Της Αγγελικής Κώττη
Αν θελήσετε να ζωγραφίσετε ή να σκιτσάρετε την Ακρόπολη των Αθηνών, χρειάζεστε άδεια αναπαράστασης από το υπουργείο Πολιτισμού, και δη, από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Δεν πρόκειται για κακόγουστο αστείο, πρόκειται για μια υπουργική απόφαση την οποία άφησε πίσω της η προηγούμενη κυβέρνηση ελάχιστες μέρες πριν εγκαταλείψει την εξουσία. Με αυτή τη λογική, προφανώς, ακόμα και τα παιδιά στα νηπιαγωγεία δεν μπορούν να ζωγραφίσουν ή να σκιτσάρουν κάποιο κοντινό ή μακρινό τους μνημείο, διότι πρέπει πριν να έχουν την άδεια του ΚΑΣ.
Εάν επρόκειτο, δε, να εισπράττει και τέλη το υπουργείο από όλη αυτή τη φασαρία, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι κάποιος λόγος υπήρχε. Η υπουργική απόφαση της Μυρσίνης Ζορμπά και του Κώστα Στρατή, όμως, δεν ανέφερε κάτι τέτοιο. Τότε, γιατί αυτή η γελοιότητα, την οποία δεν καλύπτει (και λογικά) ο αρχαιολογικός νόμος; Και πώς μπορεί δηλαδή ένας νόμος να προβλέψει άδεια για ελεύθερη αναπαράσταση ενός μνημείου ή ενός αρχαιολογικού χώρου μέσω της τέχνης του; Προφανώς επιχειρήθηκε να ασκηθεί καθολική λογοκρισία, χωρίς καμία βάση και χωρίς αιτία.
Το θέμα έρχεται στην επιφάνεια μετά από ερωτήσεις δημοσιογράφων προς την υπουργό Πολιτισμού σχετικά με το εξώδικο το οποίο απέστειλαν σήμερα οι εταιρείες Βίκος, ΕΨΑ και Λουξ στο ΥΠΠΟΑ, σχετικά με τη χρήση εθνικών συμβόλων σε συσκευασίες της Coca Cola. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακοίνωσε τα ακόλουθα:
Η εταιρεία «Coca Cola Ελλάς» είχε απευθυνθεί τον Νοέμβριο 2018 στις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, προκειμένου να λάβει άδεια ελεύθερης σχεδιαστικής σύνθεσης-σκίτσου για τη διαφήμιση συλλεκτικής συσκευασίας αφιερωμένης στην Αθήνα. Οι Υπηρεσίες, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, απάντησαν στους ενδιαφερομένους ότι δεν απαιτείται άδεια χρήσης για την ελεύθερη σχεδιαστική απεικόνιση από πλευράς αρμοδιοτήτων Υπουργείου Πολιτισμού. Επομένως, η Coca Cola είχε κάθε δικαίωμα να χρησιμοποιήσει το σκίτσο με την Ακρόπολη και τη Βουλή των Ελλήνων στα μπουκάλια της χωρίς άδεια και χωρίς τέλη χρήσης.
Στις 4 Ιουλίου 2019 -τρεις μέρες πριν από τις Εθνικές Εκλογές- δημοσιεύθηκε εσπευσμένα η Υπουργική Απόφαση Ζορμπά-Στρατή σχετικά με τους «Όρους, προϋποθέσεις, διαδικασίες και καθορισμό των οργάνων χορήγησης άδειας παραγωγής, αναπαραγωγής και διάδοσης στο κοινό, με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο, αντιγράφων και απεικονίσεων μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο». Η υπουργική απόφαση αφορά, ανάμεσα στα άλλα, «και στην παραγωγή αντιγράφων, απεικονίσεων και λοιπών αναπαραστάσεων, τρισδιάστατων ή μη, με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο -ανεξαρτήτως μεθοδολογίας- μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο…».
Η υπουργική απόφαση εκδόθηκε μετά από τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ της 1ης Αυγούστου 2018. Δηλαδή, με 11 μήνες καθυστέρηση και με σημαντικές αλλαγές -μη αιτιολογημένες- σε σχέση με τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ και τις αντιρρήσεις των αρμοδίων Υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, οι Διευθύνσεις Προϊστορικών- Κλασικών και Βυζαντινών- Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων είχαν ζητήσει να ανακληθεί και δεν υπέγραψαν τη γνωμοδότηση όπως έπρεπε.
Σε αντίθεση με την ύπαρξη θεσμικού πλαισίου, που δημιουργήθηκε το 2005, το 2011 και το 2012, και που αφορά στην καταβολή τελών στο Δημόσιο στην περίπτωση κινηματογραφήσεων, βιντεοσκοπήσεων, φωτογραφήσεων μνημείων και χρήσης τους στο διαδίκτυο, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν φρόντισε για την έκδοση αντίστοιχης απόφασης καταβολής τελών για τις προβλεπόμενες στην υπουργική απόφαση Ζορμπά-Στρατή χρήσεις. Ως εκ τούτου δεν διασφάλισε την διαδικασία είσπραξης εσόδων για το Δημόσιο.
Με την υπουργική απόφαση Ζορμπά-Στρατή εισάγεται προληπτική λογοκρισία για αναπαραστάσεις, είτε αφορά στα παιδιά που ζωγραφίζουν μνημεία, είτε σε οποιονδήποτε καλλιτέχνη εμπνέεται, σχεδιάζει και απεικονίζει μνημεία, καθώς απαιτείται σύμφωνα με την υπουργική απόφαση, άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και μάλιστα κατόπιν γνωμοδότησης του ΚΑΣ.
Με εισήγησή τους όλες οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού ζήτησαν από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Λίνα Μενδώνη, την ανάκληση της υπουργικής απόφασης Ζορμπά-Στρατή, διότι δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην εφαρμογή της, καθώς εκδόθηκε χωρίς σαφή νομική εξουσιοδότηση, παρουσιάζει ζητήματα συνταγματικότητας ως προς την κατοχύρωση της προστασίας της Τέχνης και αντίκειται στις διατάξεις του θεσμικού πλαισίου για την πνευματική ιδιοκτησία.
Με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, έχει συγκροτηθεί ομάδα εργασίας ώστε μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2019 να επανεξετάσει την Υπουργική απόφαση Ζορμπά-Στρατή, προκειμένου να προτείνει νέο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο σύμφωνα με τον ν. 3028/2002 θα εισαχθεί εντός του έτους ενώπιον του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για την κατά νόμον γνωμοδότηση.
