Καλοδεχόμαστε την τουρκική επίθεση φιλίας, αλλά δεν τρέφουμε ψευδαισθήσεις ότι δημιουργεί προϋποθέσεις διαπραγμάτευσης, τονίζει ο Θ. Τσακίρης από το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Ο καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής μιλά με επιφυλάξεις για τα όσα είπε χθες ο Τούρκος πρόεδρος και τα χαρακτηρίζει ως ένδειξη του εσωτερικού αδιεξόδου στο οποίο έχει βρεθεί, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου, καθώς η νηνεμία «δεν δημιουργεί προϋποθέσεις ισότιμης διαπραγμάτευσης όσο υπάρχει το casus belli στο Αιγαίο και οι μεγαλοϊδεατισμοί των μνημονίων Τουρκίας-Τρίπολης».
Το μορατόριουμ, όπως λέει, αποτελεί από τη φύση του μέσο περιστασιακής αποσυμπίεσης εντάσεων και Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) δεν αποτελεί μέσο επίλυσης διαφορών, ούτε πρέπει να παρερμηνευθεί από ορισμένους εντός Ελλάδος ως δικαιολογία για μη ενάσκηση κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.
Συνέντευξη στον Γ. Φιντικάκη
Πώς να εκλάβουμε το γεγονός ότι για πρώτη φορά, δημόσια, χθες ο Ερντογάν, δήλωσε ότι το καλό κλίμα είναι ευκαιρία για επίλυση των διαφορών μας με την Ελλάδα;
Ως ένδειξη του εσωτερικού αδιεξόδου στο οποίο έχει βρεθεί ο Τούρκος πρόεδρος, μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου του 2023 και της συνειδητοποίησης από πλευράς του ότι η εικόνα των «κακών Ελλήνων» που «καταλαμβάνουν» νησιά που τους ανήκουν ήδη, βάσει της συνθήκης της Λωζάνης, δεν θα του επιφέρει άμεσα πολιτικά κέρδη στην επερχόμενη εκλογική μητέρα όλων των μαχών.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η πρόσκληση σε διάλογο τύπου «καζάν-καζάν», χωρίς προηγούμενη απόσυρση των παράλογων πάγιων τουρκικών διεκδικήσεων και του αιτήματος αναθεώρησης της συνθήκης της Λωζάνης, θα πρέπει να ενθουσιάζει εντός της χώρας μας μόνο τους πολιτικά αδαείς και τους γεωπολιτικά αναλφάβητους. Μόνο όσοι διαθέτουν μνήμη χρυσόψαρου ή άγονται από παρωτιδικά ιδεολογήματα μπορούν να πιστέψουν ότι η πρόσκληση σε διάλογο από την πλευρά του Ερντογάν είναι ειλικρινής.
Αυτή η διάθεση συνεννόησης που δείχνει ο Ερντογάν με χώρες, με τις οποίες η Τουρκία βρισκόταν σε ρήξη, όπως με Αίγυπτο και με Ισραήλ, αλλά και η δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει λόγω των σεισμών, μπορεί να δημιουργήσουν πλαίσιο για διάθεση συνεννόησης με την Ελλάδα;
Αυτό εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τις πραγματικές διαθέσεις της τουρκικής κυβέρνησης που θα προκύψει από τις εκλογές της 14ης Μαΐου, η πράξη ωστόσο και η ρητορική τόσο του συμπολιτευόμενου όσο και του αντιπολιτευόμενου συνασπισμού, ελάχιστα διαφέρουν ως προς τη στρατηγική επιδίωξη γεωστρατηγικού στραγγαλισμού της Ελλάδος, την εδαφική επέκταση της Τουρκίας στο Αιγαίο και την επιβολή εγκλεισμού της ναυτικής μας ισχύος και δικαιοδοσίας εντός των ασφυκτικών ορίων των υφιστάμενων χωρικών μας υδάτων.
