Τα σενάρια για την αερογενή μετάδοση του ιού της ευλογιάς των πιθήκων, σε συνδυασμό με τη σταθερή αύξηση των περιστατικών παγκοσμίως, τον δυνατό προειδοποιητικό ήχο από το καμπανάκι κινδύνου του ΠΟΥ ο οποίος συνεδριάζει την προσεχή Πέμπτη για να αποφασίσει αν πρέπει να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι μαζικές προμήθειες εμβολίων, με την ΕΕ να συμφωνεί για την αγορά 110.000 δόσεων, εντείνουν τον προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα για τη νέα υγειονομική απειλή που μας «χτύπησε» προτού καλά-καλά μας αφήσει ο κορονοϊός να πάρουμε ανάσα.
Η καταγραφή 1649 κρουσμάτων του ιού της ευλογιάς των πιθήκων-σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα της 13ης Ιουνίου- σε περισσότερες από 34 χώρες, εκεί που στο παρελθόν ο ιός δεν υπήρξε ποτέ ενδημικός ωθεί τους ειδικούς στο να διερευνήσουν το κατά πόσο μπορεί να έχει αλλάξει ο τρόπος μετάδοσης του. Δηλαδή, πέραν της στενής σωματικής επαφής με τις «ένοχες» δερματικές βλάβες (τα εξανθήματα με πύον που εμφανίζονται από μια έως και τέσσερις ημέρες μετά τη μόλυνση στους ασθενείς), αν μπορεί να υπάρχει αερογενής μεταφορά του ιού και διευκολύνει την ταχύτερη διασπορά του.
Ήδη τρεις Ευρωπαϊκές χώρες καταγράφουν περισσότερα από 200 περιστατικά έκαστη, με την Ισπανία να περνά στην πρώτη θέση μεταξύ των κρατών με τα περισσότερα κρούσματα, καταγράφοντας περισσότερα από 370 περιστατικά της νεοεμφανιζόμενης (στην Ευρώπη) λοίμωξης. Η μέχρι τώρα πρωταθλήτρια στα κρούσματα Μ. Βρετανία περνά στη δεύτερη θέση σε μικρή απόσταση πίσω από την Ισπανία, ενώ σταθερά τρίτη έρχεται η Πορτογαλία. Ακολουθούν η Γερμανία και ο Καναδάς με περισσότερα από 100 κρούσματα η κάθε χώρα, ενώ σειρά έχουν η Γαλλία, η Ολλανδία, οι ΗΠΑ, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ελβετία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- όλα τους με διψήφιο αριθμό κρουσμάτων. Οι υπόλοιπες 22 χώρες με επιβεβαιωμένα κρούσματα του ιού της ευλογιάς των πιθήκων (μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η Ελλάδα) αναφέρουν μονοψήφιο αριθμό κρουσμάτων.
Μέχρι το πρόσφατο ξέσπασμα του ιού της ευλογιάς των πιθήκων που ξεκίνησε από το Ηνωμένο Βασίλειο για να εξαπλωθεί στη γηραιά ήπειρο, τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία, σποραδικά περιστατικά της συγκεκριμένης λοίμωξης καταγράφονταν σε περιοχές της κεντρικής και της δυτικής Αφρικής εκεί όπου ο ιός ήταν για περισσότερες από 6 δεκαετίες ενδημικός. Υπήρξαν βέβαια περιπτώσεις όπου κάποιο κρούσμα «διέφευγε» στο εξωτερικό αλλά ήταν συνήθως σχετιζόμενο με ταξίδι στις περιοχές ενδημικότητας. Ωστόσο, υπήρξαν και στο παρελθόν υποψίες ότι σε κάποια μεμονωμένα περιστατικά μπορούσε να ενοχοποιηθεί η αερογενής μετάδοση του ιού, παρότι σύμφωνα με τους ειδικούς τυπικά ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων δε συγκαταλέγεται στα αερογενώς μεταδιδόμενα παθογόνα.
Όπως αναφέρει στο περιοδικό Newsweek η αναπληρώτρια καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας Μπρίτανι Κμους από το Πανεπιστήμιο των Συρακουσών στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, είναι υπό διερεύνηση η θεωρία μήπως έχει μεταβληθεί ο τρόπος μετάδοσης του ιού και είναι πιθανό τα σταγονίδια από τις δερματικές βλάβες (τα εξανθήματα) να μπορούν να μεταφερθούν αερογενώς, σε κοντινές ωστόσο αποστάσεις αφού πρόκειται για μεγαλύτερα σταγονίδια σε σύγκριση με τα αντίστοιχα του κορονοϊού και συνεπώς βαρύτερα. Όλες οι ενδείξεις δείχνουν πως η απόσταση που μπορούν να μεταφερθούν τα σταγονίδια είναι μικρή-αισθητά μικρότερη από την απόσταση στην οποία ταξιδεύει αερογενώς ο ιός Sars Cov2, με μια μέση εκτίμηση για τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων να μην ξεπερνά σε αερομεταφορά το 1 μέτρο.
