Tik Tok. Αυτή είναι η νέα κινεζική απειλή εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ και δυνητικά ολόκληρου του κόσμου. Είναι το 6ο πιο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως, με 1.53 δις χρήστες, κυρίως νέους 19-29 ετών, συνηθισμένους ανθρώπους, που χορεύουν, τραγουδούν και κάνουν ό,τι τους κατέβει στο κεφάλι.
Αποτελεί, πράγματι, το Tik Tok απειλή ή δαιμονοποιείται επειδή βρέθηκε ανάμεσα στην αντιπαλότητα των ΗΠΑ με την Κίνα; Πώς μία εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχει τόσο σημαντικές γεωστρατηγικές προεκτάσεις;
«Η προσπάθεια της Κίνας να γίνει παγκόσμια υπερδύναμη δεν θα γίνει με όπλα μαζικής καταστροφής, αλλά με όπλα μαζικής επιρροής», λέει στο Liberal ο κ. Κωνσταντίνος Κορίκης, ειδικός ψηφιακής επικοινωνίας.
Το Tik Tok δεν διαφέρει στη λειτουργία του σε σχέση με άλλες εφαρμογές, όπως το Facebook και το Instagram. Συλλέγει τα ίδια δεδομένα, όπως τοποθεσία, προτιμήσεις, εφαρμογές και βιομετρικά στοιχεία. Το πρόβλημα είναι ότι η μητρική εταιρεία του Tik Tok, η ByteDance - η οποία αποτιμάται σε 275 δις δολάρια - είναι κινεζικών συμφερόντων.
«Είναι αλήθεια ότι όλες οι εφαρμογές συλλέγουν δεδομένα, αλλά είναι υπό την εποπτεία νομοθετικών πλαισίων χωρών που λειτουργούν με διαφανή δημοκρατικά κριτήρια και αξίες. Η Κίνα λειτουργεί διαφορετικά. Η προπαγάνδα και ο έλεγχος των πολιτών της μέσω της τεχνολογίας γίνεται ήδη μαζικά» εξηγεί ο κ .Κορίκης.
Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει επανειλημμένα φόβους ότι, μέσω της ByteDance, η κινεζική κυβέρνηση θα μπορεί, αφενός να έχει πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα των χρηστών του Tik Tok και αφετέρου, να επηρεάζει το περιεχόμενο που θα βλέπουν οι χρήστες και κατά συνέπεια τον πολιτικό και κοινωνικό διάλογο της χώρας. Στην Κίνα υπάρχει νομοθεσία που υποχρεώνει τις εταιρείες να συνεργάζονται με τις κρατικές υπηρεσίες πληροφοριών εφόσον τους ζητηθεί και αυτό καθιστά την ByteDance και κατ’ επέκταση το Tik Tok επικίνδυνο.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι έχει συμβεί κάτι τέτοιο. Αλλά δυνητικά, σύμφωνα με την κατάθεση του διευθυντή του FBI, Κρίστοφερ Ρέι, στη Γερουσία, μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή χωρίς τα σημάδια να είναι εμφανή. Ο κ. Ρεί δήλωσε ότι το Tik Tok αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ και έδωσε το παράδειγμα ότι σε περίπτωση που η Κίνα επιτεθεί στην Ταιβάν θα μπορούν να προωθούν στους χρήστες βίντεο που να υποστηρίζουν ότι η Ταιβάν ανήκει στην Κίνα και δεν θα πρέπει η Αμερική να παρέμβει.
Ενδεικτικό γεγονός είναι ότι στο Tik Tok, πέραν των χαρούμενων καθημερινών βίντεο, υπάρχει σήμερα οργανωμένο περιεχόμενο Ρώσων influencers που προωθούν την πολιτική του Κρεμλίνου, δοξάζοντας τον ρωσικό στρατό και προβάλλοντας το σύμβολο Ζ.
Από το 2020 η κυβέρνηση του Τραμπ κήρυξε πόλεμο στο Tik Tok. Η διοίκηση του Μπάιντεν έχει απειλήσει ότι θα καταργήσει το Tik Tok σε ολόκληρη την Αμερική αν δεν πουληθεί το μερίδιο που ανήκει σε κινεζικά συμφέροντα. Η χρήση του έχει ήδη απαγορευτεί στις κυβερνητικές συσκευές, καθώς και σε ορισμένα πανεπιστήμια.
Την περασμένη εβδομάδα η Μοντάνα ήταν η πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ που ψήφισε την απαγόρευση της χρήσης του Tik Tok, εντός της περιφερείας της, σε όλα τα κινητά. Ο νόμος πρέπει να υπογραφεί πρώτα από τον κυβερνήτη για να εφαρμοστεί τον ερχόμενο Ιανουάριο και πιθανώς να κριθεί αντισυνταγματικός.
Κατά του Tik Tok συντάσσονται και οι ρεπουμπλικάνοι και οι δημοκρατικοί, όμως οι δεύτεροι διστάζουν, προς το παρόν, να ψηφίσουν νόμο που προβλέπει την καθολική απαγόρευσή του.
Για πολλούς, η κατάργηση τουTik Tok, το οποίο χρησιμοποιείται από περισσότερους από 150 εκ. Αμερικανούς, ισούται με παραβίαση της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης, καθώς και προδοσία του ελεύθερου διαδικτύου.
Υπάρχει, επίσης, το επιχείρημα ότι μία καθολική απαγόρευση μίας εφαρμογής δεν συνιστά πραγματική μεταρρύθμιση στο χώρο της τεχνολογίας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε η Αμερική να νομοθετήσει να μειωθεί η συλλογή πληροφοριών και να αυξηθεί η κυβερνοασφάλεια σε όλες τις εφαρμογές. Η Κίνα και όποια άλλη χώρα θέλει, μπορεί- και πιθανώς το κάνει- να αγοράσει δεδομένα από εμπορικές εταιρείες, όπως η Kochava και η Acxiom, οι οποίες συλλέγουν και πωλούν δεδομένα νόμιμα.
Πράγματι, υπάρχουν σοβαροί ισχυρισμοί ότι η εφαρμογή του Tik Tok κάνει keylogging, δηλαδή καταγράφει την κίνηση των πλήκτρων και ότι παρακολουθεί πώς κινούνται οι χρήστες στο διαδίκτυο όταν δεν χρησιμοποιούν την εφαρμογή. Ωστόσο, σύμφωνα με την εταιρεία κυβερνοασφάλειας Malwarebytes, το ίδιο κάνουν και άλλες εταιρείες, όπως η Meta και η Google. Έχει υπάρξει μία υπόθεση όπου υπάλληλοι του Tik Tok πήραν παράνομα πληροφορίες από λογαριασμούς δημοσιογράφων, αλλά το ίδιο είχε κάνει και η Uber στο παρελθόν.
Η διοίκηση της Tik Tok, από την πλευρά της, ισχυρίζεται ότι η εφαρμογή είναι ασφαλής και προκειμένου να μην αποσχιστεί από τη μητρική κινεζική εταιρεία, έχει αντιπροτείνει να δημιουργήσει ένα firewall, δηλαδή ένα τείχος προστασίας των αμερικανικών δεδομένων, σε συνεργασία με την Oracle, το οποίο ονομάζει Project Texas. Αυτό το σχέδιο, το οποίο τώρα βρίσκεται στον αέρα, έχει ξεκινήσει ήδη εδώ και δύο χρόνια και η διοίκηση της Tik Tok έχει επενδύσει σε αυτό 1.5 δις δολάρια. Ένα αντίστοιχο σχέδιο υπάρχει και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου 125 εκ. Ευρωπαίοι πολίτες χρησιμοποιούν Tik Tok.
Όμως η αυξανόμενη αντιπαλότητα μεταξύ Αμερικής και Κίνας, σε συνδυασμό με το πρόσφατο περιστατικό με το κινεζικό κατασκοπευτικό μπαλόνι σε αμερικανικό έδαφος, έχουν αυξήσει τη δυσπιστία απέναντι στο Tik Tok. «Το να έχουμε το Tik Tok είναι σα να έχουμε 80 εκ. κατασκοπευτικά μπαλόνια που πετάνε σε αμερικανικό έδαφος» τουίταρε πρόσφατα ο πολιτικός της Καλιφόρνια, Ντάρελ Ίσα.
