Χωρίς απάντηση άφησε την πρόκληση μεγάλου μεγέθους από την Τουρκία σχετικά με την Αγία Σοφία, το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας. Αν και είναι το μόνο που μπορεί να κάνει κάτι, προς το παρόν δεν φαίνεται να έχει θεωρήσει το πρόβλημα σοβαρό και έτσι δεν έχει αντιδράσει.
Η Τουρκία σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu, αποφάσισε τον διορισμό μονίμου ιμάμη στην Αγία Σοφία, δίνοντας συνέχεια στις προκλήσεις όσον αφορά τη χρήση του εμβληματικού μνημείου, και μάλιστα στον απόηχο της αμφισβήτησης στης Συνθήκης της Λωζάννης από τον τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Θέση ιμάμη προβλέπεται στο οργανόγραμμα της Αγίας Σοφίας από το 1935, όταν μετατράπηκε σε μουσείο από τον Κεμάλ Ατατούρκ, όμως πρόκειται για τον πρώτο μόνιμο διορισμό μουσουλμάνου ιεροκήρυκα, καθώς μέχρι πρότινος οι προσευχές γίνονταν υπό την επίβλεψη επισκεπτόμενου ιμάμη. Σύμφωνα με έμπειρο διπλωμάτη, που διατηρεί την ανωνυμία του, ο μόνιμος διορισμός αποτελεί σαφέστατη κίνηση επίδειξης δύναμης και δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητος από όλη την Ορθοδοξία. Σύμφωνα με τον ίδιον, θα έπρεπε να αντιδράσει και το Πατριαρχείο Μόσχας, κάτι που μάλλον δεν πρόκειται να συμβεί, αφού ο Πούτιν έχει στο στόχαστρο το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, το οποίο θέλει να υποβιβάσει από πρώτο τη τάξει πατριαρχείο.
Ήδη, τα ρεπορτάζ από τις τουρκικές εφημερίδες προϊδεάζουν για τις πιέσεις που θα ασκηθούν στη συνέχεια. Στη χθεσινή προσευχή της Παρασκευής, οι πιστοί έλεγαν πως είναι ντροπή να προσεύχονται στον κήπο- όπου μέχρι τώρα επιτρέπονται οι προσευχές- και πρέπει να ανοίξει το εσωτερικό της Αγιά Σοφιάς. Για πόσους πιστούς γίνεται όλη αυτή η «φασαρία»; Σύμφωνα με όσα είπε ο ιμάμης στις τουρκικές εφημερίδες, περί τα 100 άτομα μετέχουν στη μεσημβρινή και απογευματινή προσευχή και περί τα 300 στην προσευχή της Παρασκευής. Τάξη μεγέθους αστεία, στα εκατομμύρια των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης.
Η Αγία Σοφία αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς της UNESCO όμως δεν προστατεύεται στο ελάχιστο από την επιχειρούμενη σταδιακή μετατροπή της σε τζαμί. Η κήρυξη δεν αφορά μόνο στο συγκεκριμένο μουσείο, παρά σε ολόκληρο το ιστορικό κέντρο, γνωστό ως Σουλταναχμέτ και στα κτήριά του. Αλλά και μόνο η Αγία Σοφία να είχε κηρυχθεί, και πάλι η UNESCO δεν έχει τη δικαιοδοσία να κάνει κάτι. Όπως επίσημα απάντησε εκπρόσωπος της Γενικής Διευθύντριας Ιρίνας Μπόκοβα στην Ευρωβουλευτή της ΝΔ ΕΛίζα Βόζενμπεργκ, «η ευθύνη για τη διαχείριση, την προστασία και τη διατήρηση του συγκεκριμένου μνημείου στη λίστα των μνημείων παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς, εναπόκειται κατά πρώτο λόγο στις αρμόδιες αρχές του ενδιαφερόμενου κράτους, στην προκειμένη περίπτωση της Τουρκίας.»
Όπως εξηγεί στο Liberal o συνομιλητής μας διπλωμάτης, η Τουρκία προφανώς θα απαντήσει ότι ακολουθεί το δικό της εσωτερικό δίκαιο και ότι δεν καταστρέφει το μνημείο, απλώς δοξάζει εκεί τον Αλλάχ. Για το ότι περιφρονείται η ιερότητα άλλης θρησκείας, δεν είναι δυνατόν να κάνει τίποτα.
