Την επόμενη εβδομάδα τα πολιτικά κόμματα θα συζητήσουν στη Βουλή των Ελλήνων, μεταξύ των άλλων, προτάσεις για την αναβάθμιση της ΕΥΠ. Είναι κοινή παραδοχή ότι η υπηρεσία πληροφοριών πάσχει από δομικές ανεπάρκειες που δεν της επιτρέπουν να εξελιχθεί σε έναν ισχυρό πυλώνα του ελληνικού συστήματος ασφαλείας.
Αρχικά, η προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας για να καλυφθεί το κενό εμπιστοσύνης που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνία. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αντιμετωπίσει στο παρελθόν αντίστοιχες καταστάσεις με τις υπηρεσίες τους. Υπάρχουν πλέον πολλά μοντέλα για την καταστολή της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας.
Στη Μεγάλη Βρετανία υπάρχει ειδικός επίτροπος, κοινοβουλευτική επιτροπή και σώμα δικαστών που παρακολουθούν τον τρόπο λειτουργίας της MI5 και της MI6. Η πρώτη υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και η δεύτερη στο Υπουργείο Εξωτερικών.
Στη Γαλλία έχει δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη επιτροπή και μια διεύθυνση εσωτερικού ελέγχου που εποπτεύουν τις δύο βασικές υπηρεσίες. Η υπηρεσία πληροφοριών DGSE υπάγεται στο Υπουργείο Άμυνας, ενώ η υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας DGSI στο Υπουργείο Εσωτερικών.
Στη Γερμανία ο έλεγχος της ομοσπονδιακής υπηρεσίας πληροφοριών (BND) εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Καγκελαρίας. Εντούτοις, η υπηρεσία εποπτεύεται από δύο κοινοβουλευτικές επιτροπές, μια ομοσπονδιακή υπηρεσία προστασίας δεδομένων, μια ανεξάρτητη αρχή και έναν κοινοβουλευτικό επίτροπο.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές υπηρεσίες τοποθετούνται διοικητές που είναι υψηλόβαθμα στελέχη της δημόσιας διοίκησης ή δημόσιοι λειτουργοί αναγνωρισμένου κύρους. Όσοι προέρχονται από την ελεύθερη αγορά δεν προτιμούνται επειδή δεν γνωρίζουν την κουλτούρα εθνικής ασφαλείας. Η κάθε υπηρεσία προσπαθεί συνήθως να προσλάβει ικανά και ταλαντούχα στελέχη με υψηλό αίσθημα ευθύνης. Στις υπηρεσίες πληροφοριών δεν μπορεί να υπάρχει τοξική κουλτούρα εργασίας που να υπονομεύει την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα.
Τώρα υπάρχει μια χρυσή ευκαιρία να αλλάξει κάτι επιτέλους στην ελληνική κοινότητα πληροφοριών επ' ωφελεία του εθνικού συμφέροντος. Στα πλαίσια της προσπάθειας ανασυγκρότησης της ΕΥΠ προτείνονται τα εξής:
- Εποπτεία της ΕΥΠ μέσω της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας και της Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων.
- Δημιουργία Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου με αυξημένες αρμοδιότητες.
- Αλλαγή του νόμου για τα προσόντα διορισμού του διοικητή της υπηρεσίας.
- Επαναλειτουργία του Συμβουλίου Πληροφοριών για καλύτερο συντονισμό με την ΕΛ.ΑΣ και το Υπουργείο Άμυνας
- Μεγαλύτερη έμφαση στη συλλογή πληροφοριών για χώρες ενδιαφέροντος.
- Περαιτέρω μείωση των θέσεων Δευτεροβάθμιας και Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης.
- Αύξηση του τακτικού προϋπολογισμού της υπηρεσίας.
Η Ελλάδα χρειάζεται μια εξωστρεφή υπηρεσία πληροφοριών που θα ανταποκρίνεται με επιτυχία στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Η ουσιαστική ανασυγκρότηση της ΕΥΠ θα προστατεύσει αποτελεσματικά τα εθνικά συμφέροντα και θα επιτρέψει στη χώρα να αποκτήσει ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των περιφερειακών της ανταγωνιστών.
*O Μάνος Καραγιάννης είναι αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο King’s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