Δεν άκουσα ούτε τον Ερντογάν ούτε τον Κιλιτσντάρογλου να κάνουν ένα βήμα πίσω από τις διεκδικήσεις του λεγόμενου Εθνικού Νόμου και της Μαβί Βατάν που αμφισβητούν ανοικτά την εδαφική διευθέτηση των συνθηκών της Λωζάνης (1923) και των Παρισίων (1947). Δεν άκουσα κανέναν από τους δύο να αποσύρουν το casus belli για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων. Ακούσατε κάτι τέτοιο εσείς;
Δεν άκουσα αλλαγή της στάσης τους από την απαίτηση αναγνώρισης των Κατεχομένων ως κράτους πριν από την έναρξη διαπραγμάτευσης για την επίλυση του Κυπριακού στη βάση των δύο κρατών. Ακούσατε κάτι τέτοιο εσείς;
Αυτοί που καταπίνουν την τουρκική προπαγάνδα αμάσητη στην Ελλάδα ως ευκαιρία συνεννόησης τι ακριβώς έχουν ακούσει που δεν ακούσαμε εσείς και εγώ και βλέπουν τις τουρκικές δηλώσεις και τη νηνεμία των παραβιάσεων ως ειλικρινή πρόθεση διαλόγου;
Μήπως η αδυναμία της Τουρκίας που έχει μετατραπεί σε σοκ για το καθεστώς Ερντογάν μετά το μέγεθος της φυσικής καταστροφής στις νοτιοανατολικές επαρχίες της χώρας και της δικής του διαχειριστικής ανικανότητας αιτιολογούν αυτή τη νηνεμία παραβιάσεων;
Μήπως η ανάγκη να δοθεί από την Άγκυρα η εικόνα στους φιλέλληνες Αμερικανούς βουλευτές και γερουσιαστές ότι «όλα έχουν εξομαλυνθεί» με την Ελλάδα αποτελεί την κινητήριο δύναμη αυτής της νηνεμίας έτσι ώστε να ξεκλειδωθούν τα F16Viper από το Κογκρέσο; Γιατί αυτή ακριβώς ήταν και η κινητήριος δύναμη πίσω από την προσπάθεια εξομάλυνσης της Τουρκίας με το Ισραήλ που ολοκληρώθηκε και με την Αίγυπτο που επιχειρείται να ολοκληρωθεί. Εξομάλυνση ωστόσο δεν σημαίνει επίλυση των διαφορών, ούτε λήθη των γεωπολιτικών συγκρούσεων που στην περίπτωση της Αιγύπτου είναι πολύ πιο «ασφαλειοποιημένοι» συγκριτικά με το Ισραήλ, με δεδομένη την παγίωση της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στη Δυτική Λιβύη.
Η Ελλάδα δεν έχει να κερδίσει απολύτως τίποτε από το να βοηθήσει την Τουρκία να καλλιεργήσει αυτήν την ψευδαίσθηση είτε στην Ουάσιγκτον είτε στις Βρυξέλλες. Καλοδεχόμαστε τη νηνεμία αλλά δεν πρέπει να τρέφουμε ψευδαισθήσεις ότι η νηνεμία ισοδυναμεί με την εξομάλυνση ή δημιουργεί προϋποθέσεις ισότιμης διαπραγμάτευσης όσο υπάρχει το casus belli στο Αιγαίο και οι μεγαλοϊδεατισμοί των μνημονίων Τουρκίας-Τρίπολης.
Σε μια περίοδο ανάπαυλας, ένα μορατόριουμ είναι προφανώς χρήσιμο και για τις δυο χώρες. Αυτό, θα μπορούσε να είναι και η βάση για μια πιο μόνιμη κατάσταση «ήρεμων νερών» στο Αιγαίο;
Το μορατόριουμ αποτελεί από τη φύση του μέσο περιστασιακής αποσυμπίεσης εντάσεων και Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) δεν αποτελεί μέσο επίλυσης διαφορών και δεν πρέπει να παρερμηνευθεί από ορισμένους εντός Ελλάδος ως δικαιολογία για τη μη ενάσκηση κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, που εξυπηρετούνται μεταξύ άλλων και μέσα από αυτές τις ασκήσεις, ή ως πρόφαση για την επιβολή καθυστερήσεων στο απολύτως απαραίτητο εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας, που αποτελεί πιθανότατα και τη θετικότερη παρακαταθήκη της απερχόμενης κυβέρνησης, μαζί με την απόκρουση της υβριδικής επίθεσης στον Έβρο το 2020 και την υπογραφή των συμφωνιών οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Ιταλία και (μερικώς) με την Αίγυπτο.
