Η Ευρώπη θεωρεί ότι η ενεργειακή κρίση τελείωσε. Τα έκτακτα μέτρα στήριξης πρέπει να σταματήσουν. Οι συνθήκες δεν καθιστούν απαραίτητες την παράταση των επιδοτήσεων στο ρεύμα, την υποχρεωτική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, την επιβολή πλαφόν στα έσοδα των μεγάλων ηλεκτροπαραγωγών.
Και αν η Ευρώπη δεν φανεί τον φετινό χειμώνα τόσο τυχερή όσο πέρυσι; Αν δεν είναι ασυνήθιστα ζεστός; Αν οι οικονομίες επιστρέψουν σε κανονικούς ρυθμούς ανάπτυξης και πάρει μπροστά η Κίνα, ανεβάζοντας απότομα τη ζήτηση και τις τιμές, όπως εκτιμούν οι αναλυτές;
Όχι, η Ευρώπη θεωρεί ότι δεν συντρέχουν λόγοι ανησυχίας. Στηρίζει τη σιγουριά της στις κατά 60% γεμάτες αποθήκες, τις συνεχείς ροές αμερικανικού LNG, στα γρήγορα αντανακλαστικά που επέδειξε πέρυσι και στην πεποίθηση ότι τα χειρότερα βρίσκονται πίσω μας.
Και έτσι, η νέα έκθεση της Κομισιόν προτρέπει τα κράτη - μέλη να βάλουν τέλος στα μέτρα στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων (επιδοτήσεις, φοροελαφρύνσεις), μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 10% και επιβολής πλαφόν στα έσοδα των ηλεκτροπαραγωγών, οι οποίοι παρήγαγαν υπερκέρδη λόγω της υψηλής τιμής του φυσικού αερίου.
Είναι ακριβώς τα υπερκέρδη, για τα οποία τόσο σπέκουλα έχει γίνει από το ΣΥΡΙΖΑ, με την κυβέρνηση της ΝΔ να έχει εισπράξει μέχρι σήμερα από τη φορολόγηση τους 4,7 δισ., επιδοτώντας τους λογαριασμούς ρεύματος εκατομμυρίων νοικοκυριών και χιλιάδων επιχειρήσεων. Τα δισεκατομμύρια αυτά κράτησαν όρθια τους καταναλωτές και την οικονομία στην καρδιά της ενεργειακής κρίσης, με τη ΔΕΗ να συνεισφέρει 1,8 δισ. για να μειωθούν οι επιπτώσεις των ανατιμήσεων.
Το ερώτημα είναι κατά πόσο το μέτρο, όπως και οι επιδοτήσεις τα οποία η Ελλάδα έχει παρατείνει μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2023, βρίσκονται πλέον στον αέρα, μετά τις προτροπές της Κομισιόν προς τις χώρες-μέλη. Η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές θα κληθεί να διαπραγματευτεί το θέμα με τις Βρυξέλλες, ενδεχομένως από κοινού με άλλες χώρες του Νότου που θεωρούν ότι ο ενεργειακός κίνδυνος δεν έχει παρέλθει.
Απουσιάζει το Plan B
Η κοινοτική γραφειοκρατία διακατέχεται από την πεποίθηση όχι μόνο ότι τα χειρότερα βρίσκονται πίσω μας, αλλά και ότι ο κίνδυνος αποτελεί παρελθόν, γι' αυτό και στην έκθεση που είδε το φως της δημοσιότητας δεν χρειάστηκε να συμπεριλάβει ούτε ένα εναλλακτικό σενάριο σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Αγνοεί το βασικό μάθημα από την ενεργειακή κρίση ότι χρειάζεται πάντα ένα Plan B ακόμη και για τα πιο ακραία ενδεχόμενα.
Διαβάζοντας κανείς την έκθεση, αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό την αντίληψη του Βορρά, ότι οι αρνητικές επιπτώσεις από τα μέτρα ενεργειακής στήριξης ήταν μεγαλύτερες από τα οφέλη, παραγνωρίζοντας ότι χωρίς αυτά, ο ευρωπαϊκός Νότος, (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία), θα είχε αντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα.