Η κινεζική κατασκοπεία είναι πολύ μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη στον κόσμο και αυξάνεται τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά από την περίοδο που ανέλαβε πρόεδρος ο Σι Τζινπίνγκ, αναφέρει έκθεση του Center for Strategic and International Studies που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2023.
Το Tik Tok δεν είναι η μόνη δημοφιλής κινεζική εφαρμογή στην αμερικανική αγορά. Υπάρχουν και άλλες, όπως η Temu, η CapCut και η SHEIN. Είναι όμως η πιο σημαντική ως προς την επισκεψιμότητα και συναγωνίζεται με τις αμερικανικές Google, Meta, Amazon και Apple.
Μέχρι σήμερα στην Αμερική έχουν νομοθετήσει απέναντι σε εταιρείες hardware και enterprise technology, όπως η Huawei και η ZTE. Το Tik Tok είναι η πρώτη σημαντική εφαρμογή που απειλούν να αποκλείσουν και αυτό είναι κάτι που μπορεί να το δει κανείς υπό το πρίσμα και ενός ψηφιακού εθνικισμού, πέραν της απειλής στην εθνική ασφάλεια.
Οι πλατφόρμες και οι εφαρμογές αποτελούν πλέον μέρος του γεωστρατηγικού παιχνιδιού.
Η Κίνα, εδώ και χρόνια, ελέγχει εσωτερικά το διαδίκτυό της και έχει μπλοκάρει ορισμένες αμερικανικές εφαρμογές. Η Ινδία έχει απαγορεύσει 177 κινεζικές εφαρμογές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να αποκτήσει περισσότερη ανεξαρτησία στην ψηφιακή αρένα. Το τι θα αποφασίσει να κάνει η Αμερική με το Tik Tok θα επηρεάσει σημαντικά και τον υπόλοιπο κόσμο.
«Tο Tik Tok με όλα τα δεδομένα που συλλέγει, σε συνδυασμό με την υπεροχή της Κίνας στην τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να γίνει ο Δούρειος ίππος με τον οποίο η Κίνα θα ελέγξει όλο τον κόσμο» εξηγεί στο ο κ. Κορίκης. «Μέσω του αλγορίθμου του Tik Tok και των δεδομένων που συλλέγει, θα μπορούν να γίνουν χειρουργικές παρεμβάσεις ψυχολογικής επιρροής των χρηστών του» καταλήγει.
Η καχυποψία απέναντι στις κινεζικές αρχές και το Tik Tok δεν είναι μόνο αμερικανική. Πολλές άλλες κυβερνήσεις παγκοσμίως, όπως το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Νέας Ζηλανδίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν απαγορέψει τη χρήση του Tik Tok σε κυβερνητικές συσκευές. Στο Τόκιο, οι Ιάπωνες νομοθέτες θέλουν να απαγορευτεί το Tik Tok καθολικά στην περίπτωση που χρησιμοποιηθεί για εκστρατείες παραπληροφόρησης.
Στη Γαλλία έχουν ήδη ανακοινώσει ότι σχεδιάζουν να απαγορεύσουν όλες τις «ψυχαγωγικές» εφαρμογές, όπως το Tik Tok, αλλά και το Instagram και το Twitter στις κυβερνητικές συσκευές γιατί αποτελούν ρίσκο στην προστασία των δεδομένων. Μερικοί σχολιάζουν ότι η Γαλλία έχει πάρει σοβαρά την ασφάλεια των κινητών και δεν κινείται με πολιτικά κίνητρα, όπως άλλοι, δηλαδή η Αμερική.
Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συνέντευξή του, δήλωσε ότι έχει απαγορεύσει στους Υπουργούς του να το χρησιμοποιούν στα υπηρεσιακά κινητά τους, όμως ως εφαρμογή είναι εξαιρετικά αποτελεσματική για να επικοινωνεί με τους νέους.
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της ByteDance, το 2022 υπάρχουν 3 εκ. χρήστες Tik Tok (άνω των 18 ετών), ενώ ενδεικτικά στο Facebook 5εκ. και στο YouTube 7.49 εκ.
