφωνο, όμως δεσμεύεται να μειώσει το χρέος μέσω της ανάπτυξης και όχι μέσω της εφαρμογής μέτρων λιτότητας. «Παρ'' όλα αυτά, θα πρέπει να επιδιωχθεί η μείωσή του, όμως με γνώμονα την οικονομική ανάπτυξη. Η δημοσιονομική πολιτική και οι κρατικές δαπάνες θα πρέπει να στοχεύουν στην επίτευξη σταθερής και βιώσιμης ανάπτυξης», είπε χαρακτηριστικά ο Κόντε.
Πόσο κοστίζουν οι υποσχέσεις του Ιταλού πρωθυπουργού; Σύμφωνα με την Morgan Stanley, στην περίπτωση που εφαρμοστεί πλήρως το πρόγραμμα του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας, για να μπορέσει η ιταλική οικονομία να «ταΐσει» το δημοσιονομικό έλλειμμα που θα προκύψει από τις δαπάνες, θα απαιτηθούν ρυθμοί ανάπτυξης της τάξης του 4% και 5%, ακόμη και στο σημερινό περιβάλλον μηδενικών επιτοκίων. Τα πράγματα θα είναι πολύ πιο δύσκολα όταν τα επιτόκια θα πάρουν την ανιούσα.
Θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις μία μεγάλη δημοσιονομική ώθηση (όπως αυτή που υποσχέθηκε ο Κόντε κόντρα στους ευρωπαϊκούς κανόνες) να οδηγήσει σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Όμως οι Ιταλοί γνωρίζουν ότι δεν έχουν την πολυτέλεια των Αμερικανών να τυπώνουν χρήμα, ούτε το ευρώ είναι παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Αυτό σημαίνει ότι το πιθανότερο σενάριο είναι να επικρατήσουν οι ανησυχίες στις αγορές, οδηγώντας στα ύψη το κόστος δανεισμού, με αποτέλεσμα να αντισταθμίζεται ακαριαία το όποιο όφελος.
Κατά συνέπεια, δεν αποκλείεται όντως η Ιταλία να «υποχρεωθεί να υποφέρει από την ταπείνωση από την Τρόικα», όπως έσπευσε να προειδοποιήσει ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Μόντι.
