Μετά την παραδοχή - συναγερμό της επιτρόπου Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν κατά την ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης, ότι εκατομμύρια Ευρωπαίοι χρειάζονται στήριξη μέσα στον ενεργειακό κυκεώνα που πλήττει την Ευρώπη, ο όρος ενεργειακή φτώχεια έρχεται στο προσκήνιο της ατζέντας των Βρυξελλών με τον χαρακτηρισμό του κατεπείγοντος.
Η Αλίς Κοροβέση διευθύντρια του Iνστιτούτου Κτιρίων Μηδενικής Ενεργειακής Κατανάλωσης (INZEB) εξηγεί στο liberal.gr τι είναι ενεργειακή φτώχεια, πόσους Ευρωπαίους αφορά αλλά και πώς, αν και αργήσαμε, μπορούμε να εφαρμόσουμε εργαλεία που υπάρχουν για εξοικονόμηση ενέργειας με βιώσιμο τρόπο.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Νικολοπούλου
«Το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας και οι τεκμηριωμένες αρνητικές κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις που απορρέουν από το φαινόμενο αποτελούν παγκόσμια πρόκληση. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το φαινόμενο ως ένα πρόβλημα το οποίο επηρεάζεται από τον συνδυασμό και την πολύπλοκη αλληλεπίδραση της αύξησης των τιμών της ενέργειας, την αδυναμία των ανθρώπων να εξοφλήσουν τους λογαριασμούς τους, τη στασιμότητα ή τη μείωση των εισοδημάτων, τα υψηλά επίπεδα της ανεργίας και τον χαμηλό ρυθμό αναβάθμισης της ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια κατοικιών.», εξηγεί η κα Κοροβέση.
Και δεν πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο που ξεκίνησε για παράδειγμα λόγω της οικονομικής κρίσης, της πανδημίας ή τώρα της ενεργειακής κρίσης.
«Το φαινόμενο άρχισε να μελετάται τη δεκαετία του 1970, και τότε αφορούσε κυρίως τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα καθώς αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην αποπληρωμή των λογαριασμών ενέργεια», εξηγεί η Γενική Διευθύντρια του INZEB με εμπειρία στους τομείς των κοινωνικών και συμπεριφορικών πτυχών της χρήσης ενέργειας
Και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της τόνισε ότι πριν μισό αιώνα η Ευρώπη είχε ζήσει και πάλι μια κρίση με τα ορυκτά καύσιμα. Ήταν η εποχή που επιβάλλονταν σαββατοκύριακα χωρίς αυτοκίνητο για εξοικονόμηση ενέργειας. «Παρ’ όλα αυτά συνεχίσαμε στον ίδιο δρόμο», παραδέχθηκε η Επίτροπος.
Τα μαθήματα που δεν αντλήθηκαν σε εκείνη την κρίση, με εξαίρεση τους Δανούς που κατέφυγαν άμεσα στην αιολική ενέργεια, οδήγησαν σε μια Ευρώπη οξείας ενεργειακής επισφάλειας.
«Σύμφωνα με εκτιμήσεις ερευνών σε επίπεδο ΕΕ, το 2020, 50 -120 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες θεωρούνταν ενεργειακά φτωχοί. Την ίδια χρονιά, άλλη πανευρωπαϊκή έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα πως το 8% του πληθυσμού της ΕΕ δεν είναι σε θέση να διατηρήσει το σπίτι του επαρκώς ζεστό.
Οι δύο συνεχόμενες κρίσεις, αυτή της πανδημίας και η υφιστάμενη ενεργειακή κρίση συντελούν στην επιπλέον κλιμάκωση του φαινομένου πανευρωπαϊκά και η Ελλάδα - δυστυχώς - είναι πρωταθλήτρια τόσο τα τελευταία χρόνια όπου ποσοστό 20-25% του πληθυσμού δήλωνε αδυναμία πληρωμής των λογαριασμών ενέργειας ή σημαντικές καθυστερήσεις στην αποπληρωμή αυτών, όσο και τώρα όπου η πανευρωπαϊκή έρευνα της Εurofound αποκαλύπτει ένα αρνητικό ρεκόρ για τη χώρα μας, καθώς 50.2% των συμπολιτών μας φοβάται πως δεν θα μπορεί να καλύψει τους λογαριασμούς ενέργειας», επισημαίνει η κα Κοροβέση.
Ακριβώς λόγω αυτής της εικόνας που είναι αποτέλεσμα των απανωτών σοκ που έχουν υποστεί τα νοικοκυριά στη χώρα μας από οικονομική κρίση, πανδημία και ενεργειακή κρίση, η Ελλάδα είναι η χώρα της ΕΕ με την πιο ενισχυμένη επιδοματική πολιτική στους λογαριασμούς ενέργειας στην Ευρώπη.
