Τα ενδιαφέροντα στοιχεία για το μέλλον της ΕΕ, με τους πολίτες να προβλέπουν δύσκολο το μέλλον της νέας γενιάς, αλλά μονόδρομο την ΕΕ για τους νέους, η πολιτική αναταραχή στη Γερμανία και η κεντροαριστερά σε τροχιά ΠΑΣΟΚ, είναι τα θέματα του νέου δελτίου πολιτικής ανάλυσης και εκτίμησης του Δικτύου που υπογράφουν ο Γιάννης Μαστρογεωργίου, διευθυντής του Δικτύου και ο Γιώργος Παπούλιας, πολιτικός επιστήμονας και συνεργάτης του Δικτύου.
Δύσκολο μέλλον αλλά μονόδρομος η ΕΕ για τους Ευρωπαίους
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα του Ευρωβαρόμετρου για το μέλλον της ΕΕ1. Σύμφωνα με αυτά περισσότερο από το ένα πέμπτο των ερωτηθέντων αναφέρει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της ΕΕ (22%) ως ένα από τα κύρια στοιχεία υπεροχής της ΕΕ.
Τουλάχιστον το ένα τέταρτο αναγνωρίζει το σεβασμό της ΕΕ για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Κράτος Δικαίου (31%), την οικονομική, βιομηχανική και εμπορική δύναμη της ΕΕ (30%) και την καλή σχέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ (25%) ως τα κύρια χαρακτηριστικά στοιχεία της ΕΕ.
Οι ερωτηθέντες θεωρούν ως βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ την ανεργία (39%) και τις κοινωνικές ανισότητες (36%).
Ενδιαφέρον στο εύρημα αυτό είναι ότι υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ των χωρών του ευρώ και των χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ. Οι ερωτηθέντες στη ζώνη του ευρώ αναφέρουν ότι η ανεργία αποτελεί μία από τις κύριες προκλήσεις της ΕΕ, (44% έναντι 28%).
Ειδικότερα η Ελλάδα είναι στη δεύτερη θέση των χωρών που αναφέρουν ως μείζον πρόβλημα την ανεργία.
Επίσης οι χώρες της ΟΝΕ υπογραμμίζουν το πρόβλημα των κοινωνικών ανισοτήτων (39% έναντι 29%).
Οι πολίτες, επίσης, αναφέρουν την ανεργία λιγότερο ως πρόκληση από ό, τι το 2016 (-6%).
Για να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις, το 45% πιστεύει ότι πρέπει να υπάρχει κοινωνική ισότητα και αλληλεγγύη, ενώ το 35% λένε ότι η έμφαση πρέπει να δοθεί στην προστασία του περιβάλλοντος, το 30% αναφέρει την πρόοδο και την καινοτομία και το 23% υποστηρίζει ότι πρέπει να τονωθεί το ελεύθερο εμπόριο / η οικονομία της αγοράς.
Οι ερωτηθέντες προτιμούν μια Ευρώπη το 2030 που θα δίνει περισσότερη σημασία στην αλληλεγγύη (62%) από το ατομικισμό (13%), ενώ το 18% υποστηρίζει ότι και τα δύο έχουν ίση σημασία.
Σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, εκτός Γερμανίας, οι ερωτηθέντες προτιμούν μια κοινωνία το 2030 όπου θα δίνεται περισσότερη έμφαση στην αλληλεγγύη (Κύπρος 92%, στη Γαλλία 86% και στην Ελλάδα και Ισπανία το 85% σε σύγκριση με το 40% στη Γερμανία, το 43% στη Βουλγαρία και 47% στην Εσθονία).
Στην ερώτηση για το βαθμό ικανοποίησης από την οικογενειακή ζωή τους, στις περισσότερες χώρες, τα αποτελέσματα παρέμειναν σχετικά σταθερά με το 2006, αλλά υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, οι ερωτηθέντες στην Αυστρία (93%, + 9%) και στη Λετονία (87%, +9) δηλώνουν πιο ικανοποιημένοι από την οικογενειακή τους ζωή, ενώ εκείνοι στην Ελλάδα (86%, -6) είναι πλέον λιγότερο...
Ικανοποίηση με την τρέχουσα απασχόληση τους
Σε όλες τις χώρες εκτός από τέσσερις, τουλάχιστον οι μισοί από τους ερωτηθέντες συμφωνούν ότι είναι ικανοποιημένοι από την απασχόληση τους.
Οι εξαιρέσεις είναι οι ερωτηθέντες στην Ελλάδα (37%) και στη Βουλγαρία, τη Γαλλία και την Κύπρο. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτά τα τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ, οι ερωτηθέντες που αισθάνονται ικανοποιημένοι από την παρούσα απασχόληση τους
απασχόληση αποτελούν την πλειοψηφία.
