Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της παροχής υπηρεσιών υγείας για περίπου 45 χρόνια. Άλλαξε τον χάρτη της υγείας στη χώρα και αύξησε σημαντικά την προσβασιμότητα σε υπηρεσίες υγείας σχεδόν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Στο διάβα του χρόνου του όμως συγκέντρωσε πολλές από τις παθογένειες της Μεταπολίτευσης: Γραφειοκρατία ώστε να αποφευχθεί η αδιαφάνεια λειτουργίας και χρήσης πόρων, επετηρίδα και στελεχιακός ισοτισμός προς τα κάτω στον όνομα της δημοκρατικής λειτουργίας με χαμένο την αξιοκρατία, λαϊκίστικος ανορθολογικός χωροταξικός σχεδιασμός των νοσηλευτικών μονάδων.
Συγχρόνως, το ΕΣΥ για πολλά χρόνια αρνούνταν ιδεοληπτικά και λαϊκιστικά την οργανωμένη και διαφανή συνεργασία με το ιδιωτικό σύστημα παραδοχής υπηρεσιών υγείας, με την επίκληση του κινδύνου ιδιωτικοποίησης του.
Παράλληλα, στα 45 χρόνια της ύπαρξης του ΕΣΥ συνέβαιναν κατακλυσμιαίες εξελίξεις στις τεχνολογίες διάγνωσης και θεραπείας που αύξαναν την αποτελεσματικότητα του, αυξάνοντας όμως κατακόρυφα το κόστος λειτουργίας του.
Η συγκράτηση του κόστους οδήγησε στην ευκολότερη μέθοδο περιορισμού του, αυτήν του χαμηλού μισθολογίου του επιστημονικού και στελεχιακού δυναμικού του. Το τελευταίο συνέβαλε καθοριστικά στην παραοικονομία του ΕΣΥ (χρηματισμός ιατρικού προσωπικού από τον ασθενή και τις εταιρείες ιατρικού και φαρμακευτικού εξοπλισμού).
Η συσσώρευση αυτών των αρνητικών συνθηκών λειτουργίας οδήγησε στην σημερινή κόπωση του ΕΣΥ, που μεταφράζεται κυρίως στην κόπωση και γήρανση του στελεχιακού δυναμικού του που σήμερα το εγκαταλείπει προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα η προς το εξωτερικό. Πράγματι, ένας μεγάλος αριθμός των φοιτητών μας φεύγει στο εξωτερικό με αποτέλεσμα να μας λείπουν ειδικευόμενοι νέοι γιατροί, ενώ τα τελευταία χρόνια γιατροί του ΕΣΥ εγκαταλείπουν την χώρα, κυρίως προς στην Ευρώπη.
Έφτασε λοιπόν η ώρα για μια οργανωμένη και ορθολογική αναδιάρθρωση του ΕΣΥ, λαμβάνοντας όμως υπόψιν τις παραπάνω παθογένειες του. Η αναδιάρθρωση οφείλει κατά την γνώμη μας, να λαμβάνει υπόψιν τις ανωτέρω παθογένειες και να στηρίζεται στα εξής:
- Ελάττωση της γραφειοκρατίας.
- Αποτελεσματική διαχείριση των υποδομών και του ανθρώπινου δυναμικού.
- Ορθολογική, τεκμηριωμένη βάσει αναγκών, σταθερή χρηματοδότηση.
- Ενίσχυση της αξιοκρατίας, την υπευθυνότητας και της πρωτοβουλίας των στελεχών του.
- Διαμόρφωση ενός εντελώς νέου μισθολογίου για το ιατρονοσηλευτικό και επιστημονικό προσωπικό του, ανταγωνιστικό με τον ιδιωτικό τομέα και τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά.
- Διασφάλιση της διαρκούς αξιολόγησης, διαφάνειας και δεοντολογίας λειτουργίας του.
- Οργανωμένη και αμφίδρομη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.
- Προώθηση της επιστημονικής έρευνας και της ανάπτυξης καινοτομίας για την εξοικονόμηση και αύξηση των πόρων του.
Οι άμεσες βασικές αλλαγές που θα υπηρετούσαν τους παραπάνω στόχους είναι κατά την γνώμη μας οι παρακάτω:
1. Νέος χωροταξικός χάρτης των νοσηλευτικών μονάδων του ΕΣΥ: μετατροπή των μικρών νοσοκομείων σε κέντρα υγείας αστικού τύπου και μεταφορά ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και εξοπλισμού στα μεγάλα νομαρχιακά νοσοκομεία για την ουσιαστική ενίσχυση τους. Ούτως ή άλλως τα μικρά νοσοκομεία σήμερα μεταφέρουν ακόμη και απλά περιστατικά στα μεγαλύτερα νοσοκομεία της περιοχής. Η αλλαγή αυτή αναπόφευκτα απαιτεί ένα σύγχρονο, εξοπλισμένο ΕΚΑΒ, η ενίσχυση του οποίου επείγει: σημαντική ενίσχυση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, ασθενοφόρων και ιπτάμενων μέσων μεταφοράς ασθενών.
