Για εκατομμύρια γυναίκες στις ΗΠΑ, επίκειται επιστροφή σε μια εποχή κατά την οποία η άμβλωση αποτελούσε ένα επικίνδυνο στοίχημα, ζήτημα ζωής ή θανάτου, για τις εγκύους γυναίκες. Πλέον, παύει να προστατεύεται το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση. Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε πως η ιστορική απόφαση “Roe v Wade” του 1973, που κατοχύρωνε το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση, απαγορεύοντας την κρατική παρέμβαση σε αυτό το δικαίωμα πριν το έμβρυο φτάσει σε στάδιο βιωσιμότητας, ήταν λανθασμένη και πρέπει να ανατραπεί.
Τι σημαίνει αυτό για τις γυναίκες στις ΗΠΑ; Μπορεί να μην απαγορεύθηκαν οι αμβλώσεις, όπως λανθασμένα αναπαράγεται, ωστόσο δίνεται το δικαίωμα σε κάθε μια Πολιτεία από τις 50, να αντιμετωπίσει το θέμα κατά το δοκούν και πιθανόν να απαγορεύσει ή θέσει ασφυκτικούς όρους στη σχετική διαδικασία στην επικράτεια δικαιοδοσίας της. Κάποιες, κυρίως στον συντηρητικό Νότο, έχουν ήδη ψηφίσει νόμους που παρέμεναν ανενεργοί λόγω του “Roe v Wade” και τώρα προτίθενται να θέσουν αυστηρούς περιορισμούς στις αμβλώσεις, φθάνοντας ακόμη και στην πλήρη απαγόρευση. Από την άλλη πλευρά, σε κάποιες άλλες Πολιτείες, όπως η Καλιφόρνια και η Νέα Υόρκη, οι ιθύνοντες έχουν ήδη ξεκαθαρίσει πως θα ενισχυθεί το Πολιτειακό νομοθετικό πλαίσιο προστασίας του δικαιώματος στην άμβλωση, από τη στιγμή που δεν υφίσταται πια το συνταγματικό δικαίωμα σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
Για το ίδιο όμως το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, η Απόφαση αυτή μπορεί να αποτελέσει ορόσημο. Οι 3 καθοριστικές ψήφοι για την ανατροπή της “Roe v Wade”, προήλθαν από τους Δικαστές Γκόρσουτς, Κάβανο και Μπάρετ, οι οποίοι διορίστηκαν από τον Πρόεδρο Τραμπ. Κατά τη διάρκεια των ακροαματικών διαδικασιών στη Γερουσία για την επικύρωση του διορισμού τους, όλοι τους είχαν φυσικά ερωτηθεί για το πως θα προσέγγιζαν το ζήτημα των αμβλώσεων. Απαντώντας, είχαν αποφύγει να πουν τι ενδέχεται να κάνουν σε μία μελλοντική θεωρητική υπόθεση αλλά είχαν εμφατικά αναφερθεί στην αξία του σεβασμού της Αρχής του Δεδικασμένου.
Εδώ και αρκετά χρόνια, με βασικά ορόσημα την υπόθεση “Bush v Gore” και το τι συνέβη μετά τον θάνατο του Δικαστή Σκαλία, η φήμη του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, ως υπερκομματικού και απολιτικού πυλώνα της Δικαστικής Εξουσίας, φθίνει συνεχώς. Μόλις χθες, σε δημοσκόπηση του Gallup, καταγράφηκε ιστορικό χαμηλό στην εμπιστοσύνη που του έχουν οι Αμερικανοί πολίτες, με μόλις 25% να του έχουν μεγάλη ή αρκετή, έναντι 40% πριν 2 μόλις χρόνια και 60% το 1990.
Η αφαίρεση ενός θεμελιώδους δικαιώματος μέσω της ανατροπής ενός τόσο ιστορικού και διάσημου δεδικασμένου, με τη συγκεκριμένη διαίρεση του Δικαστηρίου, σίγουρα θα ενισχύσει την πεποίθηση των Αμερικανών ότι στην πραγματικότητα οι Δικαστές κάτω από τις εμβληματικές μαύρες ρόμπες τους, κρύβουν κόκκινες ή μπλε και υπηρετούν την ατζέντα του Ρεπουμπλικανικού ή του Δημοκρατικού κόμματος.
Το που μπορεί να οδηγήσει αυτή η απόφαση σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο είναι ένα ευρύτερο θέμα συζήτησης με πολλές διαφορετικές πτυχές που σίγουρα θα μας απασχολήσει εφεξής.
Έχει όμως ενδιαφέρον πως ψήφισαν οι Δικαστές. Πέντε, εξ αυτών, όλοι διορισμένοι από Ρεπουμπλικάνους Προέδρους, αποφάσισαν πως οι 7 προκάτοχοι τους το 1973 είχαν κάνει μεγάλο λάθος, το οποίο επανελήφθη το 1992 στην υπόθεση “Casey v Planned Parenthood” και πως δεν υφίσταται συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση.
Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου, επίσης προερχόμενος από τους Ρεπουμπλικάνους, συμφώνησε στο αποτέλεσμα, κρίνοντας τον συγκεκριμένο νόμο της Πολιτείας του Μισισιπή- ο οποίος απαγορεύει τις αμβλώσεις μετά την 15η εβδομάδα, συνταγματικό εν προκειμένω, αλλά διαφώνησε με την επίσημη ανατροπή του“Roe v Wade” . Οι 3 υπόλοιποι Δικαστές, όλοι διορισμένοι από Δημοκρατικούς Προέδρους, διαφώνησαν έντονα, υποστηρίζοντας τη διατήρηση της “Roe v Wade”.
