Το 2023 είναι ταυτόχρονα επετειακό και καθοριστικό έτος για την Τουρκική Δημοκρατία λόγω του εορτασμού φέτος της πρώτης εκατονταετίας της και τη διεξαγωγή των πιο σημαντικών εθνικών εκλογών της τελευταίας εικοσαετίας που θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν το τέλος της πρωτοκαθεδρίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Επίσης, η σχεδόν παράλληλη διεξαγωγή εθνικών εκλογών στην Ελλάδα, σε μια εποχή μεγάλης διάρκειας έντασης στα ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθιστούν τις τουρκικές εκλογές σημειολογικά και ουσιαστικά εξαιρετικά κρίσιμες ιδιαίτερα μετά την ομιλία του Τούρκου παρέδρου στις 15 Ιανουαρίου όπου ανέφερε ότι υπολείπονται ακριβώς πέντε μήνες για τις εκλογές (δηλαδή την Κυριακή, 14 Μαΐου).
Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά για τον Τούρκο πρόεδρο. Κυκλοφορούν τις τελευταίες εβδομάδες φήμες προερχόμενες από την κυβερνητική παράταξη ότι οι εκλογές, που πρέπει να διεξαχθούν το αργότερο στις 18 Ιουνίου, θα είναι πρόωρες με τις πιο πιθανές ημερομηνίες να είναι η 30 Απριλίου, η 7 Μαΐου, και η 14 Μαΐου. Ως εκ τούτου, η εικασία για την 14η Μαΐου φαίνεται λογική. Αλλά δεν είναι δεδομένη επειδή διαφωνεί η αντιπολίτευση που θέλει οι εκλογές να διεξαχθούν πριν τις 6 Απριλίου για να ισχύσει ο παλαιός εκλογικός νόμος που θεωρείται από την αντιπολίτευση πιο αντικειμενικός και λιγότερο επιρρεπής σε μοχλεύσεις από την κυβερνητική παράταξη.
Ο νέος εκλογικός νόμος, που ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 6 Απριλίου πέρσι και τίθεται σε ισχύ στις 6 Απριλίου 2023, τροποποιεί τον τρόπο κατανομής των εδρών σε περίπτωση συμμαχιών μεταξύ κομμάτων δίνοντας έτσι την ευκαιρία στα μικρά κόμματα να εισέλθουν στο κοινοβούλιο αυτόνομα εάν περάσουν το όριο του 7 τοις εκατό (από το 10 τοις εκατό που ισχύει με το υπάρχον νόμο) και να διεκδικήσουν την ψήφο στις εκλογές χωρίς να εξαρτώνται από ένα μεγαλύτερο κόμμα με το οποίο συμμαχούν. Με άλλα λόγια, ο νέος νόμος δίνει την δυνατότητα στο εθνικιστικό Κόμμα Εθνικής Δράσης (MHP) του κυβερνητικού εταίρου, Ντεβλέτ Μπαχτσελί να εκπροσωπηθεί στη νέα βουλή αυτόνομα δεδομένου ότι έχει απελάσει ένα μεγάλο ποσοστό της δυναμικότητας του.
Επίσης, ο νέος εκλογικός νόμος δίνει σε γενικές γραμμές τη δυνατότητα στον πρόεδρο να κάνει ό,τι θέλει χωρίς επίβλεψη. Ο νόμος εμποδίζει τους ανώτερους δικαστές να διορίζονται αυτομάτως ως επικεφαλής των επαρχιακών και περιφερειακών εκλογικών επιτροπών. Ο πρόεδρος Ερντογάν Θέλει να διασφαλίσει ότι αυτή τη φορά, σε αντίθεση με τις δημοτικές εκλογές του 2019 όπου έχασε τον Δήμο της Κωνσταντινούπολης, οι επικεφαλής των επαρχιακών και περιφερειακών εκλογικών επιτροπών θα είναι φιλοκυβερνητικοί δικαστές.
Υπάρχουν όμως και άλλα εμπόδια που πρέπει να περάσει ο Ερντογάν για να είναι υποψήφιος στις επόμενες προεδρικές εκλογές δεδομένου. Ο Ερντογάν δεν μπορεί να είναι υποψήφιος για τρίτη φορά (εξελέγη Πρόεδρος το 2014 και το 2018) εάν οι εκλογές γίνουν στην ώρα τους. Μετά τις εκλογές του 2018, το ανώτατο εκλογικό σώμα της Τουρκίας, το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο (YSK), ανακοίνωσε ότι ο Ερντογάν εξελέγη ο 13ος πρόεδρος της Τουρκίας.
Εδώ όμως προκύπτει κάποια σύγχυση λόγω αντιφατικών άρθρων του Συντάγματος σχετικά με την προκήρυξη των εκλογών. Σύμφωνα με το Άρθρο 101 του Συντάγματος, «Ένα άτομο μπορεί να εκλεγεί Πρόεδρος το πολύ δύο φορές». Ως εκ τούτου καθιστά αδύνατη την εκ νέου υποψηφιότητα του Ταγίπ Ερντογάν. Ωστόσο, σύμφωνα με το Άρθρο 116, «Εάν κατά τη δεύτερη θητεία του Προέδρου η Βουλή αποφασίσει να ανανεώσει τις εκλογές, ο πρόεδρος μπορεί να είναι και πάλι υποψήφιος». Αλλά για να προκηρύξει η Βουλή πρόωρες εκλογές, απαιτούνται οι ψήφοι τουλάχιστον 360 βουλευτών με την κυβερνητική πλειοψηφία να αριθμεί 334 με 335 βουλευτές. Με άλλα λόγια, η συγκατάθεση της Βουλής για προκήρυξη εκλογών απαιτεί συναίνεση και συμβιβασμό μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης για να μπορεί να διεκδικήσει μια τρίτη θητεία ο νυν Πρόεδρος.
Αν και είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα νομικά και συνταγματικά εμπόδια αναφορικά με την υποψηφιότητα Ερντογάν θα ξεπεραστούν, το ζήτημα της νομιμότητας και της χρηστής λειτουργίας του κράτους δικαίου και των θεσμών και εάν οι εκλογές θα είναι ελεύθερες και δίκαιες θα πλανάται για καιρό όπως και οι υποψίες ότι η κυβέρνηση πρωτοστατεί στη μεθόδευση των αποτελεσμάτων για να μπορέσει να εξαργυρώσει μια Τρίτη νίκη Ερντογάν.
Και φανταστείτε ότι δεν έχει καν ξεκινήσει επισήμως ο προεκλογικός αγώνας και δεν έχουμε καν αναλύσει αν ο Πρόεδρος Ερντογάν εάν τελικά είναι υποψήφιος μπορεί να κερδίσει τις πιο δύσκολες και αμφίρροπες εκλογές της πολιτικής του καριέρας και ποιοι θα είναι οι κύριοι αντίπαλοι του.
Ο δρόμος προς την κάλπη και την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων το βράδυ των εκλογών είναι μακρύς και δεν περνάει απαραιτήτως από την όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
* Δημήτρης Τριανταφύλλου, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης και εξωτερικός επιστημονικός συνεργάτης του ΙΔΙΣ. Είναι επίσης συν παρουσιαστής της εκπομπής «Edo Tourkia» στο YouTube όπου αναλύονται σε εβδομαδιαία βάση οι κύριες εξελίξεις στην Τουρκία.
