Το βιογραφικό του έχει πολλές σκοτεινές πλευρές που ξεκινούν από τη δολοφονία διαδηλωτών, το εμπόριο όπλων, τις περίεργες αυτοκτονίες υφισταμένων του, τη φυλακή, αλλά και τις σφαγές κατά των αμάχων τόσο στον δεύτερο πόλεμο της Τσετσενίας και στον εμφύλιο της Συρίας. Ο ίδιος φαίνεται να απολαμβάνει το προσωνύμιο «Αρμαγεδδών» που τον συνοδεύει, ενώ η εξωτερική του εμφάνιση παραπέμπει σε άνθρωπο ψυχρό και αδίστακτο. Εικόνα που συνάδει με το «χασάπης του Χαλεπίου» που του απέδωσαν τα διεθνή ΜΜΕ.
Ο λόγος φυσικά για τον Σεργκέι Σουροβίκιν, τον στρατηγό, ο οποίος διορίστηκε πρόσφατα από τον Πούτιν, επικεφαλής των ρωσικών δυνάμεων εισβολής στην Ουκρανία. Εννοείται πως ο διορισμός προκάλεσε έκρηξη ενθουσιασμού στο λεγόμενο Κόμμα του πολέμου, με κύριους εκπροσώπους τον πρώην πρόεδρο της Ρωσίας Ντμιτρι Μεντβέντεφ, το πρόεδρο της Κρατικής Δούμας Βιατσεσλάβ Βολοντιν, τον επικεφαλής του Χαλιφάτου της Τσετσενίας Ραμζίν Καντιροφ και τον ιδιοκτήτη του ιδιωτικού στρατού Βάγκνερ Γιεβγκένι Πριγκόζιν. Εξίσου εντυπωσιακή ήταν η κάλυψη του διορισμού και από τα δυτικά ΜΜΕ.
Λίγες ημέρες μετά τον διορισμό του, ο Σεργκέι Σουροβίκιν, έδωσε μία μεγάλη συνέντευξη Τύπου, την πρώτη που παραχώρησε ανώτατος Ρώσος αξιωματικός, μετά την έναρξη του πολέμου, θέλοντας να υποδηλώσει πως, επιτέλους, ο ρωσικός στρατός «απέκτησε πρόσωπο», δεδομένης της παρατεταμένης και ανεξήγητης απουσίας από το δημόσιο χώρο τόσο του υπουργού Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, όσο και του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Βαλέρι Γκεράσιμοφ.
Αρμαγεδδών ή αποδιοπομπαίος τράγος;
Ωστόσο, πίσω από τη φιλοτέχνηση της δημόσιας εικόνας του αμφιλεγόμενου στρατηγού, υπάρχουν και άλλες αναγνώσεις του διορισμού του, οι οποίες έχουν σχέση με τις διαπιστώσεις της ρωσικής πολιτικής ηγεσίας ως προς τον πόλεμο και τις προοπτικές του. Από αυτές απορρέουν η στρατηγική και οι στόχοι, αλλά και οι αρμοδιότητες που ετέθησαν στον Σουροβίκιν, τη στιγμή που συμφώνησε να αναλάβει την αρχηγεία.
Ως προς την στρατηγική, ο Σουροβίκιν ανέλαβε την αποστολή της δημιουργίας μίας αμυντικής γραμμή στρατηγικού χαρακτήρα, η οποία θα έχει τη δυνατότητα να διεξάγει επιχειρήσεις παραπλάνησης, αλλά και τοπικές αντεπιθέσεις για τη δημιουργία νέων, προνομιακών θέσεων άμυνας.
Από τις μέχρι τώρα κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων, γίνεται προφανής η επιδίωξη «παγώματος» του μετώπου μέσω της αμυντικής αυτής γραμμής, για την υπεράσπιση των κατακτημένων περιοχών και για την απόκρουση των ουκρανικών επιθέσεων που στοχεύουν σε διείσδυση σε βάθος. Προς το παρόν, οι ήπιες καιρικές συνθήκες είναι υπέρ των Ουκρανών, οι οποίοι πολεμούν λυσσαλέα σε όλα τα μέτωπα. Η έλευση του χειμώνα θα δώσει στους Ρώσους την ευκαιρία «να παγώσουν» τον πόλεμο, διατηρώντας τα κέρδη της εισβολής. Αυτός είναι και ο μέγιστος στόχος, τον οποίο καλούνται, σήμερα, να κατοχυρώσουν. Για τίποτα άλλο, ο σημερινός ρωσικός στρατός στην κατάσταση που βρίσκεται δεν είναι ικανός και ο Σουροβίκιν το γνωρίζει πολύ καλά αυτό.
