Ο πρόσφατος σεισμός στη γειτονική χώρα είχε ως αποτέλεσμα μία ανθρωπιστική καταστροφή τεραστίων διαστάσεων, το μέγεθος της οποίας δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό. Ο αριθμός των νεκρών, των τραυματιών και των αστέγων φαίνεται ότι θα αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο το προσεχές διάστημα, ενώ η ασθμαίνουσα τουρκική οικονομία θα βρεθεί ενώπιον σοβαρών προβλημάτων. Οι προκλήσεις και οι δυσκολίες είναι μπροστά και είναι αμφίβολο κατά πόσον θα μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτές ο τουρκικός κρατικός μηχανισμός, ο οποίος δεν διακρίνεται ούτε για την ταχύτητα ούτε για την αποτελεσματικότητά του.
Η δυσαρέσκεια των πληγέντων αλλά και της κοινής γνώμης τώρα μόλις αρχίζει να εκφράζεται. Προς τούτο, η κυβέρνηση διέκοψε την πρόσβαση στο Twitter επί 12 ώρες, απόφαση που προκάλεσε την οργή της αντιπολιτεύσεως. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επεσκέφθη ορισμένες από τις πληγείσες περιοχές σε μία προσπάθεια να προλάβει το διογκούμενο κύμα αντιδράσεων. Κάλεσε δε, τους πολίτες να μην ακούν τους «προβοκάτορες» (όπως τους απεκάλεσε) αλλά μόνο τις ανακοινώσεις των αρμοδίων Αρχών.
Η νέα υπό διαμόρφωση κατάσταση εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για τον Τούρκο Πρόεδρο, ο οποίος έθεσε αρχικώς τις πληγείσες περιοχές σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης επί 7ήμερον. Σύντομα, επέκτεινε τη διάρκεια του μέτρου σε 3 μήνες, γεγονός που σημαίνει ότι η λήξη της θα υπολείπεται μία εβδομάδα από την ημέρα διεξαγωγής των εκλογών.
Η συγκεκριμένη απόφαση έκανε πολλούς να υποθέσουν ότι σκοπεύει να αναβάλλει τη διεξαγωγή τους, επικαλούμενος σχετικό άρθρο του τουρκικού Συντάγματος. Άλλωστε, είναι αμφίβολον το κατά πόσον αυτές θα μπορούν να διεξαχθούν σε περιοχές, όπου έχουν καταστραφεί οι υποδομές, όπως φέρεται να δήλωσε χθες το απόγευμα Τούρκος αξιωματούχος. Αυτό είναι το πρώτο δίλημμα, που θα αντιμετωπίσει ο Πρόεδρος Ερντογάν, το προσεχές διάστημα, πολλώ δε μάλλον εάν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων δεν τον ευνοούν.
Πηγή: ΑΡ / Ghaith Alsayed
Ουδείς γνωρίζει πώς θα αντιδράσει η τουρκική κοινή γνώμη στο εγγύς μέλλον. Όλοι, όμως, θυμούνται ότι ο σεισμός του 1999 διόγκωσε το αντιπολιτευτικό ρεύμα κατά της τότε κυβερνήσεως συνασπισμού υπό τον Μπουλέντ Ετσεβίτ, η οποία στελεχωνόταν από τους «κοσμικούς» κεμαλιστές.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την τότε επακόλουθη οικονομική κρίση (η οποία συνοδευόταν από σκάνδαλο διαφθοράς για τις οικοδομικές άδειες σε κτίρια που κατέρρευσαν), βοήθησε τα μέγιστα στην άνοδο του Έρντογαν στην εξουσία, τον Μάρτιο του 2003. Αυτή τη φορά, όμως, είναι σφόδρα πιθανόν να επιταχύνει την πτώση του, ιδίως εάν δεν καταφέρει να συγκεντρώσει έναν πακτωλό χρημάτων για να ανταποκριθεί άμεσα στις ανάγκες στέγασης, σίτισης, ένδυσης, υπόδυσης και απασχόλησης των σεισμοπλήκτων.
Το επόμενο δίλημμα του Τούρκου Προέδρου αφορά στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Πολλοί μελετητές εκτιμούν ότι ο σεισμός προσφέρει την ιδανική ευκαιρία στο ΑΚΡ για να επαναπροσεγγίσει τη Δύση, εξασφαλίζοντας πόρους, έστω στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής βοήθειας.
Άλλωστε, διεπίστωσε ήδη τις συνέπειες της αποφάσεώς του να αγοράσει και να καταστήσει λειτουργικό το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400, καθώς η Ουάσινγκτον εξεδήλωσε (όχι μόνο φραστικά αλλά εμπράκτως) την αντίθεσή της. Ο μετριασμός της αντιδυτικής ρητορείας και ιδίως η άρση των εμποδίων για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ήταν μία κίνηση καλής θελήσεως εκ μέρους του, ιδίως εάν εξασφάλιζε κάποιο απτό αντάλλαγμα (π.χ. πολεμικά αεροσκάφη F-16 από τις Ηνωμένες Πολιτείες). Το τελευταίο ενδεχόμενο, όμως, φαντάζει δύσκολο να συμβεί προ τη διεξαγωγή των εκλογών.
