Η φωτιά που έβαλαν οι Ερουλοι το 267 μ.Χ., η τραγική αναστήλωση που έκανε τον προηγούμενο αιώνα ο Νικόλαος Μπαλάνος και η ανατίναξη από βλήμα του Μοροζίνι το 1687, με αυτήν ακριβώς τη σειρά, είναι οι πηγές των μεγάλων προβλημάτων του Παρθενώνα, σύμφωνα με τον Μανόλη Κορρέ. Ακόμα και μετά από τις τεράστιες καταστροφές, ακόμα και μετά τη διαρπαγή υλικών του, τις κλοπές του Ελγιν και τη φθορά του χρόνου, ο Παρθενώνας στέκει ορθός. Αν όμως θέλουμε να συνεχίσει να στέκει, πρέπει να τον προσέχουμε.
Η Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) και η Υπηρεσία Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΥΣΜΑ) συνεχίζουν ακούραστα το έργο τους εδώ και 41 χρόνια. Δυο ακόμη μελέτες για το κορυφαίο μνημείο μας, συζητήθηκαν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, και εγκρίθηκαν ομόφωνα. Ηταν οι μελέτες για την αποκατάσταση του δυτικού αετώματος και του αντιθηματικού τοίχου.
Θα ήταν αδύνατο να συζητηθεί οτιδήποτε για την Ακρόπολη χωρίς αναφορά στον Χαράλαμπο Μπούρα, τον χαρισματικό επιστήμονα, που υπήρξε πρόεδρος της ΕΣΜΑ μέχρι τον πρόσφατο θάνατό του. Οι μελέτες που συζητήθηκαν είχαν κατατεθεί από τον ίδιο τον Απρίλιο. Την τελευταία μελέτη την είχε καταθέσει ελάχιστες μέρες πριν από τον θάνατό του και αφορούσε στην αποκατάσταση των περιμετρικών τειχών της Ακρόπολης. Εργαζόταν αδιάκοπα, ακόμα και μέσα στο νοσοκομείο. Το ΚΑΣ τήρησε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του.
Όπως ανέφερε ο Χαράλαμπος Μπούρας στην εισήγηση που είχε ετοιμάσει, ο Νικόλαος Μπαλάνος είχε χρησιμοποιήσει σιδερένιους συνδέσμους στους ορθοστάτες (η πρώτη γραμμή δόμων στο κτήριο) και στον τοίχο. Η οξείδωση όλων των συνδετηρίων, μετά την πάροδο 120 ετών, έχει προκαλέσει πολύ μεγάλες ρηγματώσεις στους ορθοστάτες, έτσι ώστε ο κίνδυνος να πέσουν μεγάλα θραύσματα από το μνημείο είναι άμεσος. Μεγάλη καταστροφή έχει γίνει και στα «πέλματα» με τα οποία εδράζονται οι ορθοστάτες, τα οποία έχουν επίσης επικίνδυνα ρήγματα. Οι φωτογραφίες έβαλαν σε περισυλλογή το ΚΑΣ, καθώς αποτυπώνουν τη σημερινή τραγική και τρομακτική κατάσταση, που πρέπει να θεραπευθεί και προξενούν μεγάλη θλίψη.
Η επέμβαση θα γίνει με βάση την πρωτεύουσα αρχή αναστήλωσης της Ακρόπολης, την οποία είχε εμπνευστεί και επιβάλει ο Χαράλαμπος Μπούρας και είναι η αντιστρεψιμότητα. Θα αφαιρεθούν όλα τα οξειδωμένα μεταλλικά στοιχεία και θα μπουν ράβδοι από τιτάνιο, ενώ θα γίνουν και συμπληρώσεις από νέο μάρμαρο στην πίσω πλευρά, που δεν θα είναι ορατή στους επισκέπτες του Ιερού Βράχου. Εκεί θα τοποθετηθούν και τα απαραίτητα άγκιστρα. Επεμβάσεις θα γίνουν σε 10 ορθοστάτες και 58 λιθόπλινθους, άλλες επί τόπου και άλλες με μετακίνηση του μέλους.
Τα δομικά αυτά στοιχεία έχουν μεγάλο βάρος. Οι 4 κεντρικοί ορθοστάτες ζυγίζουν 2,8 τόνους ο καθένας και οι άλλοι από δύο τόνους. Στο πίσω μέρος τους δεν είχαν υποστεί επεξεργασία λείανσης κατά την αρχαιότητα, ενώ διακρίνονται στο κάτω μέρος τους αυλακιές για τα σχοινιά με τα οποία τους σήκωναν οι αρχαίοι γερανοί.
Ο Μανόλης Κορρές είπε ότι μέχρι την ανατίναξη από τον Μοροζίνι, το δυτικό αέτωμα ήταν πλήρες. Την ανατίναξη ακολούθησε αρπαγή των εναέτιων γλυπτών και στη συνέχεια η μετακίνηση και αρπαγή λίθων, ακόμα και ορθοστατών. Ο ίδιος είπε ότι η φωτιά που έβαλαν οι Ερουλοι στον Παρθενώνα έχει αποφλοιώσει και αποχρωματίσει τις επιφάνειες του μαρμάρου και έχει δημιουργήσει διαμπερή ρήγματα σε κάποιους τοίχους. Χαρακτήρισε πάντως την έκρηξη Μοροζίνι «χάδι μπροστά στον καρκίνο που δημιούργησε στο μνημείο ο Μπαλάνος με τις προβληματικές αναστηλώσεις». Υπήρξαν όμως και αρχαίοι σύνδεσμοι που έκαναν ζημιά. Πάντως, όλα τα ρήγματα έχουν γίνει από εσωτερικές δυνάμεις που ασκούνται σε τμήματα του μνημείου και όχι από σεισμό. Τόνισε πως αν δεν είχαν συμβεί τα τρία βασικά γεγονότα (φωτιά, κακή αναστήλωση, ανατίναξη) «ο Παρθενώνας θα ήταν ακόμη καινούργιος».
Τα έργα πρέπει να γίνουν με γρήγορους ρυθμούς, γιατί η δυτική πλευρά είναι η πιο πολυφωτογραφημένη. Αυτή τη φορά μάλιστα, ο γερανός θα μπει μέσα στον Παρθενώνα σύμφωνα με την διευθύντρια της ΥΣΜΑ Βασιλική Ελευθερίου. Θα ενταχθούν στο ΕΣΠΑ και εφόσον προσληφθεί το απαραίτητο προσωπικό, σε ενάμιση χρόνο από την έναρξή τους θα τελειώσουν. Το αέτωμα χρειάζεται πολλή δουλειά, όπως είπε, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να απογοητευόμαστε.
Ο καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης παρατήρησε: «είναι τραγικό να σκέφτεται κανείς ότι κάποια στιγμή όπως αυτά δεν θα υπάρχουν. Κανείς δεν γλυτώνει από τον Κρόνο που τρώει όλα τα παιδιά του και τα έργα τους». Για να απαντήσει η Βασιλική Ελευθερίου ότι ο Παρθενώνας «δεν είναι αυτό που είδαμε σήμερα. Εχει γίνει πολλή δουλειά και πολλή ακόμα έχει περιληφθεί στο νέο πρόγραμμα».
Τις μελέτες έκαναν η Βασιλεία Μανιδάκη και ο Λεωνίδας Παλαιολόγος.
Αντιγόνη Καρατάσου
