Στο ρευστό σκηνικό που έχει δημιουργήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι διμερείς και τριμερείς συνεργασίες με τις χώρες της Αν. Μεσογείου βάζουν βάσεις για την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών και οδών μεταφοράς ενέργειας στην Ευρώπη, παρά την επιχειρούμενη «σφήνα» της Τουρκίας.
Δύο ειδήσεις των τελευταίων ημερών δείχνουν τη σημασία που αποδίδουν το Ισραήλ και η Αίγυπτος στη στρατηγική συμμαχία με την Ελλάδα, όπου η ενέργεια αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση, μέσα από ένα πλέγμα συνεργασιών, από τις οποίες δεν απουσιάζει η Κύπρος.
Τα φώτα πέφτουν πάνω στη διασύνδεση Ασίας - Ευρώπης με το EuroAsia Interconnector, προϋπολογισμού 1,9 δισ., που θα συνδέει τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας Ισραήλ - Ελλάδας - Κύπρου, τη στήριξη προς το οποίο εξέφρασε στην πρόσφατη συνέντευξη του στην «Καθημερινή» ο ισραηλινός υπ. Εξωτερικών Ελι Κοέν, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ, καθώς διασφαλίζει την ενεργειακή θωράκιση του νησιού και διασυνδέει την περιοχή με την Ευρώπη.
Στην περίπτωση της Κύπρου, πέραν του ότι το καλώδιο, στο μετοχικό κεφάλαιο του οποίου μπήκε προ ημερών με 25% ο ΑΔΜΗΕ, βγάζει το νησί από την ενεργειακή του απομόνωση, το θέμα είναι τόσο οικονομικό, όσο και πολιτικό, καθώς ενισχύεται η παρουσία της Λευκωσίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Και με την ένταξη της στην ενιαία αγορά ενέργειας, η Λευκωσία θα μπορούσε να κατασκευάσει μονάδες και να εξάγει μέσω του EuroAsia προς την Ευρώπη, ρεύμα που θα χρησιμοποιεί ως καύσιμο φυσικό αέριο από το κοίτασμα «Αφροδίτη».
Για το Ισραήλ, το καλώδιο είναι απαραίτητο για την ενίσχυση της ενεργειακής του ασφάλεια, καθώς η χώρα πρόκειται να παρουσιάσει σοβαρότατο έλλειμμα εγχώριας παραγωγής μέχρι τα τέλη της δεκαετίας. Και ακριβώς επειδή δεν προβλέπεται να κατασκευάσει νέα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, εξετάζονται σενάρια να καλύπτει τις ανάγκες του από μονάδες που θα γίνουν στην Κύπρο, οι οποίες θα «καίνε» ισραηλινό αέριο, όπως προέκυψε από τις επαφές του κύπριου υπ. Ενέργειας Γ. Παπασνατσίου στο Τελ Αβίβ.
Στην περίπτωση της Αθήνας, κατά την προ ημερών συνάντηση Γεραπετρίτη - Κοέν, επιβεβαιώθηκαν οι γερές βάσεις στις σχέσεις Ελλάδας - Ισραήλ και εστάλη το μήνυμα ότι αυτές δεν επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες, ούτε από τη συνεχιζόμενη προσπάθεια ομαλοποίησης των τουρκο - ισραηλινών σχέσεων. Ταυτόχρονα, εξετάζεται μια ευρύτερη διμερή ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ, που δεν θα αφορά μόνο το φυσικό αέριο, αλλά και ζητήματα ηλεκτρισμού.
Κρίσιμο πάντως για να προχωρήσει το συγχρηματοδοτούμενο από ευρωπαϊκούς πόρους, Euroasia είναι το θέμα της τήρησης των δεσμευτικών χρονοδιαγράμματων, που αν δεν τηρηθούν, τότε όπως έχει διαμυνήσει η Κομισιόν, θα τεθούν υπό επανεξέταση ακόμη και τα κλειδωμένα ευρωπαϊκά κονδύλια, 657 εκατ. από την ένταξή του στη λίστα των PCI/PMI.