Μία τέτοια κίνηση του Προέδρου Ερντογάν, όμως, συνεπάγεται τον κλονισμό (εάν όχι τη διάρρηξη) των σχέσεων της Άγκυρας με τη Μόσχα, από την οποία η πρώτη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό ενεργειακά. Άλλωστε, η Ρωσία βοηθάει ουσιαστικά την Τουρκία στην κατασκευή του πυρηνικού σταθμού στη σεισμογενή περιοχή του Ακούγιου, ενώ λαμβάνουν χώρα διαπραγματεύσεις για την κατασκευή και ενός δεύτερου τουρκικού πυρηνικού σταθμού (με την αμέριστη ρωσική συνδρομή) στη Σινώπη του Πόντου.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν διακηρύσσει σε όλους τους τόνους ότι οι Τούρκοι πολίτες δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τη θέρμανση κατά τη διάρκεια του τρέχοντος χειμώνα λόγω των επιτυχημένων κινήσεών του στη διεθνή αρένα και της προσωπικής του σχέσης με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η ενδεχόμενη μεταστροφή της διπλωματικής πρακτικής (έστω και σε επίπεδο βραχυπρόθεσμης τακτικής), που ακολουθήθηκε από την κυβέρνηση του ΑΚΡ με συνέπεια και κλιμακούμενη ένταση έως τώρα, θα είναι πολύ δύσκολο να αιτιολογηθεί στην τουρκική κοινή γνώμη και δη στο κομματικό ακροατήριο του Προέδρου Ερντογάν.
Πηγή: AP / Uncredited
Τα τελευταία εικοσιτετράωρα, αξιωματούχοι του κυβερνώντος κόμματος «διαρρέουν» διάφορες θεωρίες συνωμοσίας στα φίλα προσκείμενα ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κοινή συνισταμένη των προαναφερθεισών «διαρροών» είναι πως και για τον σεισμό φταίνε οι Αμερικανοί, οι οποίοι με κάποιον «μαγικό τρόπο» τον προκάλεσαν για να πλήξουν τον «λαοπρόβλητο» Πρόεδρο της γειτονικής χώρας.
Βεβαίως, η έως τώρα αναποτελεσματικότητα του τουρκικού κρατικού μηχανισμού και ο αιφνιδιασμός της πολιτικής ηγεσίας δεν αποτελούν τα καλύτερα εχέγγυα για την προοπτική επανεκλογής του Τούρκου Προέδρου. Η πλασματική εικόνα της δήθεν «πανίσχυρης Τουρκίας», η οποία μπορεί να αψηφά τους ισχυρούς της γης ετρώθη βαρύτατα, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από την έκκληση του ιδίου του Τούρκου Προέδρου για την παροχή διεθνούς βοήθειας.
Η πρόδηλη αμηχανία του και η «εξαφάνισή» του τα πρώτα κρίσιμα εικοσιτετράωρα έδωσαν τη δυνατότητα στην αντιπολίτευση να του ασκήσει δριμεία κριτική, αν και οι πληγείσες περιοχές εθεωρούντο εκλογικά προπύργια του ΑΚΡ.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν είναι «χαμένος από χέρι». Αναμφίβολα η χώρα εδέχθη ένα πλήγμα από το οποίο θα συνέλθει μετά την πάροδο πολλών ετών. Η ισοτιμία της τουρκικής λίρας με το αμερικανικό δολάριο κατρακύλησε στο 18,8 προς 1, ενώ το Χρηματιστήριο της Κωνσταντινουπόλεως ανέστειλε τη λειτουργία του. Πολλοί Τούρκοι κάνουν ήδη λόγο για διασπάθιση των χρημάτων, που συνεισέφεραν στο ειδικό ταμείο για τη βοήθεια των πληγέντων από καταστροφές, επί 20 και πλέον έτη.
Εντούτοις, η συνεχής παρουσία του Τούρκου Προέδρου στις σεισμόπληκτες περιοχές και η προσωπική του μέριμνα μπορούν να διαμορφώσουν (με την αρωγή των ΜΜΕ) την εικόνα ενός «στοργικού πολιτικού ηγέτη», που νοιάζεται για τον λαό του και δεν είναι απομονωμένος απ’ αυτόν, παραμένοντας στο «Λευκό Παλάτι» του. Το σχέδιο αυτό άρχισε ήδη να ξεδιπλώνεται με τη μεταφορά 16 βρεφών με το προεδρικό αεροσκάφος και τη νοσηλεία τους σε ιδρύματα της Άγκυρας υπό την προσωπική επίβλεψη της συζύγου του Τούρκου Προέδρου, Εμινέ Ερντογάν.
Πηγή: AP / Uncredited
Η αντιπολίτευση έχει περιορισμένα περιθώρια κινήσεων. Θα ασκήσει κριτική αλλά θα στηρίξει αναγκαστικά όλα τα μέτρα, που θα ληφθούν προς ανακούφιση των σεισμοπλήκτων. Αυτά θα ληφθούν και με γνώμονα την εκλογική πελατεία του ΑΚΡ, ενώ στα βάθη της Ανατολίας η κυβέρνηση θα έχει πρωτεύοντα ρόλο και στη διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας.
Ελλοχεύει, όμως, ο κίνδυνος αποδοκιμασιών προς το πρόσωπο του Τούρκου Προέδρου από μεμονωμένους πολίτες ή ακόμη και από ομάδες αγανακτισμένων Τούρκων, ενδεχόμενο που αναμφισβήτητα θα πλήξει έτσι περαιτέρω την εικόνα του. Είναι διατεθειμένος να πάρει αυτό το ρίσκο ο Τούρκος Πρόεδρος; Αυτό είναι το τελευταίο, και κατά πολλούς αναλυτές σημαντικότερο, ερώτημα στο οποίο καλείται να απαντήσει.
* Ο Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος, Νομικός-Διεθνολόγος, καθηγητής στρατιωτικών σχολών
