«Τα επιστημονικά πορίσματα θα έπρεπε να τρομοκρατήσουν τους ηγέτες των G20. Εκείνοι όμως χτύπησαν τη Γη στην πλάτη και της ευχήθηκαν περαστικά», λέει στο Liberal η Αννα Διαμαντοπούλου για τις πολλές ευχές, αλλά ελάχιστες δεσμεύσεις για το κλίμα στην Σύνοδο της Ρώμης. Η επικεφαλής του «Δικτύου» κρατά μικρό καλάθι για τη διάσκεψη COP26 της Γλασκώβης, αφού οι μεγάλοι ρυπαντές Κίνα και Ρωσία απουσιάζουν, ενώ μιλά για τις απανωτές κρίσεις που βιώνει την τελευταία δεκαετία η Ευρώπη, από την οικονομική και τη μεταναστευτική έως την υγειονομική και την ενεργειακή, λέγοντας ότι αν δεν προχωρήσει σε ουσιαστική ενοποίηση παντού, θα αρχίσει σταδιακά να διαλύεται.
Παίρνει θέση στην συζήτηση που έχει ανοίξει πανευρωπαικά για την πυρηνική ενέργεια, πιστεύοντας ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να απέχει από αυτήν, έχοντας η ίδια στη γειτονιά της πυρηνικό εργοστάσιο στη Βουλγαρία και ένα υπό κατασκευή στην Τουρκία. «Η πιθανότητα ενός πυρηνικού αντιδραστήρα για την Ελλάδα είναι εκτός πραγματικότητας για πολλούς λόγους, αλλά πιστεύω ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα, η διοίκηση και η κοινωνία, πρέπει να γνωρίζει τις εξελίξεις και τα νέα δεδομένα σε αυτόν τον τομέα», τονίζει η πρώην υπουργός.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Το Σαββατοκύριακο ολοκληρώθηκε η Σύνοδος των G20 στη Ρώμη. Εκτιμάτε ότι υπάρχει έστω και μια μικρή πρόοδος στο θέμα της κλιματικής αλλαγής;
Το προοίμιο της Συνόδου της Γλασκώβης ήταν η Σύνοδος των G20 στην Ρώμη όπου συγκεντρώθηκαν οι ηγέτες των 20 ισχυρότερων οικονομιών. Η διακήρυξη επαναλαμβάνει τους στόχους των Παρισίων, αλλά δεν υπάρχουν χειροπιαστές δεσμεύσεις. Είναι δεδομένο ότι αποφάσεις που αφορούν την μείωση της εκπομπής αερίων, αλλά και της χρήσης άνθρακα ιδιαίτερα για κάποιες χώρες, μπορούν να οδηγήσουν σε εσωτερικές κοινωνικές εκρήξεις, αλλά και στον φόβο ότι οι ανταγωνιστικές δυνάμεις θα πάρουν το προβάδισμα. Αυτό ισχύει προφανώς για την Κίνα αλλά μερικώς και για τις ΗΠΑ. Ας σκεφτούμε ότι λίγα χρόνια πριν η Κίνα και η Ινδία άνοιγαν ένα ορυχείο άνθρακα την εβδομάδα…Τα επιστημονικά πορίσματα λογικά θα έπρεπε να τρομοκρατήσουν τους ηγέτες των G20. Συνήθως μεταφράζουμε την κλιματική κρίση μέσα από τις φυσικές καταστροφές, πυρκαγιές ή πλημμύρες, όμως κλιματική κρίση σημαίνει και έλλειψη τροφίμων και μετακίνηση απο ορδές πεινασμένων και απελπισμένων ανθρώπων. Οι εσωτερικές συγκρούσεις που φοβούνται οι κυβερνήτες, μπορούν να εξελιχθούν σε γενικευμένες συγκρούσεις σε όλα τα σημεία του πλανήτη. Οι G20 χτύπησαν την γη στην πλάτη και της ευχήθηκαν περαστικά.