2. Συγκράτηση στο ΕΣΥ και ενίσχυση του ιατρονοσηλευτικού του προσωπικού με νέο μισθολόγιο των γιατρών, νοσηλευτών και επιστημόνων υγείας. Δυο κατηγορίες γιατρών του ΕΣΥ. Πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης με καθαρές αποδοχές των μέσων ευρωπαϊκών (3000-5000 ευρώ). Μερικής απασχόλησης με 4ωρη ημερήσια εργασία και καθαρές αποδοχές 1500-2500 ευρώ.
3. Αξιοκρατική κατανομή των ειδικευόμενων γιατρών: πανελλαδικές εξετάσεις για την είσοδο στην ειδικότητα και προτίμηση νοσοκομείου ανάλογα με την επίδοση (το αμερικάνικο matching program). Καθαρές αποδοχές ειδικευόμενων γιατρών στα 2000 ευρώ, ώστε να περιοριστεί η μετανάστευση τους.
4. Αναβάθμιση των κριτηρίων στελέχωσης των νοσοκομείων του ΕΣΥ: καθοριστικός ο λόγος του Διευθυντή Κλινικής ή Εργαστηρίου στην διαχείριση του κλειστού πλέον προϋπολογισμού τους, συμμετοχή στην απόφαση πρόσληψης ειδικευόμενων και ειδικευμένων γιατρών του τομέα ευθύνης του, αξιολόγηση του Διευθυντή ανά 2ετια με κριτήρια τον σεβασμού του προϋπολογισμού, του κλινικού και επιστημονικού έργου, καθώς και ποιότητας εκπαίδευσης των ειδικευόμενων γιατρών.
5. Συνεργασία του ΕΣΥ με τον ιδιωτικό τομέα: συμβόλαια παραπομπής ασθενών του ΕΣΥ σε ιδιωτικά νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα με ειδικό, συμφωνημένο τιμολόγιο ανά ιατρική πράξη που θα καλύπτεται από τον εκάστοτε ασφαλιστικό φορέα. Αντίστοιχα, παραπομπή ασθενών του ιδιωτικού τομέα σε εξειδικευμένες μονάδες του ΕΣΥ με συμφωνημένα τιμολόγια παροχής υπηρεσιών. Οι πολίτες στην πλειοψηφία τους δεν ενδιαφέρονται ποιος θα τους παράσχει ποιοτικές υπηρεσίες υγείας στο βαθμό που αυτές καλύπτονται οικονομικά από την ασφάλιση τους και όταν η όποια συμμετοχή τους στο κόστος είναι ανεκτή στον προσωπικό και οικογενειακό προϋπολογισμό τους. Η συνεργασία ΕΣΥ και ιδιωτικού τομέα υγείας θα βοηθήσει καθοριστικά στη αποσυμφόρηση της λίστας ασθενών.
6. Μετατροπή των νοσηλευτικών μονάδων του ΕΣΥ σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ), με πρότυπο το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, η ποιότητα του οποίου είναι αδιαμφισβήτητη. Το νέο αυτό νομικό καθεστώς τους θα ελαττώσει την γραφειοκρατία, θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα τους, θα προσδώσει ευελιξία στην διαχείριση των πόρων τους, στην προσέλκυση ποιοτικού στελεχιακού δυναμικού, στην ανταγωνιστικότητα τους με τον ιδιωτικό τομέα υγείας.
7. Διαρκής αξιολόγηση της λειτουργίας νοσηλευτικών μονάδων, κλινικών και εργαστηρίων από ανεξάρτητη αρχή, στελεχωμένη με εξειδικευμένους επιστήμονες αξιολόγησης τεχνολογιών και υπηρεσιών υγείας. Η χώρα διαθέτει κορυφαίους διεθνώς.
8. Έναν νέο, σύγχρονο χάρτη δεοντολογίας λειτουργίας των νοσηλευτικών μονάδων και του προσωπικού του ΕΣΥ που θα συμπεριλαμβάνει την βιοηθική των νέων τεχνολογιών (γονιδιακές/κυτταρικές θεραπείες, τεχνητή νοημοσύνη κλπ.
Υ.Γ. Οι παραπάνω σκέψεις-προτάσεις προέρχονται από την 35ετη εμπειρία εργασίας σε νοσηλευτικά ιδρύματα τριών χωρών (Ελλάδα, Γαλλία, ΗΠΑ) και όχι αυτές ενός εξειδικευμένου επιστήμονα οργάνωσης υπηρεσιών υγείας.
* Ο Αχιλλέας Γραβάνης είναι Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης
