Η πανδημία του COVID-19 ήρθε ως καταλύτης να επισπεύσει αλλαγές ιστορικής σημασίας που κυοφορούνταν για χρόνια στην παγκόσμια κοινωνία και σε πολιτικά εργαστήρια.
Ο κίνδυνος της πανδημίας έφερε στις περισσότερες χώρες κρατικές παρεμβάσεις περιστολής της ελευθερίας των πολιτών και επιβολής μιας κεντρικά ελεγχόμενης οικονομίας και παραγωγής σαν να βρίσκονταν οι κοινωνίες σε πόλεμο.
Η κατάσταση αυτή έκανε πολλούς να μιλήσουν για το οριστικό τέλος της παγκοσμιοποίησης και την ανάκτηση του ελέγχου από τις κυβερνήσεις και τα έθνη-κράτη. Δηλαδή, ότι η πανδημία συνετέλεσε στην επανεθνικοποίηση της παγκόσμιας κοινωνίας.
Επανεθνικοποίηση ή κάτι άλλο;
Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Αρκεί να αναρωτηθούμε για μερικά πράγματα…
Μπορεί η παγκόσμια κοινωνία και οικονομία, μπορούν τα κράτη και οι κυβερνήσεις τους, να λειτουργήσουν έστω και μια ημέρα χωρίς την συνδρομή ή την εξάρτηση αν θέλετε, από τις γιγάντιες και παγκόσμιες εταιρείες του διαδικτύου, τις οποίες ετοιμάζονταν μάλιστα να φορολογήσουν;
Μπορεί η παραγωγή και η λειτουργία της οικονομίας να συνεχίσουν να προσφέρουν – ειδικά σε καθεστώς εκούσιου ή ακούσιου περιορισμού των μετακινήσεων – χωρίς την συνδρομή των τεράστιων και παγκόσμιων εταιρειών logistics και διανομής προϊόντων;
Μπορούν δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις να παρέχουν τις υπηρεσίες τους εξ αποστάσεως, δίχως την συνδρομή των εταιρειών λογισμικού ή κυβερνοασφάλειας;
Πόσο εύκολη θα ήταν ή πως θα έμοιαζε η ζωή των πολιτών κλεισμένων στα σπίτια τους, δίχως τα μεγαθήρια των εταιρειών παροχής θεάματος ή όπως λέγεται της βιομηχανίας διασκέδασης και εμπειριών, που ενδεχομένως σε λίγα χρόνια να τείνει να αλλάξει και την συμβατική έννοια του τουρισμού, της επιμόρφωσης, της διασκέδασης και του πολιτισμού;
Δεν μιλάμε απλά για πολυεθνικές! Μιλάμε για γεω-επιχειρηματίες που έχουν επιβληθεί στην παγκόσμια κοινωνία και καμία λειτουργία πλέον δεν είναι δυνατή χωρίς να περνά μέσα από τις δικές τους δομές, μηχανές και δίκτυα.
Η νέα συνθήκη…
Άρα, θα λέγαμε ότι όχι μόνο δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια φάση επανεθνικοποίησης της παγκόσμιας κοινωνίας, αλλά το πιθανότερο είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία νέα συνθήκη κυβερνήσεων – γεω-επιχειρηματιών, με τις κυβερνήσεις και τα έθνη-κράτη να «παραδίνονται» στους γεω-επιχειρηματίες αναγνωρίζοντας τα όρια της ισχύος τους!
Σε ένα εξαιρετικό βιβλίο του 2013, τα πρώην ανώτατα στελέχη της Google, οι Eric Schmidt και Jared Cohen αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Ποιος θα είναι ισχυρότερος στο μέλλον; Ο πολίτης ή το κράτος;» και απαντούν το ερώτημά τους λέγοντας ότι χάρη στην τεχνολογία και το Connectivity, οι πολίτες είναι πολύ πιο ενημερωμένοι σε σχέση με το παρελθόν και πολύ πιο ανεξάρτητοι από τις κρατικές δομές και υπηρεσίες. [1]
Άρα, στόχος των γεω-επιχειρηματιών θα πρέπει να είναι η άμεση πρόσβασή τους απευθείας στους πολίτες, αφήνοντας πίσω τα κράτη, και ο καλύτερος τρόπος να το πετύχουν θα είναι η εξάρτηση της καθημερινότητας των πολιτών από τις υπηρεσίες και τα προϊόντα των γεω-επιχειρηματικών κολοσσών! Πόσο μάλλον η εξάρτηση της λειτουργίας των κρατών από τους γεω-επιχειρηματικούς κολοσσούς!