Σε μία Απόφαση ίδια με το προσχέδιο που είχε διαρρεύσει, ο Δικαστής Αλίτο, εκφράζοντας τη Γνώμη της πλειοψηφίας, αναφέρει πως η αναγνώριση του δικαιώματος στην άμβλωση ποτέ δεν είχε συνταγματική βάση, αφού ούτε προκύπτει τέτοιο δικαίωμα από το κείμενο του Συντάγματος των ΗΠΑ, ούτε ιστορικά είχε αναγνωριστεί νομολογιακά τέτοιο βάσει του Common Law. Αντιθέτως, την εποχή που εκδόθηκε η “Roe v Wade”, στις περισσότερες Πολιτείες υπήρχαν νόμοι που έθεταν πολύ σοβαρούς περιορισμούς στις αμβλώσεις, αν δεν τις απαγόρευαν τελείως. Η ιστορική Απόφαση δεν ήταν λοιπόν, κατά τη σημερινή πλειοψηφία του Δικαστηρίου, παρά μία “άσκηση ωμής δικαστικής αυθαιρεσίας”, ακυρώνοντας δεκάδες Πολιτειακούς Νόμους ψηφισμένους από τους δημοκρατικά εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού, με την επίκληση ενός ανυπόστατου δικαιώματος. Όσον αφορά το σημαντικό επιχείρημα πως η “Roe v Wade” υπήρξε δεδικασμένο του Δικαστηρίου για σχεδόν 50 χρόνια, και μάλιστα επανεπιβεβαιώθηκε πολλές φορές από διαφορετικές συνθέσεις του, ο Δικαστής Αλίτο απαντά επικαλούμενος το παράδειγμα της ιστορικής Απόφασης “Brown v Board of Education” το 1953, με την οποία ανατράπηκε Δεδικασμένο του 19ου αιώνα που επέτρεπε τους φυλετικούς διαχωρισμούς! Κατά τον Αλίτο, η “Roe v Wade” ήταν τόσο μεγάλο λάθος που η αρχή του σεβασμού του Δεδικασμένου (stare decisis) δεν έχει εφαρμογή και το status quo πρέπει να επιστρέψει στο 1972.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Δικαστής Τόμας εξέδωσε επίσης μία ατομική συντρέχουσα Γνώμη με την οποία δηλώνει πως μετά την “Roe v Wade” το Δικαστήριο οφείλει να επανεξετάσει αντίστοιχα Δεδικασμένα που αφορούν τα συνταγματικά δικαιώματα στην αντισύλληψη, στη σεξουαλική ελευθερία και στους ομόφυλους γάμους! Οι υπόλοιποι 4 συντηρητικοί Δικαστές βέβαια δεν φαίνεται να συμφωνούν, αφού στην Απόφαση ξεκαθαρίζουν ρητώς πως αυτή δεν πρέπει να προσληφθεί ως θέτουσα υπό αμφισβήτηση αυτά τα ίδια Δεδικασμένα, επικαλούμενοι την ιδιαιτερότητα του φαινομένου των αμβλώσεων. Όμως πολλοί αναλυτές θεωρούν πως το νομικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο όλης αυτής της σειράς Δεδικασμένων είναι κοινό και το χτύπημα στο ένα, και μάλιστα το πιο γνωστό, πιθανόν μελλοντικά να υπονομεύσει και τα υπόλοιπα.
Από την άλλη, οι 3 προοδευτικοί Δικαστές με τη μειοψηφική τους Γνώμη υπερασπίζονται το Δεδικασμένο της “Roe v Wade”, δίνοντας μεγάλο βάρος όχι μόνο στη θεμελίωση του δικαιώματος στην άμβλωση στη 14η Τροποποίηση του Συντάγματος των ΗΠΑ, όπως είχε επανειλημμένα επανεπιβεβαιωθεί από προηγούμενες συνθέσεις, αλλά και στον σεβασμό στην Αρχή του Δεδικασμένου. Κατά τη μειοψηφία, οι συνάδελφοι τους διαπράττουν μεγάλο σφάλμα, θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο την ελευθερία επιλογής των γυναικών αλλά την ίδια τους την υγεία, αφού το πιθανότερο είναι να οδηγηθούν σε μη ασφαλείς αμβλώσεις υπό καθεστώς παρανομίας.
Αναφέρονται σε Δικαστές διορισμένους από Ρεπουμπλικάνους σε προηγούμενες δεκαετίες, οι οποίοι είχαν τη “σοφία” να μην πράξουν αναλόγως με τους διαδόχους τους. Σε μία πολύ ασυνήθιστη ενέργεια, κατηγορούν επίσης την πλειοψηφία πως διακινδυνεύει σοβαρά το κύρος του Δικαστηρίου αφού “ανατρέποντας τη Roe το Δικαστήριο προδίδει τις θεμελιώδεις αρχές του”. Όπως ορθά επισημαίνουν, για πρώτη φορά στην ιστορία του, το Δικαστήριο επισήμως αφαιρεί ένα μέχρι πρότινος αναγνωρισμένο (και μάλιστα επί πολλές δεκαετίες) συνταγματικό δικαίωμα από το μισό πληθυσμό των ΗΠΑ, το οποίο με βάση τις περισσότερες μετρήσεις στηρίζει μία σημαντική πλειοψηφία της αμερικανικής κοινωνίας. Οι 3 μειοψηφούντες κλείνουν γράφοντας πως “Διαφωνούμε- όχι για αυτό το Δικαστήριο, αλλά περισσότερο για τα εκατομμύρια Αμερικανίδων που σήμερα έχασαν μία θεμελιώδη συνταγματική προστασία”.
* Ο Νικόλας Νικολαϊδης, είναι Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Δικηγόρος
