Μετά την ιταμή παραβίαση των βασικών κανόνων του διεθνούς συστήματος με την απρόκλητη εισβολή της Ρωσία στην Ουκρανία και τις σεισμικές δονήσεις που υφίσταται η πλέον Ευρώ-Ατλαντική Αρχιτεκτονική Ασφαλείας, εντάθηκε ο προβληματισμός στη Σουηδία και στη Φινλανδία για τη σκοπιμότητα ένταξης τους στο ΝΑΤΟ προκαλώντας ταυτόχρονα έντονο ενδιαφέρον, τόσο στη λεγόμενη Δύση όσο και στη Ρωσία. Και οι δύο αυτές χώρες της σκανδιναβικής χερσονήσου προσδιορίζονται ακόμα και σήμερα ως ουδέτερες αν και η Φινλανδία προτιμάει να χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό «όχι στρατιωτικά ευθυγραμμισμένη».
Ναι μεν … «ουδετερότητα», αλλά τόσο η Σουηδία όσο και η Φινλανδία είναι δύο από τους έξι Εταίρους Ενισχυμένων Ευκαιριών (Enhanced Opportunities Partnership) του ΝΑΤΟ στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η Ουκρανία και αποτελεί την πιο στενή μορφή συνεργασίας επιλεγμένων κρατών με τη Συμμαχία. Όπως πρόσφατα τόνισε ο ΓΓ/ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ κατά τη διάρκεια προγραμματισμένων κοινών στρατιωτικών ασκήσεων του ΝΑΤΟ και των χωρών αυτών (Cold Response) στην αρκτική Νορβηγία, «δεν υπάρχουν άλλες χώρες στον κόσμο» που να είναι τόσα στενά συνεργαζόμενες με τη Βορειοατλαντική Συμμαχία». Διευκρίνισε όμως και κάτι άλλο πιο σημαντικό. «Οι απόλυτες εγγυήσεις ασφάλειας που παρέχουμε για τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, είναι μόνο για τους συμμάχους του ΝΑΤΟ».
Σε άρθρο μας την 18 Ιανουαρίου στο Liberal με τίτλο «Πόσο κοντά, πόσο μακριά είναι η ένταξη της Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ» είχαμε επισημάνει ότι δεν εκτιμάτο τότε ως επικείμενη η ένταξη των δύο αυτών Βορείων Χωρών στην Ατλαντική Συμμαχία και αντί να υποβάλουν αίτημα ένταξης θα συνέχιζαν τη στενή συνεργασία τους με το με το ΝΑΤΟ. Παράλληλα τονίστηκε τόσο η Σουηδία όσο και η Φινλανδία θα συνεχίσουν να δομούν ισχυρές διμερείς εταιρικές σχέσεις, όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με άλλα κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ, όπως με το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις γειτονικές χώρες, Νορβηγία και Βαλτικές Χώρες. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να ενισχύσουν την ασφάλειά τους και να πετύχουν μία αποτελεσματική στρατηγική εξισορρόπηση χωρίς να προκαλέσουν τη Ρωσία.
Όμως η εισβολή της Ρωσίας τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου δημιούργησε νέο πλαίσιο ασφαλείας ή μάλλον «ανασφάλειας», ιδιαίτερα για χώρες όπως οι δύο αυτές χώρες του Βορρά και της Βαλτικής οι οποίες δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ. H δημόσια συζήτηση που γίνεται τόσο στην Στοκχόλμη όσο και στο Ελσίνκι έχει εντατικοποιηθεί. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι υποστηρικτές της ένταξης στο ΝΑΤΟ πλέον πλειοψηφούν ενώ και τα πολιτικά κόμματα ακόμα και αυτά που ήταν αρνητικά σε μία τέτοια εξέλιξη έχουν αλλάξει σημαντικά τις θέσεις τους. Ο Πούτιν έφερε την ένταξη των χωρών αυτών στο ΝΑΤΟ …πιο κοντά.
