Για δύο τινά θα παραμείνει γνωστή στην πολιτική και οικονομική ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας η Λιζ Τρας. Το πρώτο είναι ότι αντέγραψε πιστά τη φιλοσοφία του κωμικού Groucho Marx ο οποίος εφάρμοζε τον εξαιρετικά απλό και ευέλικτο κανόνα: «Αυτές είναι οι αρχές μου. Εάν δεν σου αρέσουν, έχω και άλλες».
Πράγματι, η Λιζ Τρας ξεκίνησε με τα Τρασονόμικς τα οποία βασίζονταν στον αχαλίνωτο δανεισμό. Πίστευε, λοιπόν, ότι έτσι θα χρηματοδοτούσε φορολογικές ελαφρύνσεις (κυρίως των οικονομικά εύπορων αλλά και των επιχειρήσεων) προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομική ανάπτυξη.
Η Τρας, λανθασμένα και επίμονα, εκτιμούσε ότι η Βρετανία είχε καταγράψει υψηλό 70 ετών σε φορολογικά βάρη τα οποία στραγγάλιζαν, και στραγγαλίζουν, την οικονομία της. Όταν όμως οι αγορές αμφισβήτησαν την οικονομική «λογική» της Τρας, αυτή καρατόμησε, με κυνικό τρόπο, τον υπουργό οικονομικών Κουαρτένγκ. Ταυτόχρονα, «πήρε πίσω» την πλειοψηφία των μέτρων του οικονομικού της προγράμματος σε μία απέλπιδα προσπάθεια να παραμείνει «γαντζωμένη» στην πρωθυπουργική καρέκλα.
Το δεύτερο έχει να κάνει με το καλούμενο πριμ ανοησίας («moron premium») το οποίο μας άφησαν παρακαταθήκη τα Τρασονόμικς. Όπως διαπίστωσε, μεταξύ άλλων, ο Κρις Γκιλς (οικονομικός εκδότης των Financial Times), οι αγορές έφτασαν στο σημείο να δανείζουν, τη Μεγάλη Βρετανία, 1,5 ποσοστιαία μονάδα πάνω από το σύνηθες κόστος δανεισμού της σε χρονικό ορίζοντα 30 ετών.
The moron premium pic.twitter.com/0GYJVeDX5u
— Chris Giles (@ChrisGiles_) October 17, 2022
Οι δικές μου εμπειρικές εκτιμήσεις υπολογίζουν ότι το «πριμ ανοησίας» έχει τώρα μειωθεί στη μισή ποσοστιαία μονάδα. Μην περιμένετε, όμως, ότι το συγκεκριμένο πριμ θα εξαλειφθεί πλήρως. Και τούτο επειδή οι επενδυτές, λόγω της πολιτικής αστάθειας, παραμένουν ιδιαίτερα προβληματισμένοι από την ποιότητα της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας στη χώρα.
Ταυτόχρονα, δε, όπως έχω καταγράψει σε πρόσφατη δημοσίευσή μου στο European Journal of Finance, η παρατεταμένη χρηματοοικονομική αβεβαιότητα, αλλά και το Brexit (για το οποίο αποφεύγουν να μιλάνε οι πολιτικοί στη Βρετανία), θα επηρεάσουν αρνητικά τη βρετανική οικονομία σε χρονικό ορίζοντα 20 μηνών.
Πώς λοιπόν θα ανακτήσει, η Μεγάλη Βρετανία την πολιτική και οικονομική της αξιοπιστία; Όλα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις των επόμενων ημερών. Ο νέος (η νέα) ηγέτης των Συντηρητικών θα εκλεγεί με διαδικασίες express μέσα σε μία εβδομάδα και, παράλληλα, το κόμμα θα «συμβουλευθεί» και τα μέλη του Συντηρητικού κόμματος.
Πάντως, οι Συντηρητικοί Βουλευτές έχουν πληθώρα επιλογών. Η πρώτη είναι να αντικαταστήσουν τη Λιζ Τρας στην πρωθυπουργία με τον πρώην υπουργό Οικονομικών Ρίσι Σούνακ (ο οποίος ήρθε πρώτος στις προτιμήσεις των Βουλευτών αλλά έχασε την πρωθυπουργία επειδή τα μέλη του Συντηρητικού κόμματος προτίμησαν την Τρας).
Οι αγορές εμπιστεύονται τον Σούνακ. Η δεύτερη επιλογή είναι η Πένι Μόρντοντ (η οποία το καλοκαίρι ήταν η τρίτη επιλογή των Συντηρητικών βουλευτών). H Μόρντοντ, για πολλούς (μεταξύ αυτών και εμένα), είναι μια κάπως καλύτερη «version» της (τραγικής) Τρας. Η τρίτη επιλογή έχει να κάνει με την επιστροφή του Μπόρις Τζόνσον στην πρωθυπουργία. Θα πρόκειται για μεγάλο σοκ τόσο για πληθώρα Συντηρητικών Βουλευτών όσο και για τους κοινούς θνητούς.
Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα παραμένει ότι το κόμμα των Συντηρητικών είναι τόσο διαιρεμένο που δύσκολα ο νέος ηγέτης θα μπορέσει να κυβερνήσει μέχρι τις εκλογές του 2024. Με άλλα λόγια, το πιο πιθανό σενάριο είναι ακόμα μία βραχύβια «Συντηρητική πρωθυπουργία» και εθνικές εκλογές πριν το 2024. Σημερινή δημοσκόπηση των London Times δίνει προβάδισμα 64% στον Σούνακ. Ακολουθεί, σε μεγάλη απόσταση, ο Τζόνσον, με 12%, και μετά η Μόρντοντ, με 6%.
Υ.Γ: Οι τελευταίες πληροφορίες λένε ότι το κόμμα θα «συμβουλευθεί» τα μέλη του Συντηρητικού κόμματος με online διαδικασία. Επειδή, όμως, η πλειοψηφία αυτών είναι άνω των 60 ετών και ημιμαθείς χρήστες υπολογιστών, οι βρετανικές αρχές ασφαλείας φοβούνται ότι χάκερς (και ειδικά από χώρες «εχθρικές» όπως πχ η Ρωσία) θα υπονομεύσουν την αξιοπιστία της όλης διαδικασίας.
*Ο Κώστας Μήλας είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, University of Liverpool