Παράλληλα, η Ρωσία έχει υπαρξιακή ανάγκη ενός παρατεταμένου διαλείμματος στις πολεμικές επιχειρήσεις, προκειμένου να ανασυστήσει, να αναδιοργανώσει τις μονάδες του πεζικού, κυριολεκτικά από το μηδέν, λόγω των τεράστιων απωλειών της στα πεδία των μαχών. Η μερική επιστράτευση, άλλωστε, σε αυτό στοχεύει: στην επάνδρωση μίας αμυντικής γραμμής, μήκους χιλίων και πλέον χιλιομέτρων. Ο Σουροβίκιν, γνωρίζει πολύ καλά πως οι ανεκπαίδευτες και κακώς εξοπλισμένες μονάδες των επιστρατευμένων, δεν είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν σοβαρές και πετυχημένες επιθετικές επιχειρήσεις. Αξίζει να σημειωθεί πως οι άντρες αυτών των μονάδων εξοπλίζονται με Καλάσνικοφ που κατασκευάστηκαν στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 του 20ού αιώνα, ενώ υπάρχουν τρομερές ελλείψεις σε άρματα μάχης και τεθωρακισμένα οχήματα.
Παράλληλα, η ανάπαυλα αυτή, χρειάζεται και για την σκληρή χειμαζόμενη ρωσική οικονομία, η οποία νιώθει πλέον το άχθος των κυρώσεων είτε με την πρώτων υλών και έλλειψη ανταλλακτικών είτε με την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, αφού πολλοί επιστρατεύτηκαν κι ακόμη περισσότεροι κατέφυγαν στο εξωτερικό. Συνεπώς, η στρατηγική γραμμή άμυνας των κατακτημένων περιοχών, αποσκοπεί στην εξασφάλιση των μίνιμουμ προϋποθέσεων για την λειτουργία της οικονομίας και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την επιμήκυνση των πολεμικού επιχειρήσεων το 2023. Μέχρι εκεί, όμως.
Για τον λόγο αυτό, ο Σουροβίκιν έχει εξουσιοδοτηθεί να λάβει δύσκολες αποφάσεις σχετικά με την υποχώρηση σε νέες, καλύτερες αμυντικές θέσεις, η κατάληψη των οποίων θα στοιχίσει ακριβά στις ουκρανικές δυνάμεις, αφού θα τις καθιστά ευάλωτες κατά την επίθεσή τους. Η υποχώρηση μπορεί να περιλαμβάνει και περιοχές με υψηλό συμβολικό νόημα, όπως για παράδειγμα η δεξιά όχθη του Δνείπερου ή οι βόρειες της περιοχής του Λουγκάνσκ. Αυτό, όμως, θα το χρεωθεί ο Σουροβίκιν και όχι η πολιτική ηγεσία, σε μία προσπάθεια αποτροπής της πιθανότητας αποσταθεροποίησης στο εσωτερικό της ρωσικής κοινωνίας.
Εύλογα προκύπτει το ερώτημα, το οποίο βρίσκεται στο μυαλό πολλών, αλλά λίγοι τολμούν να θέσουν δημοσίως: είναι σε θέση η Ρωσία να υποχρεώσει την Ουκρανία σε διαπραγματεύσεις για ένα είδους ειρήνης, με διατήρηση των κατεκτημένων περιοχών;
Οι τρεις πονοκέφαλοι της Μόσχας
Είναι προφανές, ότι η σημερινή πολιτική ηγεσία της Ρωσίας, δεν σκέφτεται καν την πιθανότητα να σταματήσει τις πολεμικές επιχειρήσεις μετά το πάγωμα της σύγκρουσης, ακόμη κι αν η ανάγκη αναδιοργάνωσης του στρατεύματος πάρει εκρηκτικές διαστάσεις.