Όπως τονίζει η Άννα Βισλάντερ επικεφαλής του «Atlantic Council» για τις Βόρειες Χώρες και Διευθύντρια του Ινστιτούτου για την Πολιτική Ασφάλειας στην Στοκχόλμη αν και φαίνεται περίεργο η μεγαλύτερη δυναμική για την ένταξη παρουσιάζεται στη Φινλανδία. Τέσσερις εβδομάδες μετά την ρωσική επίθεση στην Ουκρανία έρευνα της Δημόσια Τηλεόρασης έδειξε ότι το 62% των Φιλανδών υποστηρίζουν την ένταξη της χώρας τους στο ΝΑΤΟ ενώ στην Σουηδία το 42% των υποστηρικτών του Ιανουαρίου έχει γίνει τώρα 51%.
Αξίζει να τονίσουμε ότι σε μία δημοσκόπηση του 2017 στην Φινλανδία μόνο 17% είχαν τοποθετηθεί θετικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Για τον ειδικό σε θέματα ευρώ-ατλαντικής ασφάλειας της Εταιρείας Συμβούλων Albright Stonebridge Group Έρικ Μπράτμπεργκ «η πορεία ένταξης της Φινλανδίας έχει ξεκινήσει και το ερώτημα είναι το πότε πλέον και όχι το εάν» ενώ η Σουηδία κινείται ακόμα επιφυλακτικά θα προσθέταμε εμείς.
Η Πρωθυπουργός της Φινλανδίας Σάνα Μαρίν του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος η οποία ηγείται ενός κυβερνητικού συνασπισμού πέντε κομμάτων τα όποια παρεμπιπτόντως όλα έχουν επικεφαλής γυναίκες, έχει δηλώσει σε εκδήλωση του κόμματος της ότι μέχρι το τέλος της Άνοιξης το θέμα της ένταξης θα πρέπει να έχει τελειώσει χωρίς όμως να εκφράσει τη δική της άποψη. Έτσι ώστε όταν θα προσκληθεί στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο στη Μαδρίτη (θεωρείται βέβαια η πρόσκληση) να έχουν ολοκληρωθούν οι βασικές εσωτερικές διαδικασίες. Ανάλογες συζητήσεις και διεργασίες γίνονται και στη γειτονική Σουηδία και για να πούμε την αλήθεια η μία χώρα κοιτάζει την άλλη και αναλόγως πράττει γεγονός που αποτυπώνεται και σε δημοσκοπικές έρευνες εκτός βέβαια από τις διαβουλεύσεις που γίνονται σε πολιτικό επίπεδο.
Και ενώ η Φινλανδία προχωράει ταχύτερα στη Σουηδία διαπιστώνεται ένας σκεπτικισμός τόσο σε επίπεδο κομμάτων όσο και στην κοινή γνώμη η οποία όπως προαναφέρθηκε δείχνει οριακά με ένα 51% να υποστηρίζει την ένταξη. Στη Φινλανδία μπορεί μέχρι τώρα δύο από τα δέκα κοινοβουλευτικά κόμματα να έχουν ταχθεί ανοιχτά υπέρ της ένταξης στη Συμμαχία αλλά αναμένεται ότι όταν έλθει το ζήτημα στη Βουλή τα περισσότερα θα ταχθούν υπέρ.
Στην Σουηδία όμως η οποία αναμενόταν ότι θα ήταν αυτή που θα οδηγούσε τις δύο χώρες στην ένταξη στο ΝΑΤΟ, η κατάσταση είναι διαφορετική. Η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση προτιμά να τονίζει ότι η μη ευθυγράμμιση έχει εξυπηρετήσει καλά τη Σουηδία για περισσότερα από διακόσια χρόνια και ότι η πολιτική ασφάλειας δεν πρέπει να αλλάξει δραστικά, ειδικά στο σύγχρονο ασταθές περιβάλλον. Δημιουργείται ακόμα και για τους Σουηδούς πόλωση και το Κοινοβούλιο είναι διχασμένο με τέσσερα κόμματα να είναι εναντίον της ένταξης ενώ τα λοιπά τέσσερα να είναι υπέρ χωρίς όμως να κατέχουν την πλειοψηφία των εδρών. Ίσως οι εκλογές του Σεπτεμβρίου να δημιουργήσουν νέες ισορροπίες.