Αν επιβεβαιωθεί το καλό κλίμα, τότε μετά τις εκλογές μπορεί να αποτελέσει πρόπλασμα για ουσιαστικές διαδικασίες εξομάλυνσης και συζήτησης των προβλημάτων μεταξύ των δυο χωρών;
Αυτό θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από τις προθέσεις, τις πράξεις και τις παραλήψεις της επόμενης τουρκικής κυβέρνησης αλλά και από τις προϋποθέσεις που θα θέσει για την έναρξη μιας τέτοιας συζήτησης η νέα ελληνική κυβέρνηση που θα προκύψει μετά τις εκλογές του Ιουλίου. Οι προϋποθέσεις αυτές αφορούν
α) την αποδοχή συζήτησης από την Τουρκία της μίας και μόνης ελληνοτουρκικής διαφοράς σε ό,τι αφορά τη διμερή οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, γιατί όλα τα άλλα είναι μονομερείς διεκδικήσεις που δεν μπορούν να μπουν σε κανένα τραπέζι
β) την ακύρωση του μνημονίου Τουρκίας-Τρίπολης και
γ) την άρση του Casus Belli.
Σε κάθε περίπτωση θα αποτελούσε εγκληματική πράξη η οποιαδήποτε ακύρωση ή περιστολή του ήδη εξαγγελθέντος εξοπλιστικού προγράμματος της χώρας σε ό,τι αφορά τα θεμελιώδη προγράμματα περαιτέρω ενίσχυσης του ΠΝ (Εκσυγχρονισμός Μέσης Ζωής ΜΕΚΟ, Ενδιάμεση Λύση, 3+1 Κορβέτες) και της ΠΑ (F35) που έχουν ήδη σχεδόν οριστικοποιηθεί από τη ΝΔ και τον Κυριάκο Μητσοτάκη και που θα είχαν ολοκληρωθεί μέσα στο 2023 εάν δεν είχε λήξει η συνταγματικά οριζόμενη διάρκεια της θητείας της απερχόμενης διακυβέρνησης.
Και ακόμη και αν δεν καταστεί εφικτό να επιλυθούν οι διαφορές μας, θα μπορούσε να έχει διάρκεια αυτή η περίοδος μη έντασης στο Αιγαίο;
Βεβαίως και ναι. Αυτό είναι νομίζω το ρεαλιστικότερο όφελος που θα πρέπει να αναμένουμε από αυτήν την περίοδο υπό τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις που σας ανέπτυξα ανωτέρω δηλαδή τη συνέχιση και επιτάχυνση του εξοπλιστικού μας προγράμματος και την αποσαφήνιση των διπλωματικών προϋποθέσεων που θα επέτρεπαν να εισέλθουμε με την Τουρκία σε μια ισότιμη και ειλικρινή διαπραγμάτευση επί της μοναδικής διαφοράς που έχει προκύψει μεταξύ μας από το 1973.
Πώς διαμορφώνονται ευρύτερα οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο μετά και την πολιτική κρίση στο Ισραήλ, αλλά και τις κινήσεις εξομάλυνσης των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας - Ιράν;
Το ότι το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας (ΒΣΑ) επέλεξε να επανομαλοποιήσει τις σχέσεις του με την Τεχεράνη την ώρα που το Ιράν ανακοίνωσε τον εμπλουτισμό του ουρανίου του σε επίπεδο 84% (εμπλουτισμός 90% οδηγεί σε πυρηνικά όπλα) υπογραμμίζει το χάσμα εμπιστοσύνης που επικρατεί ανάμεσα στην κυβέρνηση Μπάιντεν και το Ριάντ. Το ρήγμα είχε άλλωστε διαφανεί μέσα στο 2022 κατόπιν της φιλορωσικής ουδετερότητας που κράτησε το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας (ΒΣΑ) αναφορικά με το ουκρανικό σε διπλωματικό επίπεδο, αλλά και της εμπέδωσης της πετρελαϊκής συμμαχίας ΒΣΑ-Ρωσίας στο επίπεδο του ΟΠΕΚ+. Εντός αυτού του πλαισίου η συμφωνία με το Ιράν, που αντιπροσωπεύει κατά βάση ένα σύμφωνο μη-επίθεσης και όχι επίλυσης των οποιονδήποτε διαφορών, αποτελεί μια ακόμη ισχυρή διαδήλωση της γεωπολιτικής αυτονόμησης του ΒΣΑ από τις ΗΠΑ.