Πολλοί στην Ρωσία, ελπίζουν στην επάνοδο του Τραμπ στην αμερικανική προεδρία ή, τουλάχιστον, σε μία νίκη των Ρεπουμπλικάνων στις ενδιάμεσες εκλογές, ώστε να μειωθεί η βοήθεια τω ΗΠΑ προς την Ουκρανία. Προφανώς, θεωρούν το επιθυμητό ως πραγματικό, αγνοώντας τις τοποθετήσεις υψηλόβαθμων στελεχών του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, όπως ο Κέβιν Μακάρθι. Εξάλλου, ένα σημαντικό μέρος της κοινοβουλευτικής ομάδας αυτού του κόμματος, υποστήριξε το νομοσχέδιο για χορήγηση βοήθειας ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι τα τέλη του 2022 στην Ουκρανία. Στην πολιτική, όμως, οι ελπίδες διαφόρων, δεν αποτελούν στρατηγική, με ό,τι αυτό σημαίνει.
Ανάλογη κακή εκτίμηση είχαν κάνει και σχετικά με την Γερμανία, η οποία οδήγησε στην αλλαγή στάσης του Βερολίνου από «ασφάλεια στην Ευρώπη μαζί με την Ρωσία» στη θέση «ασφάλεια της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας».
Εξάλλου, η ανακωχή είναι κάτι που σήμερα δεν τίθεται καν από την πλευρά του Κιέβου, το οποίο με βαριές θυσίες απελευθερώνει τη μία περιοχή μετά την άλλη.
Ως εκ τούτου, η Μόσχα έχει να αντιμετωπίσει και ένα δεύτερο πρόβλημα, το οποίο έχει να κάνει με την αδυναμία της να διατάξει την παύση των εχθροπραξιών, τη στιγμή που το Κίεβο προσπαθεί να απελευθερώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες εκτάσεις, να προκαλέσει μεγάλες απώλειες στο έμψυχο δυναμικό του ρωσικού στρατού και να καταστρέψει όσο μπορεί τις γραμμές επικοινωνίας και ανεφοδιασμού του.
Ο τρίτος πονοκέφαλος της Μόσχας είναι η κοινή θέση της Δύσης πως η Ρωσία δεν μπορεί να έχει εδαφικά κέρδη από αυτόν τον πόλεμο, έτσι ώστε η πολιτική της ηγεσία να μην μπορεί να μιλάει για «αποδοτική επένδυση» της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης». Κοντολογίς, για οποιαδήποτε διαπραγμάτευση, η βάση είναι τα σύνορα πριν την 24η Φεβρουαρίου 2022. Ωστόσο, το Κίεβο, εδώ και καιρό μιλάει για τα σύνορα του 1991, τα οποία περιλαμβάνουν την Κριμαία, το Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ, θέση η οποία δεν τυγχάνει της απόλυτης υποστήριξης της Δύσης, γεγονός που έχει επισημανθεί τόσο από την πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ, όσο και από κορυφαία ΜΜΕ, όπως η ΝΥΤ. Στο ζήτημα αυτό, η Ουκρανία έχει την υποστήριξη των Βαλτικών χωρών και της Πολωνίας, προς το παρόν.
Για την Μόσχα, πάλι, η δυνατότητα να υποστηρίξει μία «ευπρόσωπη νίκη», θα ήταν η διατήρηση του χερσαίου διαδρόμου προς την Κριμαία, ενώ δεν θα έβλεπε αρνητικά την υποχώρηση στη γραμμή των συνόρων, όπως αυτά είχαν διαμορφωθεί στις 24-02-2022. Μία προσεκτική ματιά στο χάρτη των πολεμικών επιχειρήσεων, μας δείχνει πως η αμυντική γραμμή που κατασκευάζει ο ιδιωτικός στρατός Βάγκνερ στα όρια των προπολεμικών συνόρων, είναι δηλωτική των προθέσεων της ρωσικής στρατιωτικής ηγεσίας.