Η εξάρτηση του έθνους – κράτους και των κυβερνήσεων από γεω-επιχειρηματικούς κολοσσούς, ενδεχομένως να ανατρέψει ευαίσθητες ισορροπίες ελέγχου και να αυξήσει υπέρμετρα και έξω από κάθε πλαίσιο την ισχύ και την επιβολή των γεω-επιχειρηματιών στην παγκόσμια κοινωνία, μεταβάλλοντας τις πολιτικές δομές και την εικόνα που έχει η κοινωνία για την πραγματικότητα. Κυρίως όμως εγκυμονεί ο κίνδυνος να απειλήσουν ζωτικά την ίδια την υπόσταση της Πολιτικής και των εκπροσώπων της.
Διδάγματα από την Ιστορία
Ιστορικά, τόσο το φαινόμενο των γεω-επιχειρηματιών όσο και η σχέση που έχουν με την πολιτική και τις κρατικές δομές και εξουσίες δεν είναι άγνωστη. Και η σχέση αυτή συνήθως ακολουθεί έναν κύκλο, όπου κράτη ή ηγεμόνες «παραδίνονται» σε γεω-επιχειρηματίες, αλλά μόλις αυτοί αποκτήσουν υπέρμετρη ισχύ, τότε βίαια ο έλεγχος επανακτάται από τις πολιτικές εξουσίες.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Τάγματος των Ναϊτών Ιπποτών και η σχέση που διατηρούσαν με τον Γαλλικό θρόνο. Ίσως ένας από τους ισχυρότερους γεω-επιχειρηματικούς οργανισμούς στην ιστορία, οι Ναίτες Ιππότες είχαν εξελιχθεί στην Goldman Sachs της εποχής τους και ήλεγχαν, εκτός από τις περιουσίες των προσκυνητών στους Αγίους Τόπους, και την ίδια την ισχύ των μοναρχών στην Ευρώπη. Μέσω του ελέγχου των κρατικών ταμείων, ήλεγχαν και την δυνατότητα των μοναρχών να διεξάγουν πολέμους, να κατακτούν εδάφη και να αυξάνουν την ισχύ τους. Το Τάγμα των Ναϊτών είχε εξελιχθεί σε οργανισμό ελέγχου και κατανομής της πολιτικής ισχύος στην Ευρώπη!
Την μεγαλύτερη εξάρτηση από τα δάνεια των Ναϊτών είχε ο Γαλλικός θρόνος, μέχρι που το 1305 μ.Χ. ο Γάλλος βασιλιάς Φίλιππος IV (ο Δίκαιος όπως έμεινε στην ιστορία) ανάγκασε τον Πάπα να αποκηρύξει τους Ναίτες (έχασαν δηλαδή την νομιμοποίησή τους) και με βίαιες πολιτικές κινήσεις 9 χρόνια αργότερα εξόντωσε την ηγεσία τους. Με το τέλος των Ναϊτών, ο βασιλιάς Φίλιππος εξαφάνισε τα χρέη του Γαλλικού θρόνου προς αυτούς, όπως πλήγωσε καίρια την ισχύ και το αλάνθαστο του παπισμού στη βαθιά θρησκευόμενη Ευρώπη (το δεύτερο ως παράπλευρη απώλεια του ΑΝΣΚ του Φιλίππου)! [2]
Οι πειρασμοί της υπέρμετρης ισχύος…
Φυσικά, σήμερα οι εποχές δεν είναι ίδιες, ίδιοι ωστόσο παραμένουν οι πειρασμοί της εξουσίας και της υπέρμετρης ισχύος!
Μπορεί σήμερα στην πραγματικότητα ηγεσίες και κράτη να δηλώνουν υποταγή στους μεγάλους γεω-επιχειρηματίες της εποχής μας, ωστόσο αν οι γεω-επιχειρηματίες προσπαθήσουν να υποκαταστήσουν την πολιτική και κρατική ισχύ, ενδεχομένως να προκαλέσουν τότε αντιδράσεις πολιτικές και κοινωνικές που θα επηρεάσουν αναπόδραστα την ροή της καθημερινότητας των πολιτών και σίγουρα θα φέρουν παγκόσμιες ανατροπές στον ουσιαστικό έλεγχο του παγκόσμιου συστήματος.
Πιθανότατα σήμερα να μην ζούμε μια φάση επανεθνικοποίησης, αλλά το ακριβώς αντίθετο.
Ωστόσο, κάθε προσπάθεια βίαιης ανατροπής ισορροπιών στον πολιτικό έλεγχο - είτε από τις κυβερνήσεις είτε από τους γεω-επιχειρηματίες - να επισπεύσει ενδεχομένως και τον χρόνο μετάβασης της παγκόσμιας κοινωνίας μακριά και έξω από το εξελικτικό πλαίσιο της μετα-Βεστφαλιακής δομής, και στην αναζήτηση νέων μορφών οργάνωσης και διακυβέρνησης.
[1] Βλέπε: Schmidt E., Cohen J. (1993), The New Digital Age - Reshaping the Future of People, Nations and Business, London: John Murray Press, σελ. 9
[2] Για περισσότερα: Kopsacheilis V. (2013), The Geo-Entrepreneurs Empire, Dian Press, σελ. 49-59