Σε ενεργειακό επίπεδο η συμφωνία επανομαλοποίησης σηματοδοτεί την απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να κλείσει μια πολύ σημαντική εστία τριβών στο εσωτερικό του ΟΠΕΚ που θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να διευκολύνει, και με ιρανική συνδρομή, την πλήρη ένταξη της Ρωσίας στο καρτέλ των πετρελαιοεξαγωγικών κρατών. Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να ενισχύσει και στον βαθμό που μπορεί να εμπλακεί να διευκολύνει τη διαδικασία της εξομάλυνσης Ισραήλ-ΒΣΑ κάτι που θα έχει για την ίδια ευεργετικές επιπτώσεις και ως προς το διμερές πλαίσιο ενεργειακής συνεργασίας που καλλιεργεί συστηματικά με το ΒΣΑ μετά τον Ιούλιο του 2022.
Τι είδους κινητικότητα υπάρχει στα ενεργειακά της περιοχής, τα οποία ενδιαφέρουν την Ελλάδα, από την αξιοποίηση των κοιτασμάτων έως τα μεγάλα δρομολογούμενα projects, όπως οι αγωγοί; 
Σε ό,τι αφορά την Κύπρο θα υπάρξουν νέες γεωτρήσεις μέσα στο 2023 με ίσως σημαντικότερη την τρίτη γεώτρηση στο πεδίο Αφροδίτη τα αποτελέσματα της οποίας θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό και την τελική επιλογή της -εξαιρετικά καθυστερημένης- εμπορικής της αξιοποίησης. Στα τέλη του 2023 ίσως και να προλάβουμε να δούμε την πρώτη γεώτρηση της Energean στα Ιωάννινα αλλά οι σημαντικότερες γεωτρήσεις θα έρθουν στο Ιόνιο και το Νότιο Κρητικό Πέλαγος (κακώς έχει επικρατήσει ο όρος Λιβυκό) μέσα στο 2025. Τα θέματα των αγωγών (Ισραήλ-Αίγυπτος, Κύπρος-Αίγυπτος, Αίγυπτος-Ελλάδα, EastMed) θα κριθούν μέσα στο 2024 όταν ξεκαθαρίσει από πλευράς Ισραήλ, Κύπρου και Chevron το πώς θα αναπτυχθούν η δεύτερη φάση του Λεβιαθάν, τα κοιτάσματα της Energean στο Ισραήλ και τα κοιτάσματα των Exxon και ΕΝΙ/Τotal στα τεμάχια 6 και 10 της Κυπριακής ΑΟΖ (Κρόνος, Δίας, Γλαύκος).
Ακούγεται ότι μετά τις εκλογές, οι ΗΠΑ θα ανοίξουν μια συζήτηση για τα ενεργειακά της Αν. Μεσογείου και τη μέγιστη δυνατή εκμετάλλευσή τους από τους εμπλεκόμενους. Τι στάση θα πρέπει να τηρήσει η Αθήνα;
Ας δούμε πρώτα τι ακριβώς εννοούν οι Αμερικανοί και να το συζητήσουμε. Μαβί Βατάν πάντως και casus belli δεν συνάδουν σε καμία περίπτωση με τη «μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση» των αποθεμάτων της Κυπριακής ΑΟΖ (γιατί σε αυτό ουσιαστικά αναφερόμαστε) από όποια οπτική γωνία και εάν το δει κανείς.
Διαβάστε ακόμα:
Ερντογάν: Ευκαιρία για επίλυση των διαφορών μας με την Ελλάδα το καλό κλίμα
