Τον Ευρωπαίο πολίτη ποσώς τον ενδιαφέρει με ποιό μηχανισμό θα πέσει το ενεργειακό του κόστος. Αν θα μπει πλαφόν στο φυσικό αέριο ή φόρος στα υπερκέρδη των εταιρειών, σενάρια με τα οποία πελαγοδρομεί εδώ και ένα χρόνο η Ευρώπη, χωρίς να καταλήγει κάπου. Τον νοιάζει το αποτέλεσμα και αποτέλεσμα δε βλέπει.
Η εικόνα σύγχυσης στις Βρυξέλλες, λίγες ώρες πριν από ένα ακόμη έκτακτο Συμβούλιο Υπ. Ενέργειας, με 15 χώρες να ζητούν πλαφόν στο αέριο - ένα ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενο μέτρο - τη Γερμανία να βάζει βέτο και την Επίτροπο Ενέργειας Κάντρι Σιμσον να μιλά για κοινές αγορές, προδιαθέτει για το αποτέλεσμα αλλά και για τη συνέχεια.
Στην καλύτερη περίπτωση το σημερινό Συμβούλιο Υπουργών θα ανάψει το πράσινο φως για πλαφόν στα υπερκέρδη των ηλεκτροπαραγωγών (η Ελλάδα το κάνει ήδη), υποχρεωτική μείωση της κατανάλωσης ρεύματος στις ώρες αιχμής (τα νοικοκυριά μείωσαν ήδη 18% την κατανάλωση τον Αύγουστο), ενώ όλα δείχνουν ότι ο φόρος στα υπερκέρδη των διυλιστηρίων παίρνει παράταση για το 2023.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν αποτελούν πραγματικό game changer στη μάχη κατά της ενεργειακής ακρίβειας. Η φασαρία είναι περισσότερη από το αποτέλεσμα. Ακόμη και η δημιουργία ενός νέου benchmark για το φυσικό αέριο, ένα ουσιώδες μέτρο, αφού προτείνεται η τιμή του να πάψει πλέον να εξαρτάται από τον προβληματικό ολλανδικό δείκτη TTF, παρά να συνδεθεί με το πολύ φθηνότερο αμερικανικό Henry hub και τα αντίστοιχα σε Ιαπωνία, Κορέα, οδηγώντας σε μείωση τιμών, παραπέμπεται για τους πρώτους μήνες του 2023.
Για να γλυκάνει μάλιστα το χάπι των 15 χωρών που ζητούσαν πλαφόν στο φυσικό αέριο, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η Επίτροπος Σίμσον ανακοίνωσε χθες ότι η Κομισιόν είναι υπέρ της επιβολής ανώτατης τιμής στο αέριο που προορίζεται για την ηλεκτροπαραγωγή, ώστε να συγκρατηθεί το κόστος του ρεύματος.
Βροχή τα σχέδια
Η δυστοκία είναι προφανής. Καταιγισμός προτάσεων πέφτουν τις τελευταίες ημέρες στο τραπέζι για να αποσυρθούν αργότερα, έπειτα από το σχετικό lobbying χωρών, ενισχύοντας την εικόνα μιας διχασμένης Ευρώπης χωρίς ξεκάθαρη στρατηγική.
Το πρωί της Πέμπτης η Επίτροπος Σιμσον υποστήριζε σε ενημέρωση προς Έλληνες δημοσιογράφους ότι "το πλαφόν στο αέριο συμπεριλαμβάνεται στα θέματα που θα συζητηθούν στο αυριανό (σημερινό) Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας", για να γίνει αργότερα γνωστό ότι το μέτρο εξαιρέθηκε από τις προτάσεις της Κομισιόν προς τα κράτη-μέλη.
Είχε προηγηθεί δημοσίευμα του Politico ότι η Γερμανία είχε διαμηνύσει στην Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν να μην εισηγηθεί πλαφόν, στη λογική ότι ουδείς διασφαλίζει πως ένας παραγωγός LNG θα δεχθεί να το πουλήσει χαμηλότερα στην Ευρώπη, όταν μπορεί να το διαθέσει αλλού, ακριβότερα.