Ελεύθερη αγορά και κοινωνική προστασία
Η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ συμφωνεί ότι η οικονομία της ελεύθερης αγοράς πρέπει να συμβαδίζει με ένα υψηλό επίπεδο κοινωνικής προστασίας. Οι αναλογίες κυμαίνονται από 94% στην Ελλάδα και 93% στην Κύπρο έως το 74% στη Φινλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 76% στην Ιταλία.
Ως προς το μέλλον της Ευρώπης
Τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων συμφωνούν ότι το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσφέρει μια μελλοντική προοπτική θετική για τη νεολαίας της Ευρώπης (66%), σημειώνοντας αύξηση κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες από το 2016!Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ζωή των σημερινών παιδιών στην ΕΕ θα είναι πιο δύσκολη, όμως, από τη ζωή της δική τους γενιά (54%).
Συμπερασματικά
Η σημασία της αλληλεγγύης αναδεικνύεται ως βασικό εύρημα. Η αλληλεγγύη θεωρείται επίσης ως κλειδί για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων και η πλειοψηφία προτιμά μια μελλοντική Ευρώπη όπου η αλληλεγγύη θα αποκτά μεγαλύτερη σημασία από τον ατομικισμό.
Η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η οικονομία της ελεύθερης αγοράς πρέπει να συνοδεύεται από υψηλό επίπεδο κοινωνικής προστασίας
Όσον αφορά το μέλλον της νέας γενιάς, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ζωή των νέων Ευρωπαίων θα είναι πιο δύσκολη από τις προηγούμενες γενιές. Ωστόσο, το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί την καλύτερη μελλοντική προοπτική για τη νεολαία της Ευρώπης, αυξήθηκε από το 2016 και τώρα αποτελεί τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων.
Είναι σαφές ότι χρειάζεται αρκετή δουλειά για να μην παγιωθεί το χάσμα ανάμεσα στις χώρες της Ένωσης που κερδισμένους θα έχει μόνο τις ακραίες φωνές.
Κρίση και στη Γερμανία
Ελάχιστες είναι πλέον οι χώρες στις οποίες δεν επηρεάστηκε το πολιτικό σκηνικό από την κρίση χρέους που ταλάνισε την ΕΕ για χρόνια.
Εκτός από τις χώρες που βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα, αναταραχές βίωσαν και βιώνουν και οι χώρες που μπορεί να μην έπεσαν στη μαύρη τρύπα της δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά κλονίστηκαν πολιτικά.
Θύμα της πολιτικής κρίσης είναι πλέον και η Γερμανία.
Οι εμμονές των Φιλελευθέρων και η αλαζονική συμπεριφορά του ηγέτη τους, συνέβαλαν στη δυσκολία της κ. Μέρκελ να συνάψει συμμαχία με τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους. Οι σοσιαλδημοκράτες θα κληθούν για μία ακόμα φορά, ενδεχομένως, να σύρουν το καρό της υπευθυνότητας με πιθανό νέο και μεγαλύτερο ρίσκο αυτή τη φορά για την εκλογική τους απήχηση. Η θέση του κόμματος είναι εθνικά υπεύθυνη, αλλά φορτίστηκε ιδιαιτέρως από την αρχική αρνητική τοποθέτηση του κ. Σούλτς ως προς το ενδεχόμενο συνεργασίας σηκώνοντας τον πήχη πιο ψηλά από την ανάγκη της συγκυρίας.
Με αφορμή τη δυστοκία στη Γερμανία, ανοίγει ένας νέος κύκλος συζήτησης και περίσκεψης γύρω από τις συμμαχικές κυβερνήσεις σε περιόδους κρίσεων. Υπάρχουν διαφορές; Αναστέλλονται; Μήπως οι συμμαχίες των μεγάλων κομμάτων ενισχύουν εν τέλει τα άκρα;
Οι επικριτές των μεγάλων συνασπισμών είχαν προβλέψει αυτό που συμβαίνει τώρα. Κάθε φορά που τα δύο κύρια κόμματα της Γερμανίας σχημάτισαν έναν μεγάλο συνασπισμό, κατέληξαν να ενισχύουν τα άκρα.
Ο μεγάλος συνασπισμός της περιόδου 1966-1969 τόνωσε το ακροδεξιό κόμμα (NPD). Οδήγησε επίσης στην άνοδο ενός ακραίου αριστερού κινήματος, από τους κόλπους του οποίου προέκυψε το τρομοκρατικό δίκτυο Μπάαντερ-Μάινχοφ (Φράξια Κόκκινος Στρατός).
Ο μεγάλος συνασπισμός του 2005-2009 οδήγησε στην αύξηση του Αριστερού κόμματος. Μεταξύ των δύο – πρώην και πιθανότατα εκ νέου - κυβερνητικών εταίρων, η πτώση του SPD είναι η πιο δραματική.
Το αρχαιότερο πολιτικό κόμμα της Γερμανίας έχει πέσει στο 19,5% στις δημοσκοπήσεις –έναντι 40,9% στις εκλογές του 1998. Η συμμετοχή σε έναν μεγάλο συνασπισμό ως μικρότερος εταίρος επέτρεψε στο SPD να ασκήσει επιρροή στην ατζέντα (ελάχιστο εισόδημα κλπ και να οδηγήσουν μαζί με το CDU στην ανάπτυξη της χώρας).