Πώς μπορεί να ερμηνευθεί η αδράνεια των κυβερνήσεων αλλά και η απάθεια των πολιτών όταν τα στοιχεία που έχουμε μπροστά στα μάτια μας δείχνουν την καταστροφή να έρχεται;
Υπάρχει ανάγκη για σταυροφορία ενημέρωσης των πολιτών. Οι πολίτες θα πιέσουν τις κυβερνήσεις τους. Ο ΟΗΕ παρουσίασε ένα σύντομο βίντεο όπου ένας δεινόσαυρος ο Φράγκι μπαίνει στην αίθουσα της Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών και από το βήμα δίνει το μήνυμα: «Άνθρωποι, μην επιλέγετε την εξαφάνιση σας». Ο Φράγκι ο δεινόσαυρος πρέπει να μπει σε όλα τα κοινοβούλια να μιλήσει στους πολίτες! Πρέπει να τον δούμε στην ελληνική Βουλή να ζητά τον λόγο από τον πρόεδρο κ. Τασούλα και να εξηγεί τι σημαίνει για την πατρίδα μας, για τις ακτές, για τα νερά, για την αγροτική παραγωγή, για τις πόλεις μας, για τη ζωή του καθένα, η κλιματική αλλαγή. Οι οργανώσεις πολιτών πρέπει να γίνουν ένα μεγάλο κίνημα.
Την Κυριακή 31 Οκτωβρίου 2021 ξεκίνησε στην Γλασκώβη η σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα. Πολλοί μιλούν για τελευταία ευκαιρία του κόσμου να θέσει υπό έλεγχο την κλιματική αλλαγή, ενώ γενικά υπάρχει απαισιοδοξία για τα αποτελέσματα. Ρεαλιστικά τι μπορούμε να περιμένουμε;
Η Σύνοδος που ξεκίνησε χθες έχει σημαντικές παρουσίες αλλά και ηχηρές απουσίες. Χώρες μεγάλοι ρυπαντές, όπως η Κίνα και Ρωσία θα συμμετέχουν με πολύ χαμηλό επίπεδο εκπροσώπησης.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιμένουμε παγκόσμια δέσμευση για δράσεις που να πάνε ένα βήμα μπροστά από την συμφωνία των Παρισίων.
Χιλιάδες ακτιβιστές στη Γλασκώβη θα ενώσουν τις φωνές τους με την κραυγή αγωνίας της γης. Σύμμαχος των επιστημόνων και των κινημάτων αλλά και καταλύτης στις εξελίξεις, μπορεί κατά την άποψη μου να αποδειχθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση με το δικό της σχέδιο μέχρι το 2030. Ένα σχέδιο θεσμικών μεταρρυθμίσεων χρηματοδότησης υποδομών και πολιτικών μετάβασης μπορεί να δώσει το παράδειγμα! Ταυτόχρονα μπορεί να υποχρεώσει μέσα από την εμπορική και οικονομική επιρροή της και άλλες χώρες. Η ΕΕ είναι μία δύναμη που μπορεί να μας δώσει αισιοδοξία για την τελική έκβαση της Συνόδου, η οποία εκτός των άλλων δυσκολιών λαμβάνει χώρα στην πολύ κακή συγκυρία της ενεργειακής κρίσης.
Παλαιότερες εκτιμήσεις αποτιμούσαν το κόστος της ενεργειακής κρίσης για τους Ευρωπαίους στα 100 δισ ευρώ. Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει για την ενεργειακή φτώχεια;
Οι επιπτώσεις είναι ήδη σημαντικές. Οι ενεργειακά φτωχοί, δηλαδή οι πολίτες που πληρώνουν περισσότερο από το 10% του εισοδήματος τους για θέματα ενέργειας του νοικοκυριού τους, υπολογίζονται στην Ευρώπη στα 54 εκατομμύρια. Η χώρα μας ανήκει στις χώρες με τα μεγαλύτερα προβλήματα ενεργειακής φτώχειας για τους πολίτες της και φτάνει σε ποσοστό μέχρι 25% του πληθυσμού και στα αστικά κέντρα και στην επαρχία. Ο χειμώνας προβλέπεται δύσκολος και επιλογές όπως η κοινή αγορά φυσικού αερίου είναι μία κατά την άποψη μου μη ρεαλιστική προσέγγιση, λόγω της συνθετότητας των αγορών και των διαφορετικών αναγκών και δυνατοτήτων της κάθε χώρας. Είναι πολύ διαφορετικά τα δεδομένα στο φυσικό αέριο απ' ότι στα εμβόλια. Η άμεση λύση είναι η υποστήριξη των νοικοκυριών με διάφορους τρόπους και η επανεξέταση φορολογίας των εταιριών φυσικού αερίου. Στο πρώτο εξάμηνο του 2021 οι εταιρείες φυσικού αερίου στην Ευρώπη είχαν κέρδη 4 δισ. Επειδή όμως τέτοιες κρίσεις δεν αποκλείονται και στο μέλλον, θεωρώ αναγκαία την επανεκτίμηση της πρότασης του Γ. Μανιάτη κατά την ουκρανική κρίση για ένα ευρωπαϊκό ταμείο που χωρίς να εμπλέκεται στην αγορά θα καταβάλει μόνο το κόστος εξομάλυνσης όταν υπάρχει έκρηξη ακραίων τιμών. Εννοείται ότι οι συνεχείς επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα και εν τέλει η λύση για το αύριο της Ευρώπης.
