Χρειάστηκαν εννέα μήνες συζητήσεων μετά την πρώτη φορά που έπεσε στο τραπέζι η ιδέα του πλαφόν, προκειμένου οι 27 να κατορθώσουν να έρθουν χθες σε μια συμφωνία για το αέριο. Στόχος, δεν είναι να μειωθούν οι τιμές, οι οποίες παραμένουν ψηλά, αλλά να μπει φρένο στις ακραίες καταστάσεις κερδοσκοπίας.
Εφικτό διακύβευμα ή ευσεβείς πόθοι; Μένει να φανεί. Από χθες πάντως, οπότε ανακοινώθηκε η συμφωνία για πλαφόν 180 ευρώ στο αέριο, οι τιμές για τα συμβόλαια Ιανουαρίου υποχωρούν κάτω από τα 105 ευρώ, χωρίς να είναι σαφές αν αυτό είναι συγκυριακό.
Πέρα από τους πανηγυρισμούς, τα ερωτήματα παραμένουν: Τι θα συμβεί εάν κάποια στιγμή τους επόμενους μήνες αυξηθεί πολύ η ζήτηση και οι τιμές εκτιναχθούν στα 180 ευρώ; Είναι πιθανό οι μεγάλοι προμηθευτές να στραφούν στην Ασία, εφόσον προσφέρει υψηλότερες τιμές η Κίνα, απ' όπου η ζήτηση σταδιακά αυξάνεται, λόγω χαλάρωσης των περιορισμών, όπως προειδοποιεί σε σημερινή της έκθεση η Goldman Sachs; Δεδομένου ότι από το πλαφόν έχουν εξαιρεθεί οι εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές, (όπου οι συμμετέχοντες συναλλάσσονται απευθείας, χωρίς να μεσολαβεί χρηματιστήριο), ποιος εμποδίζει σε συνθήκες αυξημένης ζήτησης, πωλητές και αγοραστές να συνάψουν διμερή συμβόλαια σε όποια τιμή συμφωνήσουν, πάνω από τα 180 ευρώ, ακυρώνοντας στην πράξη τη συμφωνία;
Είναι ένας από τους αστερίσκους της συμφωνίας, που αφήνει στην ουσία ανοιχτό παράθυρο σε μια χώρα, να συναλλάσσεται π.χ. απευθείας με ένα προμηθευτή, π.χ. τη Νορβηγία ή την Gazprom, εφόσον η συναλλαγή δεν γίνει με βάση το δείκτη του χρηματιστηρίου του Άμστερνταμ.
Συμβιβασμοί, όπως αυτός, είναι που επέτρεψαν προφανώς στη Γερμανία, μέχρι πρότινος κατηγορηματικά αντίθετη στο πλαφόν, να πει τελικά το «ναι» στη συμφωνία. Δεν είναι η μόνη παραχώρηση που έγινε, προκειμένου να βάλουν την υπογραφή τους η Γερμανία και άλλοι που φοβούνται ότι με το πλαφόν οι προμηθευτές θα γυρίσουν την πλάτη τους στην Ευρώπη, αναζητώντας αλλού πελάτες.
Ανά πάσα στιγμή, που η προσφορά αερίου δεν θα επαρκεί για να καλύψει τη ζήτηση, και η ΕΕ θα κηρύσσει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, το πλαφόν θα απενεργοποιείται. Εάν επίσης εντοπιστούν κίνδυνοι για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τις ενδοενωσιακές ροές φυσικού αερίου, η Κομισιόν θα αναστέλλει την εφαρμογή του μηχανισμού στην ευρύτερη περιοχή εντοπισμού του προβλήματος (πχ αν το ζητήσει η Ισπανία, η αναστολή θα αφορά όλη την Ιβηρική).
Έχει πάντως τη σημασία του ότι η Ολλανδία, στην οποία και λειτουργεί ο χρηματιστηριακός κόμβος του TTF, απείχε της ψηφοφορίας, όπως και η Αυστρία, ενώ η Ουγγαρία ψήφισε ως αναμενόταν κατά, στη γραμμή της Μόσχας, η οποία μάλιστα χαρακτήρισε την απόφαση «απαράδεκτη» καθώς παραβιάζει την ελεύθερη διαμόρφωση των τιμών!