Απλώς λόγια, λοιπόν, εισέπραξε ο υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς πριν από λίγες ημέρες που συνάντησε την κα Μπόκβα στο Παρίσι και ζήτησε την υποστήριξη της UNESCO για την προστασία του χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας, η οποία είναι μουσείο από το 1935. Μόνο το ΥΠΕΞ μπορεί να αντιδράσει, και όλοι το γνωρίζουν αυτό.
Επίσης, μπορούν να αντιδράσουν οι ευρωβουλευτές μας. Στην απάντηση της προς την κα Βόζεμπεργκ για το θέμα αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημείωνε: «Η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τις αντιδράσεις που προκαλούνται από την αμφιλεγόμενη χρήση της Αγίας Σοφίας, που είναι ένα μουσείο, για την πραγματοποίηση θρησκευτικών τελετών.
Ήδη στην έκθεσή της του 2015 για την Τουρκία, η Επιτροπή τόνισε ότι οι αναφορές που είχαν γίνει στο παρελθόν σχετικά με την πιθανή μετατροπή της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη σε τζαμί αποτέλεσαν αντικείμενο αντιπαραθέσεων. Η Επιτροπή θα συνεχίσει την υποβολή εκθέσεων για τις εξελίξεις γύρω από αυτό το θέμα.
Η ΕΕ είναι προσηλωμένη στην ανάπτυξη μιας νοοτροπίας ανεκτικότητας χωρίς αποκλεισμούς, τόσο στην ΕΕ όσο και στις χώρες που είναι υποψήφιες για προσχώρηση στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ ενθαρρύνει και στηρίζει τον διαθρησκευτικό διάλογο, με στόχο την ενίσχυση της αμοιβαίας κατανόησης και του σεβασμού.
Η Επιτροπή έχει επανειλημμένως υπογραμμίσει ότι η Τουρκία πρέπει να εξασφαλίσει τον σεβασμό της θρησκευτικής ελευθερίας. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να μεταφέρει, με κάθε ευκαιρία, το μήνυμα αυτό στην Τουρκία και να παρακολουθεί την πρόοδο της χώρας σε αυτόν τον τομέα».
Πέντε προσευχές ημερησίως
Σύμφωνα με απόφαση της μουφτείας της περιοχής Φατίχ (στο ιστορικό κέντρο της Πόλης) και της Υπηρεσίας Θρησκευτικών Υποθέσεων, όπου εντάσσεται και η Αγία Σοφία, ο νέος μόνιμος ιμάμης θα είναι υπεύθυνος για όλες τις προσευχές της ημέρας. Τυπικά, αυτό σημαίνει πως θα ακούγονται από τους μιναρέδες πέντε προσευχές, αντί για δύο που γίνονται ως σήμερα- αυτή η απόφαση ισχύει όχι από το 1935, αλλά από το 1991. Οι προσευχές των μουσουλμάνων πιστών θα συνεχίσουν να γίνονται εκτός της Αγίας Σοφίας, στο χώρο που είχε χτιστεί από τον Μουράτ Α'. Μέσα στον χώρο του μουσείου δεν επιτρέπεται καμία προσευχή (τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα). Σημειώνεται ότι απέναντι από την Αγία Σοφία υπάρχει το περίφημο Μπλε Τζαμί, το οποίο λειτουργείται και από τους μιναρέδες του οποίου αναπέμπονται κανονικά πέντε προσευχές τη μέρα, όπως ορίζει το τελετουργικό.
Πρόκειται για τη δεύτερη τουρκική πρόκληση σχετικά με την Αγία Σοφία σε διάστημα λίγων μηνών, αφότου τον Ιούνιο μουεζίνης κάλεσε για πρώτη φορά μετά από 85 χρόνια σε ισλαμική προσευχή από το εσωτερικό του μνημείου, παραβιάζοντας ουσιαστικά τον κοσμικό του χαρακτήρα.
Αντιγόνη Καρατάσου