Αποτιμώντας όλες αυτές τις ανατροπές που βιώνει η Ευρώπη στο ενεργειακό και το γεωπολιτικό πεδίο, την ομηρία της σε σημαντικό βαθμό από την Ρωσία και την αδυναμία να συμφωνήσουν οι 27 σε κοινές γενναίες παρεμβάσεις, ποιο είναι το νέο τοπίο που ξημερώνει για την Ευρώπη;
Η οικονομική, η μεταναστευτική, η υγειονομική και η ενεργειακή κρίση που έζησαν οι ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία 13 χρόνια, κάνουν σαφή την ανάγκη περισσότερης, ισχυρότερης και αποτελεσματικότερης ΕΕ. Μιλάμε για την ομηρία από την Ρωσία, αλλά η ΕΕ έχει τεράστιες δυνατότητες μέσα από τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις που εξαρτούν την Ρωσία. Το θέμα είναι ότι δεν μπορεί να προχωρήσει σε πολιτική διαπραγμάτευση γιατί είναι κατακερματισμένη με βάση επιμέρους συμφέροντα: γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά κλπ. Οι πολλές εναλλασσόμενες και συμπυκνωμένες κρίσεις με πλέον επίκαιρες την πανδημία και την ενεργειακή, κάνουν αναγκαίο τον συντονισμό και την εμβάθυνση της ενοποίησης. Έτσι μόνο, στο νέο πολυπολικό κόσμο η ΕΕ θα μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις, αλλά και να διαπραγματεύεται και να δρα προς όφελος των πολιτών της. Μελετώντας και ζώντας χρόνια την ΕΕ, εκτιμώ ότι ή τα επόμενα χρόνια θα προχωρήσει σε ουσιαστική ενοποίηση σε όλους τους σημαντικούς τομείς για την οικονομία, την κοινωνία και την ασφάλεια της ή θα προχωρήσει σε σταδιακή διάλυση.
Ενώ ξεκίνησε η COP26 στη Γλασκώβη, στην Ευρώπη γίνεται μια μεγάλη συζήτηση για το θέμα της πυρηνικής ενέργειας. Τα νέα στάνταρ ασφαλείας των πυρηνικών αντιδραστήρων και το λελογισμένο κόστος έχουν δώσει νέες διαστάσεις στις πολιτικές για την πυρηνική ενέργεια. Βλέπετε να έχει αποτέλεσμα; Βλέπετε να υπάρχει έδαφος για ένα τέτοιο project πυρηνικού αντιδραστήρα και στην Ελλάδα;
Δέκα ευρωπαϊκές χώρες με επικεφαλής την Γαλλία και την Φιλανδία αλλά και με στήριξη της Ολλανδίας και της Σουηδίας, πιέζουν την ΕΕ προκειμένου η πυρηνική ενέργεια να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή «πράσινη ταξινομία», δηλαδή να ανήκει στις πράσινες επενδύσεις! Προσωπικά μου έκανε εντύπωση η δήλωση του υπουργού Ενέργειας της Σουηδίας μια από τις πλέον πρωτοποριακές χώρες σε θέματα περιβάλλοντος. Δήλωσε ότι η βιοενέργεια και η πυρηνική ενέργεια μπορούν να συμβάλουν στους κλιματικούς στόχους της ΕΕ. Επίσης είναι ενδιαφέρον ότι το Κοινό Κέντρο Ερευνών της ΕΕ στην έκθεση του καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πυρηνική ενέργεια είναι ασφαλής και επομένως επιλέξιμη για πράσινη ετικέτα.