Η συμμετοχή στην κυβέρνηση της κ. Μέρκελ φαινόταν ρεαλιστική κίνηση. Στις εκλογές όμως, το κόμμα πληρώνει βαρύ τίμημα, το οποίο οφείλεται και στην κρίση ταυτότητας που διέπει τον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας.
Οι ηγεσίες των δύο μεγάλων κομμάτων παραδοσιακά στόχευαν στους ψηφοφόρους του Κέντρου. Αυτό είχε αποτέλεσμα για προηγούμενους ηγέτες του SPD –για τον Χέλμουτ Κολ τη δεκαετία του 1970 και για τον Γκέρχαρντ Σρέντερ πριν και μετά την αλλαγή της χιλιετίας που αντιλαμβάνονταν την αλλαγή του εκκρεμούς.
Αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον. Και δεν ισχύει γιατί οι ιδεολογικές διαφορές δεν έχουν να κάνουν με όσα χώριζαν τους πολίτες στην παραδοσιακή γραμμή αριστερά – δεξιά. Οι νέες διαχωριστικές γραμμές έχουν να κάνουν με τις προτεραιότητες στην παραγωγή, την αναδιανομή, κλπ. Και σε αυτή τη διάσταση το Κέντρο το καταλαμβάνει κυρίως εκείνος που θέτει αυτή την ατζέντα. Και αυτός για πολύ καιρό ήταν η κα. Μέρκελ.
Η Κεντροαριστερά σε τροχιά ΠΑΣΟΚ
Όπως έχει επισημανθεί αρκετές φορές στις αναλύσεις του ΔΙΚΤΥΟΥ, ειδικά κατά την περίοδο συμμετοχής στην επιτροπή διαλόγου που είχε συσταθεί το 2016 από το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι με σκοπό την δημιουργία ενός νέου σχήματος, ανάλογα με τις διαδικασίες που θα ακολουθούνταν, θα διαφαινόταν και η ισορροπία δυνάμεων στο όποιο νέο σχήμα προέκυπτε. Τελικώς η πρωτοβουλία των κινήσεων και των διαδικασιών, προήλθαν και συντονίστηκαν από το ΠΑΣΟΚ, τον κυρίαρχο (μετά τις εκλογές του 2015) και πιο ισχυρό ιστορικά και οργανωτικά πόλο της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα, οπότε ήταν απολύτως λογικό και η κορύφωση των διαδικασιών, έτσι όπως συμφωνήθηκαν και υλοποιήθηκαν με τις εκλογές του επικεφαλής, να πιστοποιήσει την επικράτηση του ισχυρότερου αυτού πόλου.
Η εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη του επικεφαλής του νέου φορέα, δεν ανέδειξε απλώς την πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ κι ένα ακόμα σημαντικό στέλεχος του, ως τους νικητές του Α' γύρου ανάμεσα σε πληθώρα υποψηφίων που δεν ανήκαν στον κομματικό κορμό, αλλά επισφράγισε και την οργανωτική, πληθυσμιακή και πολιτική επικράτηση του, επί όλων των κομμάτων, σχημάτων και προσώπων συμμετείχαν στο εγχείρημα.
Ο «πλανήτης ΠΑΣΟΚ», κατάφερε να προσελκύσει σε τροχιά γύρω του όλα τα υπόλοιπα ουράνια σώματα της δημοκρατικής παράταξης και με την βαρύτητά του να καθορίσει τις σχέσεις του νέου σχήματος.
Το ζητούμενο από εδώ και πέρα βέβαια είναι κατά πόσο οι όποιες διαδικασίες, θέσεις και πρόσωπα, ακολουθήσουν και η συνολική μάζα όλων των σωμάτων της κεντροαριστεράς θα καταφέρουν να επηρεάσουν συνολικά το υπόλοιπο ηλιακό σύστημα και θα αποτελέσουν μηχανισμό αλλαγής των ισορροπιών και των δεδομένων.
Η ποιοτική αποτύπωση πάντως του εκλογικού αποτελέσματος, δείχνει πως παρά την πολύ σημαντική κινητοποίηση και συμμετοχή χιλιάδων πολιτών στην εκλογική διαδικασία, η τροχιά δεν διευρύνθηκε σημαντικά προς τα αχαρτογράφητα σημεία του ορίζοντα αλλά ισχυροποίησε περισσότερο και μαζικοποίησε τα ήδη υπάρχοντα. Ο τρόπος ολοκλήρωσης των διαδικασιών, οι προγραμματικές πρωτοβουλίες και οι πολιτικές εξελίξεις το επόμενο χρονικό διάστημα, θα αναδείξουν το «εκτός παραδοσιακής τροχιάς» μέγεθος επιρροής και ισχύος.