Αρχικά οι υποψίες των ειδικών είχαν εστιαστεί σε μια πιθανή μετάλλαξη του στελέχους του ιού της Δυτικής Αφρικής, που θα επέτρεπε πιο εύκολη μετάδοση, χωρίς να απαιτείται η πολύ στενή σωματική επαφή. Ωστόσο η ανάλυση του γονιδιώματος από τον ιό που ταυτοποιήθηκε από τα κρούσματα δεν έδειξε μεταλλάξεις στο DNA του και η θεωρία αυτή εγκαταλείφθηκε. Ακολούθως υπήρξε μια άλλη θεωρία, που δημιούργησε μεγάλη σύγχυση, πως ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων μπορεί να μεταδίδεται μέσω της σεξουαλικής επαφής κάτι που επίσης αποδείχθηκε λανθασμένο, καθώς ο συγκεκριμένος ιός δεν μεταδίδεται σεξουαλικώς όπως ισχύει για τον ιό της ηπατίτιδας και τον ιό HIV του AIDS.
Μία άλλη συζήτηση που έχει ανοίξει τις τελευταίες εβδομάδες αφορά το κατά πόσο οι μάσκες θα μπορούσαν να εμποδίσουν τη μετάδοση του ιού της ευλογιάς των πιθήκων κατά τη διάρκεια των ταξιδιών, με δεδομένο μάλιστα το ότι βρισκόμαστε στην καρδιά του καλοκαιριού και τα ταξίδια θα εκτοξευθούν σε δυσθεώρητους αριθμούς τους δύο-τρεις προσεχείς μήνες. Στις ΗΠΑ, το CDC έχει ήδη εκδώσει σύσταση για τους πολίτες να χρησιμοποιούν μάσκα κατά τη διάρκεια των ταξιδιών, μετά την κατάργηση της υποχρεωτικής της χρήσης εξαιτίας της ύφεσης της covid πανδημίας.
Στο μεταξύ ενδεικτικό της κατάστασης ελεγχόμενου συναγερμού στην οποία περνούν ολοένα και περισσότερα κράτη είναι το γεγονός πως η Κομισιόν προέβη στην παραγγελία 110.000 δόσεων του εμβολίου της ευλογιάς, προκειμένου να μπορούν να διανεμηθούν σε εκείνες τις πληθυσμιακές ομάδες που θα βρεθούν σε υψηλότερο κίνδυνο λόγω έκθεσης στον ιό. Παράλληλα και ο ΠΟΥ συγκαλεί σύσκεψη την Πέμπτη 16/6 για να συζητηθεί το κατά πόσο θα χρειαστεί να κηρυχθεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη γηραιά ήπειρο και σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
Αναμένοντας τις νέες αποφάσεις του ΠΟΥ, η Στρατηγική Συμβουλευτική Ομάδα Ειδικών (SAGE) του Οργανισμού εξέδωσε τις πρώτες κατευθυντήριες οδηγίες ανοσοποίησης κατά του ιού της ευλογιάς των πιθήκων, οι οποίες συνοψίζονται στα εξής 6 κομβικά σημεία: Πρώτον, δεν απαιτείται μαζικός εμβολιασμός κατά του ιού της ευλογιάς των πιθήκων στη δεδομένη συγκυρία. Για τις στενές επαφές των κρουσμάτων, σε ότι αφορά την προφύλαξη μετά την έκθεση στον ιό συνιστάται ο εμβολιασμός τους με ένα δεύτερης ή τρίτης γενιάς εμβόλιο ιδανικά μέσα στις πρώτες τέσσερις μέρες από την έκθεση για να προληφθεί η έναρξη της ασθένειας.
Προφύλαξη πριν από την έκθεση στον ιό συνιστάται στους υγειονομικούς που αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο λόγω έκθεσης και επαφής με τα κρούσματα, στο προσωπικό που εργάζεται σε εργαστήρια τα οποία αναλύουν δείγματα από ιούς της κατηγορίας orthopoxviruses, στην οποία συμπεριλαμβάνεται ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων και σε άλλες κατηγορίες πληθυσμού που μπορεί να βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο. Τα προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ευλογιάς των πιθήκων πρέπει να ενισχυθούν με επιτήρηση και ιχνηλάτηση των στενών επαφών, φαρμακοεπαγρύπνηση και μια δυναμική ενημερωτική εκστρατεία για τον κίνδυνο της ιογενούς λοίμωξης και την χρήση των μέτρων προστασίας.
Η απόφαση για τη χορήγηση εμβολίου κατά του ιού της ευλογιάς ή του ιού της ευλογιάς των πιθήκων πρέπει να στηρίζεται σε πλήρη αξιολόγηση των κινδύνων και των ωφελειών και να βασίζεται σε ερευνητικά δεδομένα. Ο περιορισμός και ο έλεγχος των κρουσμάτων πρέπει να στηρίζεται καταρχάς σε μέτρα δημόσιας υγείας που συμπεριλαμβάνουν την επιτήρηση, την απομόνωση των κρουσμάτων, την άριστη ιχνηλάτηση των επαφών και την σωστή περίθαλψη των ασθενών. Παρότι τα εμβόλια για την ευλογιά αναμένεται να προσφέρουν αρκετή προστασία έναντι του ιού της ευλογιάς των πιθήκων, ωστόσο τα κλινικά δεδομένα στον τομέα αυτό είναι ακόμα περιορισμένα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εμβόλια για τα οποία γίνεται αναφορά στις κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ για τον περιορισμό των κρουσμάτων του ιού της ευλογιάς των πιθήκων χρησιμοποιούνται κυρίως εκτός ένδειξης (off label) αφού έχουν έγκριση για την ευλογιά και όχι ακόμα για την ευλογιά των πιθήκων από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμακων. Οι κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ θα επικαιροποιούνται καθώς περισσότερες κλινικά δεδομένα θα γίνονται διαθέσιμα.