Ο πρόεδρος Μακρόν ανακοίνωσε νέο πρόγραμμα πυρηνικών αντιδραστήρων με ταυτόχρονα νέες τεχνολογίες επεξεργασίας των αποβλήτων. Από την άλλη πλευρά το θέμα των πυρηνικών αποβλήτων και ο θανάσιμος κίνδυνος ενός ατυχήματος, είναι η βάση των επιχειρημάτων των άλλων χωρών. Εμείς ως Ελλάδα σε αυτή την φάση πρέπει να επιμείνουμε μεταβατικά να μπει και το φυσικό αέριο στην πράσινη ταξινομία, γιατί θα το έχουμε ανάγκη τουλάχιστον για 30 χρόνια. Πιστεύω ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να απέχει από την νέα συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια έχοντας η ίδια στη γειτονιά της πυρηνικό εργοστάσιο στη Βουλγαρία και ένα υπό κατασκευή στην Τουρκία. Η πιθανότητα ενός πυρηνικού αντιδραστήρα για την Ελλάδα είναι εκτός πραγματικότητας για πολλούς λόγους, αλλά πιστεύω ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα, η διοίκηση και η κοινωνία, πρέπει να γνωρίζει τις εξελίξεις και τα νέα δεδομένα σε αυτόν τον τομέα.
Εφόσον προχωρήσουν στην Ελλάδα, παρά τις καθυστερήσεις του παρελθόντος, τα μεγάλα έργα αποθήκευσης πράσινης ενέργειας, τα οποία και έχουν κατατεθεί στις Βρυξέλλες, βλέπετε ότι θα μπορούσε η χώρα να γίνει ένας περιφερειακός παίκτης εξαγωγής ενέργειας στην περιοχή; Να περάσει δηλαδή σε άλλη πίστα, αποκτώντας ένα νέο πρωταγωνιστικό ρόλο;
Πέρα από τα μεγάλα, φιλόδοξα και μακρόπνοα σχέδια, η Ελλάδα μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο και να πρωταγωνιστήσει στο θέμα της απολιγνιτοποίησης με κοινωνική δικαιοσύνη. Η κυβέρνηση πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να αποδεσμευτεί από τον λιγνίτη, και ταυτόχρονα να εξασφαλίσει εισόδημα στους κατοίκους αυτών των περιοχών σήμερα και να οργανώσει το παραγωγικό μοντέλο του αύριο. Σε αυτή την περίπτωση θα είναι ένα σπουδαίο παράδειγμα στον αγώνα για την κλιματική αλλαγή με πολλαπλά οφέλη. Αυτό πιστεύω ότι είναι ένας εφικτός στόχος που μπορεί να κινητοποιήσει δυνάμεις και να διώξει φόβους.
Το θέμα των νέων ναυτιλιακών καυσίμων προκαλεί μεγάλη συζήτηση. Κατά πόσο θα μπορούσε η ποντοπόρος ναυτιλία να αποτελέσει πεδίο εφαρμογής διεθνώς στις νέες τεχνολογίες, με ό,τι αυτό θα σήμαινε για τη προβολή της;
Η απεξάρτηση της ευρωπαϊκής ναυτιλίας από τον άνθρακα μέχρι το 2050 χωρίς υπονόμευση της ανταγωνιστικότητας της από άλλες ναυτιλιακές δυνάμεις, είναι ένα μεγάλο στοίχημα. Υπάρχουν μελέτες , προτάσεις και επεξεργασίες για νέα εναλλακτικά καύσιμα, όπως το υδρογόνο, η μεθανόλη, η αμμωνία , τα βιοκαύσιμα χωρίς κανένα όμως από αυτά μέχρι στιγμής να μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ποντοπόρου ναυτιλίας. Η πρόταση της κυβέρνησης στην ΕΕ για δημιουργία ερευνητικού κέντρου για εναλλακτικά ναυτιλιακά καύσιμα και τεχνολογίες, στην Ελλάδα είναι μια σημαντική κίνηση και για την Ευρώπη και για την Ελλάδα για την οποία η ναυτιλία αποτελεί στρατηγικό πλεονέκτημα.
* Η Άννα Διαμαντοπούλου είναι Πρόεδρος του Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη – πρ. Επίτροπος ΕΕ – πρ. Υπουργός