Υπό την πίεση των ευρωπαϊκών προειδοποιήσεων, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έχει εμπλακεί πιο ενεργά στο έργο, προκειμένου να διασφαλιστεί η χρηματοδότησή του, δίχως την οποία μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω ακόμη και η σύμβαση με τη νορβηγική Nexans που θα κατασκευάσει το καλώδιο. Η αύξηση στα υλικά και στο κόστος του καλωδίου έχουν εκτινάξει τον αρχικό προϋπολογισμό από τα 1,57 στα 1,9 δισ. και η αναζήτηση λύσεων γίνεται με όρους κατεπείγοντος, όπως δείχνει η πρόσφατη παρέμβαση του ίδιου του Κύπριου Προέδρου.
Στην ιδιαίτερα στενή σχέση που έχουν οικοδομήσει Ελλάδα, Ισραήλ και Κύπρος και που αποτελεί πυλώνα σταθερότητας στην Αν.Μεσόγειο θα εστιάζει και η τριμερής Σύνοδος Κορυφής στη Λευκωσία (26 Ιουλίου) μεταξύ Μητσοτάκη - Νετανιάχου - Χριστοδουλίδη, με τον τομέα της ενέργειας να αποτελεί πάντα τη μεγάλη πρόκληση. Και η πρόσφατη δήλωση του κ. Κοέν ότι «οι σχέσεις του Ισραήλ με την Ελλάδα έχουν απογειωθεί», αποτυπώνει το βάθος της στρατηγικής σχέσης των δυο χωρών.
Η τριμερής συνεργασία, δεν είναι το μόνο επίπεδο όπου καταγράφεται κινητικότητα στην περιοχή. Έμπρακτη απόδειξη των στενών σχέσεων της κυβέρνησης Σίσι με την Αθήνα αποτελεί η στήριξη προς την ηλεκτρική διασύνδεση Αιγύπτου Ελλάδας (GREGY) που μπορεί να προσφέρει εναλλακτική πηγή καθαρής ενέργειας για την Ευρώπη.
Στην προ ημερών εξέταση του έργου από τις Βρυξέλλες, το οποίο έλαβε θετική βαθμολόγηση, εντάσσοντάς το στα κοινοτικά projects αμοιβαίου ενδιαφέροντος, εκτός από τη στήριξη της ελληνικής κυβέρνησης, υπήρξε και υποστηρικτική επιστολή από την Αίγυπτο.
Η σχέση της Αθήνας με το Κάιρο έχει προσλάβει τα τελευταία χρόνια στρατηγικό χαρακτήρα, με πρωτοβουλία του ίδιου του Προέδρου Σίσι, τόσο με την οριοθέτηση των μεταξύ τους θαλασσίων ζωνών και την κοινή στάση απέναντι στο τουρκολιβυκό μνημόνιο, όσο και με τον κοινό βηματισμό πάνω στα μεγάλα ενεργειακά έργα.
Το έργο GREGY - Green Energy Interconnector αφορά την ηλεκτρική διασύνδεση της Αιγύπτου απευθείας με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου ισχύος 3.000 MW και τη δυνατότητα αμφίδρομης μεταφοράς ενέργειας. Το έργο, προϋπολογισμού 3,5 δισ. ευρώ, θα μεταφέρει 100% πράσινη ενέργεια από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και μέσω αυτής στην Ευρώπη, συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αιολικά, φωτοβολταϊκά και ηλιακά πάρκα, ισχύος περίπου 9,5 GW θα παράγουν πράσινη ενέργεια στην Αίγυπτο, μέρος του οποίου θα μεταφέρονται αρχικά 3 GW προς την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η διαδρομή που ακολουθεί είναι 954 χλμ και ξεκινά από το El Sallum και φτάνει στη Ν. Μάκρη Αττικής. Παρακάμπτει δε με αυτήν τη διαδρομή ευαίσθητες γεωπολιτικά θαλάσσιες περιοχές. Ο τελικός έκτος κατάλογος των έργων PMI/PCI αναμένεται να ανακοινωθεί επίσημα μέχρι το Σεπτέμβριο, ενώ η οριστική απόφαση με τα project που απαρτίζουν την 6η λίστα έργων αναμένεται πριν το τέλος της χρονιάς ενδεχομένως το Νοέμβριο.