Μια βασική αιτία της ενεργειακής κρίσης σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και τη χώρα μας είναι τα κτίρια που δεν έχουν σωστή θωράκιση με αποτέλεσμα να καταναλώνεται πολλή ενέργεια για να θερμανθούν ή να δροσιστούν χωρίς τελικά καλό αποτέλεσμα. Λύση λοιπόν αποτελεί η αύξηση της χρηματοδότησης για την ενεργειακή θωράκιση των κτιρίων για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και η αλλαγή της μορφής ενέργειας που χρησιμοποιείται.
Παλιά, ενεργειακά διάτρητα κτίρια
«Η Ελλάδα και η ΕΕ στο σύνολο της αποτελείται από ένα γερασμένο και ενεργοβόρο κτιριακό απόθεμα. Απόθεμα το οποίο θα συνεχίσει να χρησιμοποιείται για πολλά χρόνια ακόμη. Η απάντηση στο πώς μπορούν να προστατευτούν τα νοικοκυριά είναι καταρχάς η αύξηση των επενδύσεων και χρηματοδοτήσεων για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η ενεργειακή τους θωράκιση και στη συνέχεια η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών είτε ως παραγωγή στο ίδιο κτίριο (αυτοκατανάλωση), είτε μέσω συμμετοχής των πολιτών σε πρωτοβουλίες ενεργειακών κοινοτήτων, τοπικών αστικών συνεταιρισμών δηλαδή, μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον τομέα αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας».
Προς αυτήν την κατεύθυνση δραστηριοποιείται το Renovate Europe, μια εκστρατεία πολιτικής επικοινωνίας με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στα κτίρια της ΕΕ κατά 80% έως το 2050 μέσω αλλαγής της νομοθεσίας αλλά και μέσω φιλόδοξων προγραμμάτων ανακαίνισης.
«Σύμφωνα με διαπιστώσεις της δεξαμενής σκέψης Βruegel, οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διέθεσαν την περίοδο 2021 έως τον Ιούλιο 2022 280 δισ. ευρώ για να προστατέψουν τους πολίτες από τη δραματική αύξηση των τιμών ενέργειας. Ένα κόστος, το οποίο θα μπορούσε να ήταν σημαντικά μειωμένο αν υπολογίσουμε τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη που θα προέκυπταν εάν ο ετήσιος ρυθμός ανακαίνισης στις χώρες της ΕΕ την τελευταία δεκαετία είχε διπλασιαστεί ή ακόμη και τριπλασιαστεί.», επισημαίνει η κα Κοροβέση που είναι και αντιπρόεδρος της καμπάνιας Renovate Europe 2022.
Ο ρόλος των δήμων
Η ενημέρωση των πολιτών είναι το Α και το Ω και στο θέμα της εντατικοποίησης των παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων και σε αυτό στην πρώτη γραμμή σημαντικός ρόλος μπορεί να είναι αυτός των δήμων.
Όπως εξηγεί η κα Κοροβέση, «μπορούν να αξιοποιήσουν διαθέσιμα εργαλεία και πόρους για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Ένα από αυτά τα εργαλεία είναι ο Συμβουλευτικός Κόμβος για την Ενεργειακή Φτώχεια (Energy Poverty Advisory Hub - EPAH), που αποτελεί την κορυφαία πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Πρόκειται για ένα δίκτυο συνεργασίας ενδιαφερόμενων φορέων με στόχο την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας και την επιτάχυνση της δίκαιης ενεργειακής μετάβασης των Δήμων στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, ο Κόμβος παρέχει τεχνική υποστήριξη σε Δήμους για τη διάγνωση και αντιμετώπιση του φαινομένου. Δήμοι στην Ελλάδα επωφελούνται ήδη της τεχνικής υποστήριξης, μεταξύ αυτών ο Δήμος Αμπελοκήπων - Μενεμένης στη Θεσσαλονίκη ενώ σύντομα θα ανακοινωθούν και άλλοι επωφελούμενοι Δήμοι».
Αν και έχει χαθεί χρόνος, η εντατικοποίηση της πληροφόρησης τώρα που το θέμα ενέργεια «καίει» πολλούς περισσότερους πολίτες μπορεί να αποτελέσει μεγάλο κομμάτι της λύσης.
«Δυστυχώς, μαθαίνουμε την έννοια της εξοικονόμησης ενέργειας με άσχημο τρόπο, λόγω ανάγκης ενώ θα έπρεπε να έχει γίνει βίωμα στους πολίτες μέσω δράσεων ενημέρωσης και εκπαίδευσης για τη σωστή χρήση ενέργειας, το σεβασμό στους φυσικούς πόρους και ενημέρωσης για τις πολλές διαθέσιμες τεχνολογίες που βοηθούν στην κατεύθυνση της εξοικονόμησης των πόρων. Aς ελπίσουμε πως αυτή η κρίση θα αφήσει κάτι καλό, την αλλαγή της ενεργειακής συμπεριφοράς μας και δεν θα ξεχάσουμε να λειτουργούμε με τις καλές συνήθειες που θα έχουμε αποκτήσει κατά τη διάρκεια του προβλήματος, όταν το πρόβλημα περάσει.», καταλήγει η κα Κοροβέση.
