Της Αγγελικής Κώττη
Το υπουργείο Πολιτισμού ακόμα μια φορά ανακοινώνει επαναπατρισμό αρχαιότητας που έχει εντοπίσει σε δημοπρασία στο εξωτερικό ο Έλληνας αρχαιολόγος δρ Χρήστος Τσιρογιάννης, χωρίς να αναφέρει καθόλου το όνομά του. Εάν όμως δεν ήταν εκείνος και τα αρχεία με βάση τα οποία εργάζεται, το αρχαίο θα είχε πωληθεί στη δημοπρασία των Sotheby's αφού κανείς δεν γνώριζε πως είχε μια μαύρη τρύπα στο ιστορικό προέλευσής του. Έτσι εμφανίζεται το απαράδεκτο φαινόμενο, η πατρίδα να ευνοείται από τη δράση ενός ερευνητή, που το κάνει από πατριωτικό καθήκον, αλλά να μην τον ευχαριστεί καν!
Χθες Παρασκευή επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα η μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη αττικού εργαστηρίου, η οποία, σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού «είχε εξαχθεί παράνομα από τη χώρα και εντοπίστηκε να πωλείται σε δημοπρασία αρχαιοτήτων του Οίκου Sotheby's στο Λονδίνο.
Το υπουργείο Πολιτισμού, μέσω της αρμόδιας Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, αξιοποιώντας σχετικές πληροφορίες από τις διωκτικές Αρχές και σε συνεργασία με τις δικαστικές Αρχές, προέβη σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τη διεκδίκησή της. Η στήλη παραδόθηκε τελικά από τον οίκο δημοπρασιών στη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου, προκειμένου να επιστραφεί στην Ελλάδα.
Πρόκειται για ένα τυπικό παράδειγμα μαρμάρινης αττικής στήλης Κλασικών χρόνων με ανθεμωτή επίστεψη. Στον κορμό της, αποδίδονται ανάγλυφα δύο ρόδακες και κάτω από αυτούς διακρίνεται αρχή ονόματος, πιθανόν του νεκρού: ΕΣΤΙ[ΑΙΟΣ]. Η στήλη χρονολογείται περί το 340 π.Χ. και προέρχεται αναμφίβολα από κάποιο αρχαίο νεκροταφείο της Αττικής, καθώς ο συγκεκριμένος τύπος αποτελεί αποκλειστικότητα των αττικών εργαστηρίων γλυπτικής.
Στην επιστροφή της στήλης συνέβαλε ουσιαστικά η Πρεσβεία της Ελλάδας στο Λονδίνο, η οποία συνέδραμε εξαρχής με κάθε πρόσφορο τρόπο, ώστε να ολοκληρωθούν οι απαραίτητες διαδικασίες της επιστροφής της στήλης. Μετά τον επαναπατρισμό της η στήλη παραδόθηκε στο Επιγραφικό Μουσείο».
Συνέβαλε λοιπόν η πρεσβεία αλλά όχι ο Χρ. Τσιρογιάννης, και, αξιοποιήθηκαν πληροφορίες από τις διωκτικές αρχές τις οποίες ο Χρ. Τσιρογιάννης είχε δώσει και έτσι πήρε χαμπάρι και η χώρα μας. Ελλάς το μεγαλείο σου.
Για την ιστορία, ας δούμε την υπόθεση αναλυτικά: το μαρμάρινο ανθέμιο από αττική επιτύμβια στήλη του τέταρτου αιώνα π.Χ. σύμφωνα με στοιχεία του αρχαιολόγου και ερευνητή Χρήστου Τσιρογιάννη, ταυτίστηκε από τον ίδιο με φωτογραφίες και έγγραφα από το αρχείο του Ιταλού αρχαιοκάπηλου Τζανφράνκο Μπεκίνα, το οποίο έχει κατασχεθεί από τις ιταλικές αρχές.
Ο δρ. Τσιρογιάννης ενημέρωσε τον οίκο, το τμήμα Τέχνης και Αρχαιοτήτων της Scotland Yard, την INTERPOL, αλλά και τη Διεύθυνση Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ελληνικής Αστυνομίας. Σύμφωνα με όσα είχε πει τον Ιούνιο του 2017 στο Liberal, η ταύτισή του δείχνει πως η προέλευση που ο πωλητής ανέφερε στους Sotheby's δεν είναι ειλικρινής. Από το υλικό που έχει ανά χείρας, το ανθέμιο βρισκόταν στην κατοχή του Μπεκίνα από το 1977 έως το 1990, οπότε και πωλήθηκε, σύμφωνα πάντοτε με τα ίδια στοιχεία, στον συλλέκτη Τζορτζ Ορτίζ.
Στον κατάλογο της δημοπρασίας, το ανθέμιο έχει αριθμό 8, χρονολόγηση περί το 350- 340 π.Χ. και τιμή εκκίνησης 70- 106 χιλιάδες ευρώ. Ως προς την προέλευση, αναφέρονται τα ακόλουθα: John Hewett, δεκαετία του 60, αγορά τέχνης της Νέας Υόρκης, (απόκτηση από τον ανωτέρω) 3 Νοεμβρίου 1980, αμερικανική ιδιωτική συλλογή, καταπίστευμα αμερικανικής οικογένειας (Sotheby's Νέας Υόρκης, 10 Δεκεμβρίου 2008) απόκτηση από τον τωρινό ιδιοκτήτη. Ο Μπεκίνα και ο Ορτίζ δεν αναφέρονται στο ιστορικό.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Προφανώς επειδή στους Sotheby's παρουσιάστηκε ψευδής ιστορία προέλευσης προκειμένου: Α) να φαίνεται ότι το αρχαίο κυκλοφορούσε στην αγορά πριν από το 1970, έτος από το οποίο απαιτείται ακριβής αναφορά προέλευσης σύμφωνα με την UNESCO. Β) να μη φαίνεται πως έχει περάσει από τα χέρια των αρχαιοκάπηλων, που, καταφανέστατα, το ξέπλυναν βρίσκοντας πλαστά παραστατικά που το εμφανίζουν «καθαρό» πριν το βγάλουν στην αγορά.
Σύμφωνα με τον κ. Τσιρογιάννη, ο διακινητής, ο οποίος έδωσε στον Μπεκίνα τη συγκεκριμένη αρχαιότητα, είναι γνωστό ότι είχε εμπλακεί στην απόκτηση πολυάριθμων παράνομων αρχαιοτήτων από την Ελλάδα στο παρελθόν.
Η στήλη βγήκε τελικά σε δημοπρασία, αλλά δεν πωλήθηκε. Ισως το αρχαίο δεν φάνηκε ενδιαφέρον στους αγοραστές, ίσως, πάλι, η ανακάλυψη που έκανε ο δρ Χρήστος Τσιρογιάννης, πως το αρχαίο είχε περάσει από χέρια αρχαιοκαπήλων, απέτρεψε κάθε συλλέκτη.
Ο κ. Τσιρογιάννης ζει και εργάζεται στο Λονδίνο εδώ και χρόνια. Από αρχεία αρχαιοκαπήλων, που με εισαγγελική παραγγελία έχει αποκτήσει, προβαίνει σε ταυτίσεις με αντικείμενα δημοπρασιών και έχει βοηθήσει την Ελλάδα και την Ιταλία να ανακτήσουν θησαυρούς τους. Όπως φαίνεται όμως, σε κάποιους αυτό δεν αρέσει.