Άποψη που ασφαλώς έχει βάση, ωστόσο δεν αναιρεί την εικόνα σύγχυσης από τις αντικρουόμενες θέσεις κορυφαίων Ευρωπαίων αξιωματούχων.
Τι θα αποφασίσει τελικά η Ευρώπη;
Αποκωδικοποιώντας τις τελευταίες εξελίξεις, με βάση το τελευταίο έγγραφο της Κομισιόν προς τα κράτη-μελη, και έχοντας υπόψιν όλο αυτό το κλίμα αβεβαιότητας, προκύπτουν τα παρακάτω:
* Πλαφόν τιμής στο ρωσικό αέριο: Οι Βρυξέλλες επανέφεραν χθες την πρόταση για πλαφόν στο ρωσικό αέριο. Οι 27 δεν πρόκειται να συμφωνήσουν. Αφενός γιατί αρκετοί φοβούνται ότι σε μια τέτοια περίπτωση η Μόσχα θα κόψει τις ροές από κάθε εναπομείναντα αγωγό (και τον Türk Stream που τροφοδοτεί την Ελλάδα), αφετέρου γιατί ένα πλαφόν στο ρωσικό αέριο, μεταφράζεται σε μονομερή παραβίαση των συμβάσεων της Gazprom με τις ευρωπαϊκές εταιρείες - πελάτες της, όπως λένε πηγές με γνώση του αντικειμένου. Εκτός του ότι θα το αξιοποιούσε η ρωσική πλευρά για να ενοχοποιήσει την Ευρώπη ως υπεύθυνη για διακοπή των παραδόσεων, και θα ήγειρε αποζημιώσεις δισεκατομμυρίων, ακόμη και αν βρισκόταν κάποια νομική βάση, ποιος διαβεβαιώνει ότι το ευρωπαϊκό μπλοκ θα έμενε ενιαίο, και δεν θα έσπαγε, όπως με τις πληρωμές σε ρούβλια;
* Πλαφόν τιμής σε κάθε τύπο εισαγόμενου αερίου: Είναι η πρόταση των 15 χωρών μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας, η οποία δεν περνάει, προς ώρας τουλάχιστον. Αφορά κυρίως τους παραγωγούς LNG, με την ΕΕ να εισάγει στο πρώτο φετινό οκτάμηνο 77 δισ. κυβικά μέτρα (bcm), το 33% του συνόλου. Οι πολέμιοι του πλαφόν θέτουν το εύλογο ερώτημα : Ακόμη και αν μπει, για παράδειγμα, στα 160 ευρώ / MWh (185 ευρώ η χθεσινή τιμή) αλλά ο παραγωγός LNG μπορεί να πουλήσει αλλού το προϊόν του, ακριβότερα, γιατί να το φέρει στην Ευρώπη; Οι υποστηρικτές της πρότασης απαντούν ότι η ΕΕ είναι μια πολύ μεγάλη αγορά, οι παραδοσιακοί εμπορικοί της εταίροι, δηλαδή ΗΠΑ, Νορβηγία, Κατάρ, Αλγερία, δεν μπορούν να την αγνοήσουν. Άρα μια νέα συμφωνία μαζί τους ναι μεν με χαμηλότερες τιμές, η οποία ωστόσο θα είναι μακροχρόνια και θα γίνει σε νέες βάσεις, μπορεί να αποδώσει.
* Διαπραγματεύσεις με τους αξιόπιστους προμηθευτές αερίου μέσω αγωγών: Η πρόταση αφορά τους Νορβηγούς που προμηθεύουν με αέριο την Ευρώπη μέσω του Baltic Pipe και το Αζερμπαϊτζάν που μας τροφοδοτεί από το Νότο, μέσω του TAP. , Σύμφωνα με τη Σιμσον αν αυτό δεν φέρει αποτελέσματα, τότε είναι δυνατό ένα ανώτατο όριο τιμής.