Με δεδομένο ότι και οι δύο αυτές χώρες της σκανδιναβικής χερσονήσου διατηρούν μία στρατηγική αμυντική συνεργασία μία ταυτόχρονη υποβολή αίτησης για ένταξη θα ήταν και για τις δύο χώρες η βέλτιστη επιλογή. Σε περίπτωση όμως που η Στοκχόλμη διατηρήσει επί μακρόν τις επιφυλάξεις της, το Ελσίνκι φαίνεται ότι θα προχωρήσει μόνο του όταν το αποφασίσει κάτι που επανέλαβε με χθεσινό της tweet η κ. Άννα Βισλάντερ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μία ουσιαστική πορεία ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα δημιουργήσει επιπρόσθετες εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Συμμαχίας την οποία η Μόσχα τη θεωρεί ως τον κορυφαίο γεωπολιτικό εχθρό της. Ρώσος διπλωμάτης σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Interfax προειδοποίησε ότι θα υπάρξουν «σοβαρές στρατιωτικές και πολιτικές συνέπειες» εάν οι δύο χώρες προσχωρήσουν στη συμμαχία ενώ προχθές και ο εκπρόσωπος του Ρώσου Προέδρου Ντμίτρι Πεσκόφ απείλησε κάτι τέτοιο θα ανατρέψει την υφιστάμενη ισορροπία στην περιοχή και αυτό δεν είναι αποδεκτό από ρωσικής πλευράς.
Το ΝΑΤΟ από την άλλη θεωρεί ότι η ένταξη αυτών των δύο χωρών θα κάνει τη Συμμαχία ισχυρότερη και θα ενισχύσει τη θέση του στο «Θέατρο της Βαλτικής». Ας μην ξεχνάμε ότι η Φινλανδία έχει κοινά σύνορα με τη Ρωσία μήκους 1340 km. Το θέμα είναι όμως από τη στιγμή που θα υποβληθεί η αίτηση ένταξης πόσος χρόνος θα απαιτηθεί για να γίνουν μέλη. Όσο και αν υπάρχει πολιτική βούληση δεν μπορεί να γίνει «fast track».
Ακόμα και αν συμφωνήσουν όλα τα κράτη μέλη ανεπίσημα, η διαδικασία επικύρωσης σε 30 πρωτεύουσες είναι μία χρονοβόρα διαδικασία. Μέχρι την ένταξη και την απόκτηση της ιδιότητας μέλους οι ΗΠΑ και το ΗΒ θα μπορούσαν να δώσουν εγγυήσεις ασφαλείας με δεδομένο ότι ΗΠΑ, Σουηδία και Φινλανδία έχουν ήδη από το 2018 μία τριμερή σημαντική αμυντική συνεργασία που θα μπορούσε να πάρει και πιο ενισχυμένη μορφή. Κρίνεται σκόπιμο να θυμίσουμε ότι η Φινλανδία έχει παραγγείλει 64 Α/Φ F-35 από τις ΗΠΑ με κόστος 9,4 δις δολάρια και σημαντική συμμετοχή της φινλανδική αμυντικής βιομηχανίας.
Βέβαια υπάρχει και η Συνθήκη της Λισαβόνας της ΕΕ η οποία περιέχει ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής στο άρθρο 42.7 παρόμοια με το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ αλλά φαίνεται ότι τόσο το Ελσίνκι όσο και η Στοκχόλμη ενώ στην αρχή προσπάθησαν να το φέρουν στο προσκήνιο και να το ενισχύσουν μάλλον το θέτουν «παράμερα» καθόσον πιστεύουν ότι στην κατάσταση που είναι η ΕΕ δεν θα προσέφερε αυτά που καλύπτει η συλλογική ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Αν και υπάρχει η πεποίθηση ότι και οι δύο «είναι μέλη χωρίς να είναι… μέλη» με τόση στενή συνεργασία οι επόμενοι δύο μήνες θα είναι κρίσιμοι για της αποφάσεις των δύο αυτών και οι συμμαχίες που κρίνουν ότι θα καλύπτουν την ασφάλειας εναπόκειται μόνον σε αυτά ως κυρίαρχα κράτη
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
