Σύμφωνα με την Πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, η οποία στην Ελλάδα πραγματοποιείται από το ΕΠΙΨΥ - Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής - ESPAD, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ στον εφηβικό πληθυσμό παρουσιάζει αυξητική τάση την τελευταία πενταετία. Τα ποσοστά των παιδιών που μέθυσαν για πρώτη φορά σε ηλικία κάτω των 13 ετών (πρώιμη μέθη) είναι 9% για τα αγόρια και 5% για τα κορίτσια. Ενώ στους μαθητές στην Ευρώπη η μπίρα αποτελεί το κυρίαρχο ποτό, στην Ελλάδα πρώτα σε προτίμηση για έναν στους τέσσερεις εφήβους (24.8%) έρχονται τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (ουίσκι, βότκα), με το αλκοόλ να είναι η πρώτη εξαρτησιογόνος ουσία που δοκιμάζουν.
Οι επιστήμονες της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής και των Προγραμμάτων «φιλικών» για εφήβους/νέους των Π.Ο.Υ/ ΕΚΠΑ καθώς και των Προγραμμάτων Κατάρτισης του Υπουργείου Υγείας, με επικεφαλής την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής, Άρτεμη Τσίτσικα, Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, απαντούν σε 10 ερωτήσεις για τις αιτίες (και τα αποτελέσματα) της κατανάλωσης οινοπνεύματος από ανήλικους και την αντιμετώπιση/πρόληψη του φαινομένου.
Τα Ελληνόπουλα γίνονται «γερά ποτήρια»;
Η Πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, η οποία στην Ελλάδα πραγματοποιείται από το ΕΠΙΨΥ - Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής - καταγράφει σημαντική αύξηση διαχρονικά των παιδιών που ξεκινούν τη χρήση αλκοόλ σε ηλικία κάτω των 13 ετών. Τα ποσοστά των παιδιών που μέθυσαν για πρώτη φορά σε τόσο νεαρή ηλικία (πρώιμη μέθη) είναι 9% για τα αγόρια και 5% για τα κορίτσια.
Πόσο χρονών ξεκινούν να πίνουν;
Από την εμπειρία στις Δομές Εφηβικής Υγείας του ΕΚΠΑ, αλλά και βασιζόμενοι σε στοιχεία ερευνών στην Ελλάδα προκύπτει ότι τα Ελληνόπουλα ξεκινούν να πίνουν αλκοόλ γύρω στην ηλικία των 12 ετών. Γενικά, η χρήση και η κατάχρηση αλκοόλ στην εφηβεία εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα.
Τι είδους ποτά προτιμούν;
Ενώ στους μαθητές στην Ευρώπη η μπύρα αποτελεί το κυρίαρχο ποτό, στην Ελλάδα πρώτα σε προτίμηση (24.8%) έρχονται τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (ουίσκι, βότκα). Σημαντική είναι ακόμη η πληροφορία ότι το αλκοόλ είναι η πρώτη εξαρτησιογόνος ουσία που δοκιμάζουν οι έφηβοι, προτού γίνουν 14 ετών.
Με τι ποτό ξεκινούν;
Συνήθως οι έφηβοι ξεκινούν με τα συσκευασμένα αλκοολούχα αναψυκτικά και ακολουθούν τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλη (βότκα, ουίσκι), η μπύρα και το κρασί.
Γιατί πίνει ένα παιδί;
Το αλκοόλ μπορεί να προσφερθεί για πρώτη φορά σε μια οικογενειακή γιορτή ή και από φίλους. Οι έφηβοι πίνουν συνήθως το Σαββατοκύριακο, στα πάρτι με φίλους, σε μικρές ή μεγάλες ομάδες φίλων ή στο σπίτι φίλου όταν λείπουν οι γονείς του. Η χρήση και κατάχρηση αλκοόλ στην εφηβεία είναι φαινόμενο πολυπαραγοντικό. Εξαρτάται από γενετικούς παράγοντες και την κληρονομικότητα, την ευαλωτότητα της προσωπικότητας, την οικογένεια και τη λειτουργικότητά της, ενώ σημαντικό ρόλο στην εφηβεία παίζει και η πίεση από τους συνομηλίκους.
Η κατάσταση στο σπίτι μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί στο αλκοόλ;
Όταν στην οικογένεια υπάρχει κάποιος γονιός που πίνει ή όταν υπάρχουν οικονομικά, προσωπικά ή επικοινωνιακά προβλήματα, ενδεχομένως οι παράγοντες αυτοί να οδηγήσουν τον έφηβο στη χρήση αλκοόλ.
Φταίει η εφηβεία;
Η εφηβεία αποτελεί από μόνη της μία περίοδο επαναστατικότητας, πειραματισμού και σημαντικής επιρροής από τους συνομηλίκους. Οι έφηβοι αρέσκονται να ακολουθούν «μόδες», να αποδεικνύουν στους συνομηλίκους τους ότι είναι θαρραλέοι, τολμηροί και να υιοθετούν συμπεριφορές ενηλίκων. Οι έφηβοι είναι ευάλωτοι στις υπερβολές και συχνά τους είναι δύσκολο να αυτοοριοθετούνται με αποτέλεσμα να φτάνουν σε ακραίες συμπεριφορές που συμπεριλαμβάνουν και τη χρήση και κατάχρηση αλκοολούχων ποτών.