Το διακύβευμα των διαπραγματεύσεων
Είναι γνωστή η φράση πως «κάθε πόλεμος τελειώνει με διαπραγματεύσεις». Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, κάποιος θα πρέπει να υποχωρήσει ή να υποστεί στρατιωτική ήττα, η οποία θα έχει μεγάλο κόστος τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Η Μόσχα, προς το παρόν, δεν δείχνει διατεθειμένη για υποχωρήσεις και η ρητορική της γίνεται ολοένα και πιο επιθετική, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής απειλής.
Αξίζει να σημειώσουμε πως μία ατελής συνθήκη ειρήνης, δεν διασφαλίζει την Ουκρανία από μελλοντικές επιθέσεις της Ρωσίας. Ο ρωσικός αναθεωρητισμός δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο του πουτινικού συστήματος ηγεσίας, αλλά έχει διαποτίσει ολόκληρη την ρωσική κοινωνία, η οποία θεωρεί πως η αναθεώρηση των συνόρων και η χωρική επέκταση της χώρας στα όρια που είχε σχεδόν μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, πρέπει να είναι η βασική επιδίωξη του 21ου αιώνα.
Η Ουκρανία, από την άλλη πλευρά, βλέπει δύο πιθανές λύσεις: η πρώτη έχει να κάνει με την άμεση ένταξή της στο ΝΑΤΟ, η Συμμαχία, ωστόσο, δεν δείχνει να βιάζεται να λάβει τη σχετική απόφαση. Η δεύτερη είναι η μετατροπή της Ουκρανίας σε «Ισραήλ» χάρη στη γενναία και διαρκή χορήγηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων από τους δυτικούς της συμμάχους. Βέβαια, η ύπαρξη ενός «Ισραήλ στις όχθες του Δνείπερου» κάθε άλλο παρά χαμόγελα προκαλεί στην Μόσχα. Η δεύτερη, αυτή, εκδοχή, είναι η εγγύηση για την επανάληψη του πολέμου.
Μία πρώτη εναλλακτική λύση, θα ήταν η ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε αυτή την περίπτωση θα ισχύει το άρθρο 42 της Συνθήκης, το οποίο έχει πολλά στοιχεία του άρθρου 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, πράγμα που θα λειτουργούσε αποτρεπτικά σε μελλοντική ρωσική επιθετικότητα.
Η δεύτερη εναλλακτική λύση που διαφαίνεται στον ορίζοντα, είναι η εγκατάσταση μεγάλης, πολυεθνικής δύναμης κυανόκρανων στα πρότυπα του Κοσόβου. Βέβαια, κάτι τέτοιο θα προκαλούσε την εντύπωση του διαμοιρασμού της Ουκρανίας σε ζώνες δυτικής και ρωσικής επιρροής, ωστόσο θα απομάκρυνε το ενδεχόμενο ενός νέου πολέμου.
Επιμύθιο
Πίσω από την πολυδιαφημισμένη αλλαγή ηγεσίας των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία, κρύβεται η αλλαγή των σχεδίων της Μόσχας. Από τον blitzgrieg του Φεβρουαρίου, φτάσαμε στη συζήτηση για τη διατήρηση ορισμένων εδαφών ως δικαιολογία του ιμπεριαλιστικού τυχοδιωκτισμού του Κρεμλίνου. Ανεξάρτητα, όμως, από τις επιδιώξεις των επιχειρήσεων διεθνών δημοσίων σχέσεων και προπαγάνδας, η λύση θα δοθεί στα πεδία των μαχών, όπου ο ρωσικός στρατός υποχρεώνεται σε άμυνα και «τακτικές υποχωρήσεις» με βαριές απώλειες στο έμψυχο και άψυχο δυναμικό του. Η Ουκρανία, κόντρα στις προβλέψεις των θιασωτών της «ρεαλιστικής σχολής», απέδειξε πως ο αγώνας υπέρ βωμών και εστιών απέναντι σε έναν βάρβαρο εισβολέα, μπορεί να κερδηθεί μόνο στα πεδία των μαχών. Ο χειμώνας που έρχεται, θα είναι μακρύς, σκληρός και αιματοβαμμένος.