Η Κομισιόν εκφράζει την πεποίθηση ότι «δεν είναι πιθανό να δούμε τον ερχόμενο χειμώνα υψηλές τιμές όπως εκείνες του 2022». Και προσθέτει ότι οι τιμές ηλεκτρισμού μειώθηκαν δραστικά, βρίσκονται κατά μέσο όρο κάτω από τα 80 ευρώ / MWh, ενώ οι τιμές του φυσικού αερίου όχι μόνο μειώθηκαν αλλά και έχουν σταθεροποιηθεί σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα (23-25 ευρώ/ MWh).
Στο θέμα της υποχρεωτικής μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 10%, η Επιτροπή δεν βλέπει την ανάγκη παράτασης των μέτρων, παρ’ ότι αναγνωρίζει ότι λίγες χώρες «έπιασαν» τον στόχο. Μόνο πέντε χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, μαζί με Γαλλία, Λιθουανία, Σλοβακία και Ισπανία, κατάφεραν να μειώσουν την κατανάλωση ηλεκτρισμού στις ώρες αιχμής σε ποσοστό άνω του 10%.
Που βασίζει τη σιγουριά της η Ευρώπη
Στην περίπτωση της επιβολής πλαφόν (180 ευρώ/MWh) στα έσοδα των ηλεκτροπαραγωγών, το οποίο εφαρμόστηκε με ποικίλους τρόπους από τα κράτη – μέλη, και που χωρίς αυτό, η Ελλάδα δεν θα άντεχε μόνο μέσω του προϋπολογισμού να αναχαιτίσει τις υψηλές τιμές, η Κομισιόν θεωρεί ότι προκάλεσε πολλά εμπόδια στις επενδύσεις.
Τα πλεονεκτήματα του μέτρου είναι κατά την Επιτροπή λιγότερα από τους κινδύνους και την αβεβαιότητα που προκάλεσε στους επενδυτές και στη λειτουργία της αγοράς, γι’ αυτό και προτείνεται να μην παραταθεί.
Το προβληματικό σημείο της έκθεσης της Κομισιόν έγκειται στο πως αντιμετωπίζει τη σημασία των μέτρων αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης. Η Ευρώπη γλίτωσε πέρυσι τον χειμώνα τα χειρότερα ακριβώς επειδή υιοθέτησε γρήγορα ένα συνδυασμό από έκτακτα μέτρα, όπως το δελτίο στο φυσικό αέριο, την απόφαση για γέμισμα των αποθηκών και την επιβολή ανώτατου ορίου στα έσοδα των ηλεκτροπαραγωγών. Ήταν τυχερή γιατί βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν ασυνήθιστα ήπιο χειμώνα, και σε συνθήκες χαμηλής ζήτησης λόγω των υποτονικών ρυθμών ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας, όπως και της Κίνας.
Οι παραγγελίες από Άπω Ανατολή
Τις τελευταίες όμως μέρες, οι τιμές στην Άπω Ανατολή σταδιακά ανεβαίνουν. Αρκετά πλοία αλλάζουν ρότα και βάζουν κατεύθυνση για την Ασία. Οι παραγγελίες από την Άπω Ανατολή αρχίζουν να αυξάνονται, καθώς μια σειρά από μακροχρόνια συμβόλαια λήγουν και οι μεγάλοι εισαγωγείς LNG, δηλαδή Ιαπωνία, Κορέα και φυσικά η Κίνα, θέλουν να τα αντικαταστήσουν. Η ζήτηση για νέα, μεγάλης διάρκειας συμβόλαια, συμπίπτει με τη μάχη που δίνει η Κίνα για να ανακάμψει, έπειτα από μια μακρά υποτονική περίοδο λόγω των lockdown.
Ενδείξεις όμως ανόδου των τιμών έρχονται και από την Ευρώπη. Ενώ η τιμή στο φυσικό αέριο κινείται στα 24-25 ευρώ, ένα φορτίο για το Δεκέμβριο κοστίζει 50 ευρώ η μεγαβατώρα, όπως είχε αναφέρει πρόσφατα ο Ευ. Μυτιληναίος στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης της εταιρείας. Αρκετοί «κλείνουν» από τώρα την ενέργεια που θα χρειαστούν για το χειμώνα, ώστε να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο, όπως είχε εξηγήσει ο επικεφαλής της επιχείρησης.
Στην πράξη, όπως είχε πει και ο ίδιος, μέχρι να μπουν σε λειτουργία το 2026 τα νέα μεγάλα τέρμιναλ υγροποιημένου αερίου που τώρα κατασκευάζονται, θα είμαστε μονίμως στο έλεος του καιρού και της Κίνας.