* Πλαφόν στην τιμή του αερίου που χρησιμοποιείται για την ηλεκτροπαραγωγή: Αφορά χώρες όπως η Ελλάδα, όπου μεγάλο μέρος των ποσοτήτων αερίου χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρισμού, ωστόσο μένει να διευκρινίσει ο τρόπος εφαρμογής. Το μέτρο δεν πρέπει να οδηγεί σε αύξηση της κατανάλωσης αερίου. Σημειωτέον ότι σύμφωνα με το έγγραφο της Κομισιόν "η διαφορά κόστους ανάμεσα στην τιμή του πλαφόν και αυτή της αγοράς θα βαρύνει το ηλεκτρικό σύστημα των κρατών μελών, με βάση την πρόταση που έχει κάνει η αγορά για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας από τις 14 Σεπτεμβρίου".
* Νέο Benchmark για το φυσικό αέριο: Οι τιμές LNG σε χώρες με τερμιναλς και λιμενικές εγκαταστάσεις υποδοχής φορτίων είναι χαμηλότερες όταν συγκρίνονται με εκείνες του TTF. Χρειάζεται επομένως να δημιουργηθεί ένα νέο benchmark για τις τιμές του LNG - συζητείται η σύνδεσή του με το αμερικανικό Henry hub, καθώς και με τον δείκτη Ιαπωνίας, Κορέας - βασισμένο σε επαληθεύσιμες εκτιμήσεις τιμών για τις παραδόσεις φορτίων. Ο νέος δείκτης θα χρησιμοποιείται εθελοντικά από τους παίκτες της αγοράς. Δεν αναμένεται να είναι έτοιμος πριν από τους πρώτους μήνες του 2023.
* Πλαφόν στα υπερκέρδη των ηλεκτροπαραγωγών : Σύμφωνα με ένα τελευταίο draft, το πλαφόν στα έσοδα των ηλεκτροπαραγωγών θα θεσπιστεί στα επίπεδα των 180 ευρώ/MWh. Δεν αφορά την Ελλάδα, καθώς ήδη εφαρμόζεται ανώτατη τιμή αλλά σε χαμηλότερα επίπεδα.
* Πλαφόν στα υπερκέρδη των διυλιστηρίων: Η αρχική πρόταση της Κομισιόν προέβλεπε την επιβολή φόρου στα κέρδη των πετρελαϊκών εταιρειών, των διυλιστηρίων και της παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο και λιγνίτη για τη χρήση του 2022. Η τελευταία πρόταση συμβιβασμού που έχει τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων προβλέπει παράταση του μέτρου για τη χρήση του 2023.
Τα όσα συμβαίνουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο δείχνουν και τον τρόπο με τον οποίο θα πορευτούμε, δίχως ριζικές λύσεις, όπως η αλλαγή του Target Model, δηλαδή του ευρωπαϊκού μοντέλου λειτουργίας της αγοράς ρεύματος. Ακόμη και σήμερα η ακριβότερη μονάδα, δηλαδή το αέριο, συνεχίζει να καθορίζει τη χονδρεμπορική τιμή, χωρίς να αντανακλώνται στο μείγμα του ρεύματος οι φθηνές ΑΠΕ.
Αν δεν αλλάξει γρήγορα κάτι, οι κοινωνικές αντιδράσεις ακόμη και σε χώρες στην καρδιά της Ευρώπης θεωρούνται βέβαιες.
Στο Βέλγιο, η ανησυχία ενόψει του χειμώνα είναι μεγάλη, ενώ στη Γερμανία 1 στους 3 δηλώνουν ότι δεν μπορούν να πληρώσουν το ρεύμα και η βιομηχανία προειδοποιεί με καθυστερήσεις στος παραδόσεις λόγω των υψηλών τιμών.