Η τιμή για τα συμβόλαια Ιανουαρίου στο ολλανδικό χρηματιστήριο του TTF υποχωρεί σήμερα κάτω από τα 105 ευρώ/ μεγαβατώρα, χωρίς ωστόσο να είναι σαφές κατά πόσο αυτό είναι συγκυριακό ή συνδέεται με τη συμφωνία των 27 για την επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο.
Το παιχνίδι με τις αγορές
Το πλαφόν δεν πρόκειται να «τρομάξει» τις αγορές και τους traders, όπως εξηγούν οι ειδικοί, ούτε πρόκειται οι τιμές να επιστρέψουν εκεί που ήταν κάποτε. Στις παρούσες συνθήκες και μέχρι να μπουν στην παγκόσμια αγορά νέες ποσότητες LNG, δηλαδή από το 2024 και μετά, ο μόνος τρόπος για να υποχωρήσουν οι τιμές είναι με μείωση της ζήτησης.
Στόχος του μηχανισμού επομένως είναι να λειτουργήσει ως «κόφτης» σε ακραίες συνθήκες κερδοσκοπίας, όπως εκείνες του περασμένου Αυγούστου (είχαν εκτιναχθεί άνω των 300 €/MWh), ενεργοποιώντας ένα limit up σε περίπτωση νέας κλιμάκωσης. Τίποτα δεν μπορεί να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ανά πάσα στιγμή, μια επιδείνωση των καιρικών συνθηκών, κάποιος πυρηνικός αντιδραστήρας στην Γαλλία που θα παρουσιάσει βλάβη, τυχόν καθυστέρηση από τους Γερμανούς να βάλουν μπροστά τα νέα LNG Terminals, μια πιθανή αύξηση της ζήτησης από την Ασία, όλ’ αυτά μαζί ή μεμονωμένα, είναι σε θέση να αυξήσουν τη ζήτηση και να εκτοξεύσουν τις τιμές.
Επιφυλάξεις από Goldhman Sachs
Το πλαφόν μπορεί να επιδεινώσει την ενεργειακή κρίση, κατά την Goldhman Sachs. «Για να είμαστε σαφείς, ένα ανώτατο όριο τιμής χωρίς σχετικό ανώτατο όριο στη ζήτηση όχι μόνο δεν επιλύει το έλλειμμα φυσικού αερίου στην Ευρώπη αλλά κινδυνεύει επίσης να επιδεινώσει το συνεχιζόμενο έλλειμμα παρέχοντας κίνητρα στην κατανάλωση», όπως τονίζει η αμερικανική τράπεζα. Επιπλέον, όπως προσθέτει, ο περιορισμός των τιμών του φυσικού αερίου σε επίπεδο χρηματιστηριακής αγοράς μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση της ρευστότητας σε μια ήδη φτωχή σε ρευστότητα αγορά και σε αύξηση του κινδύνου μείωσης της παροχής φυσικού αερίου
Τα βασικά χαρακτηριστικά της συμφωνίας
Το πλαφόν θα ενεργοποιείται αυτόματα όταν:
- Το συμβόλαιο TTF του επόμενου μήνα ξεπερνά το ανώτατο όριο τιμής των 180 ευρώ/MWh για τρεις συνεχόμενες ημέρες.
- Η τιμή TTF για τον επόμενο μήνα είναι 35 ευρώ υψηλότερη από μια τιμή αναφοράς για το LNG στις παγκόσμιες αγορές (με βάση ένα διεθνές καλάθι κόμβων συναλλαγών) για τις ίδιες τρεις εργάσιμες ημέρες.
- Αμέσως μετά την ενεργοποιήσή του, το όριο δυναμικών προσφορών θα ισχύει για τουλάχιστον 20 εργάσιμες ημέρες. Εάν είναι κάτω από 180€/MWh για τις τελευταίες τρεις συνεχόμενες εργάσιμες ημέρες, θα απενεργοποιείται αυτόματα.
- Επίσης, ο μηχανισμός διόρθωσης της αγοράς θα αναστέλλεται, ιδίως εάν η ζήτηση φυσικού αερίου αυξηθεί κατά 15% σε ένα μήνα ή κατά 10% σε δύο μήνες, οι εισαγωγές LNG μειωθούν σημαντικά ή ο όγκος συναλλαγών στο TTF μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πριν από ένα έτος.