Επιπλέον, η χρήση αλκοόλ μπορεί να μειώσει το άγχος τους, να τους διευκολύνει κοινωνικά και να τους βοηθήσει να λειτουργήσουν σεξουαλικά. Ας μην ξεχνάμε ότι η χρήση αλκοόλ είναι καθόλα νόμιμη και συχνά παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ με πολύ γοητευτικό τρόπο, χωρίς να αναφέρονται ή να τονίζονται οι αρνητικές συνέπειες της κατάχρησης.
Στην Ευρώπη, το αλκοόλ γίνεται από νωρίς συνήθεια;
Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες σημειώνεται τάση μείωσης της ηλικίας έναρξης της χρήσης αλκοόλ (κάτω των 13 ετών). Οι έφηβοι στη χώρα μας αν και αναφέρουν εβδομαδιαία χρήση αλκοόλ σε ποσοστά μεγαλύτερα των άλλων χωρών, εντούτοις η μέθη είναι σημαντικά πιο περιορισμένη στη χώρα μας.
Ποιες χώρες κατέχουν την πρωτιά;
Χώρες στις οποίες πολλοί μαθητές ανέφεραν σημαντικά προβλήματα με την κατανάλωση αλκοόλ ήταν η Βουλγαρία, η νήσος Μαν, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Λεττονία, η Αυστρία και η Δανία, ενώ τη χαμηλότερη μέση κατανάλωση είχαν η Αρμενία και η Κύπρος.
Στη Μεγάλη Βρετανία περισσότερα από 10.000 παιδιά καταλήγουν ετησίως στο νοσοκομείο εξαιτίας του ποτού. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα;
Το πρώτο αίτιο θνησιμότητας στους εφήβους στις μέρες μας είναι οι ακούσιες κακώσεις και πιο συγκεκριμένα τα τροχαία ατυχήματα που συνδέονται στενά με τη χρήση αλκοόλ. Στην Ελλάδα ωστόσο υπάρχει ακόμη ισχυρός ο θεσμός της οικογένειας και ο συναισθηματικός δεσμός των παιδιών με την οικογένεια που στηρίζει τα παιδιά έως την ενηλικίωσή τους. Αυτός ο δεσμός είναι και αυτός που επιτρέπει την εφαρμογή ορίων και την προστασία των παιδιών στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια παρατηρείται κρίση στους θεσμούς και αυτό καθρεφτίζεται στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι - τα οποία συνεχώς αυξάνονται.
Ωστόσο, ακούμε τακτικά ειδήσεις για ακραία φαινόμενα από την κατανάλωση αλκοόλ. Τέτοιες ειδήσεις προκαλούν αγανάκτηση και θλίψη, αφού πρόκειται για απώλειες που αφορούν νέα και υγιή άτομα. Πρόκειται για ένα σενάριο που μπορεί να συμβεί στην εφηβεία. Ας λάβουμε υπόψη ότι οι κύριες αιτίες θανάτου κατά τη συγκεκριμένη ηλικία δεν σχετίζονται με νοσήματα, αλλά με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και οφείλονται κατά κύριο λόγο σε ατυχήματα.
Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι οικογένειες;
Το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης έγκειται στη σωστή ενημέρωση των γονέων, οι οποίοι κατακλύζονται από αντιφατικές πληροφορίες σχετικά με την επικινδυνότητα της χρήσης ουσιών από τους νέους. Οι ίδιοι οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η δική τους στάση απέναντι στο αλκοόλ αποτελεί πρότυπο για τη συμπεριφορά που θα αναπτύξει ο/η έφηβος/η. Καλό είναι να αποφεύγονται τακτικές εκφοβισμού, να ενθαρρύνεται ο αυτοσεβασμός του εφήβου και να αποθαρρύνονται οι συμπεριφορές χρήσης αλκοόλ επισημαίνοντας στον/ην έφηβο τις συνέπειες που θα τον/ην οδηγήσουν σε καταστάσεις αμηχανίας ή ντροπής.
Το κράτος τι κάνει;
Όπως τα περισσότερα θέματα στην εφηβεία, έτσι και η αντιμετώπιση της κατάχρησης του αλκοόλ εστιάζεται στη σωστή εκπαίδευση και παιδεία που θα λάβουν τα παιδιά και οι έφηβοι από την οικογένεια, το σχολείο, τα ΜΜΕ και την πολιτεία.
Θα βοηθούσαν οι αυστηρότεροι έλεγχοι στα νυχτερινά μαγαζιά;
Μέτρα απαγόρευσης ή τιμωρητικά μπορεί να έχουν κάποιο προσωρινό αποτέλεσμα, ωστόσο το κλειδί είναι η παιδεία. Οι γονείς είναι σημαντικό να καλύπτουν συναισθηματικά τα παιδιά και παράλληλα να εφαρμόζουν όρια και να ενημερώνουν. Το παράδειγμα που δίνουν οι ίδιοι έχει πολύ μεγάλη δύναμη. Στο σχολείο μεγάλη αποτελεσματικότητα έχουν οι εργασίες στις οποίες οι έφηβοι συμμετέχουν ενεργά και ενημερώνουν συνομηλίκους. Σημαντικά είναι ο έλεγχος της διαφήμισης, η ενημέρωση από τα ΜΜΕ και η δημιουργία εκπομπών για νέους. Έλεγχος στα κέντρα διασκέδασης και στα σημεία αγοράς των ποτών μπορεί να συμβάλλει στο να μην είναι προσιτά τα ποτά στις ευαίσθητες ηλικίες.
