Αυτές τις μέρες, μία από τις ιστορικότερες και πλέον επιδραστικές ελληνικές δεξαμενές σκέψης, το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) δέχεται, όπως αναφέρει στη σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε, επιθέσεις και απειλές από ακραίους κύκλους οι οποίοι δεν εκφράζουν απλώς τη διαφωνία τους με τις θέσεις και το έργο του -όπως θα ήταν απολύτως θεμιτό- αλλά αμφισβητούν ατεκμηρίωτα την ακεραιότητα, το ήθος και τον πατριωτισμό των στελεχών του.
Διαβλέποντας στο ΚΕΦίΜ τον κίνδυνο αυτές οι επιθέσεις να λάβουν ευρύτερα τον χαρακτήρα της αμφισβήτησης του ρόλου και της σημασίας που έχουν οι δεξαμενές σκέψης στη σύγχρονη δημοκρατία, όπως άλλωστε συμβαίνει σήμερα ακόμη και σε χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την Ουγγαρία, κρίνουμε σκόπιμο να διασαφηνίσουμε τι είναι μια δεξαμενή σκέψης, πώς λειτουργεί και σε τι αποβλέπει, αντλώντας από την πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση του διεθνούς δείκτη Global Go To Think Tank του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια.
Οι δεξαμενές σκέψης είναι φορείς της κοινωνίας των πολιτών που έχουν ως στόχο την προβολή ιδεών, τη διατύπωση προτάσεων πολιτικής, τον ακτιβισμό, ή την οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συμβάλλοντας έτσι στην ποιότητα του δημόσιου διαλόγου και στη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων από τους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής και το ευρύτερο κοινό.
Οι δεξαμενές σκέψης συχνά λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ του ακαδημαϊκού και του πολιτικού κόσμου, αλλά και μεταξύ των κρατών και της κοινωνίας των πολιτών. Ο ρόλος τους είναι κυρίως να διατυπώνουν τα πορίσματα της πρωτογενούς και της εφαρμοσμένης έρευνας σε μία κατανοητή, αξιόπιστη και προσβάσιμη στους πολιτικούς και τους πολίτες γλώσσα. Ανταποκρίνονται έτσι σε μια υπαρκτή ανάγκη που έχει ενταθεί σημαντικά από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα μέχρι σήμερα λόγω μιας σειράς εξελίξεων που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την επανάσταση της πληροφορίας και της τεχνολογίας, τον τερματισμό του κρατικού μονοπωλίου επί της πληροφόρησης, την ολοένα και μεγαλύτερη περιπλοκότητα των προβλημάτων της πολιτικής αλλά και του μεγέθους του κράτους, την κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι των κυβερνήσεων και των εκλεγμένων αξιωματούχων, την παγκοσμιοποίηση, και την ανάγκη για γρήγορη, έγκυρη και χρήσιμη πληροφόρηση και ανάλυση.
Οι δεξαμενές σκέψης με άλλα λόγια λειτουργούν ως ενδιάμεσοι ανάμεσα αφενός στην παραγωγή της πληροφόρησης, και αφετέρου τους πολίτες και τους πολιτικούς. Ο ρόλος τους μπορεί να είναι να ενημερώσουν, να πείσουν, να συνεγείρουν. Μπορεί να είναι ανεξάρτητες ή και πλήρως εξαρτημένες από το κράτος. Μπορεί να τιμούν τις διακηρυκτικές τους αξίες και την αποστολή τους ή να κάνουν κάτι το εντελώς διαφορετικό. Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι ένα οργανικό, και πλέον απαραίτητο, κομμάτι της σύγχρονης δημόσιας σφαίρας. Και στο πλαίσιο μιας ανοιχτής κοινωνίας, δηλαδή μιας κοινωνίας που επιτρέπει και ενθαρρύνει την κριτική, προσφέρουν προτάσεις και επιχειρήματα και ταυτόχρονα είναι ανοιχτές και οι ίδιες στην κριτική.
Κάθε δεξαμενή σκέψης συνεπώς οφείλει να διαφυλάττει ως κόρη οφθαλμού την ακεραιότητά της, τη λογοδοσία της και την εγκυρότητα του έργου που παράγει, αναξαρτήτως τόσο του αν αυτό έχει τη μορφή μελετών, προτάσεων πολιτικής, ακτιβιστικών δράσεων ή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όσο και του συγκεκριμένου πεδίου της εστίασής της - όπως ακριβώς δηλαδή κάνει το ΕΛΙΑΜΕΠ, το ΚΕΦίΜ και πολλοί άλλοι υπεύθυνοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών στη χώρα μας σε ολόκληρο το ιδεολογικό φάσμα της φιλελεύθερης δημοκρατίας ή και χωρίς ιδεολογική τοποθέτηση. Ως προς αυτά, όλοι όσοι τιμούμε την αποστολή μας όχι απλώς αποδεχόμαστε τον κριτικό έλεγχο, αλλά και τον επιδιώκουμε ενεργά, χωρίς όμως να ανεχόμαστε ατεκμηριώτες συκοφαντικές επιθέσεις και ύπουλα χτυπήματα. Κι αυτή είναι η καλύτερη απάντησή μας σε όσους για τους δικούς τους σκοπούς θέλουν να ακυρώσουν ένα πολύτιμο εργαλείο για τη διαρκή αναβάθμιση της ποιότητας της δημοκρατίας μας.
Αλέξανδρος Σκούρας Νίκος Ρώμπαπας Πρόεδρος ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης Εκτελεστικός Διευθυντής ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης
