Η Ελλάδα έχει κάνει ορθές κινήσεις τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα να ξαναμπεί στο «κάδρο» των περιφερειακών και διεθνών εξελίξεων. Μέσα σε αυτά τα χρόνια, οι εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο φαίνεται πως «τράβηξαν» την Ελλάδα σε ένα δρόμο που συνιστά ένα σωστό SWOT Analysis.
Έχει δυνατότητες και ευκαιρίες και από την άλλη, αδυναμίες και απειλές. Με άλλα λόγια, μπορούμε να γίνουμε μια κανονική χώρα που σχεδιάζει το μέλλον, που μπορεί να βελτιώνεται μέσα από τη διαπίστωση όλων όσων της λείπουν για να προχωρήσει. Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση έχει καταστήσει σαφές ότι πέραν των τεχνολογικών καινοτομιών, οι υποδομές και η διασυνδεσιμότητα συμπληρώνουν το αναβαθμισμένο τρίπτυχο γνώση-έρευνα-παραγωγή.
Οι πόλεις έχουν μπει εδώ και καιρό στον πυρήνα των συζητήσεων κορυφαίων δεξαμενών σκέψης και ήρθε η ώρα να κάνουμε το ίδιο και εδώ.
Δεν είναι μόνο η άμυνα και η ασφάλεια.
Δυστυχώς, τα περισσότερα που σχετίζονται με την εξωτερική πολιτική περνούν μέσα από τον μεγεθυντικό φακό των ελληνοτουρκικών. Ακόμη όμως και έτσι να πρέπει να είναι, γίνεται μια μονολιθική ανάγνωση του πώς μπορούμε να αποτρέψουμε τους κινδύνους και τις απειλές της Τουρκίας. Η οικονομική και εμπορική αξία μιας χώρας, αποτελεί από μόνη της αποτροπή. Η Ελλάδα για πολλά χρόνια δεν είχε ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον και έτσι οι κολλοσοί δεν πλησίαζαν.
Αντίθετα, η Τουρκία κατάφερε με επιτυχία να μπει στην εποχή της αλληλεξάρτησης σε τέτοιο βαθμό που μπορεί να εκβιάζει πανίσχυρες δυτικές δυνάμεις, αποσπώντας τη σιωπή τους. Όταν εταιρείες που έχουν διπλάσιο και τριπλάσιο προϋπολογισμό κρατών ή και αθροίσματος κρατών κάνουν επενδύσεις σε μια άλλη χώρα, τότε αυτή η χώρα μπορεί να λέει ότι πορεύεται ορθά στη σύνδεση ευημερίας και ασφάλειας καθώς δύσκολα ενοχλείς συμφέροντα τέτοιων εταιρειών.
Οι εταιρείες όμως επιλέγουν πλέον πόλεις και σημεία τέτοια που να ευνοούν την ανεμπόδιστη και απρόσκοπτη διασυνδεσιμότητα με άλλες πόλεις, άλλων χωρών. Το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος δε θα «κατακτηθούν» από κανονιοφόρους αλλά από δυνάμεις δημιουργικές που θα αντιληφθούν ότι το εκάστοτε πολεμικό ναυτικό, υπερασπίζεται το εκάστοτε εμπορικό ναυτικό.
Οι πόλεις στο διεθνές σύστημα.
Κατά το 2019-2020 το Perry World House φιλοξένησε μια συζήτηση με τίτλο: «Cities, Geopolitics, and the International Order». Στόχος των ομιλητών ήταν να αναδειχθεί ο ρόλος των πόλεων στη διεθνή πολιτική. Ο Charles Maier από το Harvard ήταν μεταξύ των ομιλητών με τίτλο εισήγησης «Cities in a World of States». Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Μα γιατί οι κρίσεις εξαρτώνται από τα μέσα που διαθέτεις σε κάθε εποχή. Η εκάστοτε μορφή οργανωμένης κοινωνίας διαμορφώνεται ανάλογα τις προκλήσεις κάθε εποχής. Ας σκεφτούμε τις κρίσεις που πέρασε η Ε.Ε. από το 2009 και μετά.
Επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστούν όλες από τις Βρυξέλλες. Αμέσως-αμέσως, αποκλείστηκαν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει κάθε περιοχή ακόμη και μέσα στα ίδια τα κράτη-μέλη. Το κράτος δρώντας στη διεθνή πολιτική αποτελεί μετεξέλιξη άλλων μορφών οργάνωσης. Πόλεις-κράτη, φέουδα, αυτοκρατορίες, κορέστηκαν και έτσι δημιουργήθηκε το έθνος-κράτος. Όμως δεν είναι μόνο οι κρίσεις, οι κίνδυνοι και οι απειλές. Είναι και οι ευκαιρίες.
Ας σκεφτούμε πώς η Αλεξανδρούπολη μπήκε στη διεθνή συζήτηση. Χρειάστηκαν πολλές περιφερειακές αλλαγές και ανακατατάξεις και ένας ολόκληρος περιφερειακός πόλεμος με παγκόσμιες συνέπειες για να πάψει η θεωρητικολογία γύρω από την αδιαμφισβήτητη γεωγραφική αξία της Αλεξανδρούπολης και να αποκτήσει τη δυναμική της. Μια πόλη δεν παίρνει αξία μόνο από τα ίδια της τα χαρακτηριστικά. Παίρνει αξία και από πόλεις που βρίσκονται πέριξ της ακόμη και εκτός της επικράτειας της χώρας στην οποία ανήκει.
Το δικό μας string of pearls.
Η γεωπολιτική έχει πολλές πτυχές και αν θέλουμε να ακολουθήσουμε την εξέλιξή της, σαφώς και θα έχουμε πάντα σεβασμό σε διανοητικά θηρία όπως Μac Kinder, Spykman, Kennan κτλ. Όμως δε γίνεται να δούμε ότι και η αξία της γεωγραφίας, είναι «χρηματιστηριακή». Άλλοτε οι μετοχές μιας περιοχής χάνουν αξία και άλλοτε παρουσιάζουν τεράστια άνοδο. Ας δούμε τη Μέση Ανατολή και το αμερικανικό ενδιαφέρον πριν και μετά το 1920 αλλά και μετά από τους πολέμους του Ιράκ και του Αφγανιστάν όπου είναι μειωμένο.
Ας δούμε τι αξία είχε η ίδια η Ευρώπη μέχρι και την εντυπωσιακή άνοδο της Κίνας και τι αξία έχει σήμερα η Ασία σε σχέση με την Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, ας εξετάσουμε το ρόλο της Σανγκάης στην ανάπτυξη της ίδιας της Κίνας. Σε πολλούς δε γεμίζει το μάτι μια ανάδειξη της Ελλάδας σε κόμβο. Ο όρος «κόμβος» είναι πληθωρισμένος και ακούγεται σαν δώρον-άδωρον. Ισχύει το ακριβώς αντίθετο.
Η δεύτερη επίσκεψη του τέως Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών στην Ελλάδα, έγινε στη Θεσσαλονίκη και στην Κρήτη. Ο Mike Pompeo έδειξε στην πράξη γιατί η σύνδεση Βαλκανίων και Ανατολικής Μεσογείου περνά από την Ελλάδα. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει ταυτόχρονα ενεργειακό hub, data hub, commercial hub και το πιο σημαντικό, education hub. Όλα αυτά ταυτόχρονα με το ρόλο του κόμβου ασφαλείας (security hub).
Ας κοιτάξουμε ξανά τον χάρτη και να επικεντρωθούμε στο πόσο μεγάλη αξία έχουν συγκεκριμένες πόλεις, όχι μόνο για την ίδια την Ελλάδα αλλά και για άλλες χώρες. Η Αλεξανδρούπολη, ο Πειραιάς, οι πόλεις της Κρήτης, το λιμάνι της Λεμεσού στην Κύπρο, συνδέουν τον Ελληνισμό με τον κόσμο και τους πολίτες της Ελλάδας και της Κύπρου με την ευημερία. Η αξία των πόλεων ίσως φέρει και την πολυπόθητη αποκέντρωση. Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι μπορεί να οδηγήσει τις ίδιες τις πόλεις να βρουν το δικό τους συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων πόλεων εντός και εκτός χώρας.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Διεθνολόγος
