Αν πριν από επτά μήνες, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο κόσμος παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα την ηρωική αντίσταση των Ουκρανών, περιμένοντας την πτώση της κυβέρνησης και την άνευ όρων παράδοση της χώρας, - σύμφωνα με πολλούς όψιμους Κρεμλινολόγους - σήμερα, η διεθνής πολιτική και κοινή γνώμη, έχουν στα χείλη τους την ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων: μετά τον Πούτιν ποιος;
Ήδη στο διεθνή Τύπο δημοσιεύτηκαν αναλύσεις και πορτραίτα των επίδοξων υποψηφίων τσάρων της ηττημένης στα πεδία των μαχών Ρωσίας. Τα περισσότερα από αυτά είναι φιλοτεχνημένα από ακαδημαϊκούς ερευνητές ή αναλυτές διαφόρων Think tanks δυτικών χωρών, οι οποίοι αναλύουν τις ελάχιστες διαρροές που γίνονται από τον περίκλειστο κύκλο των εμπίστων του Βλαδίμηρου Πούτιν.
Τα τρία πλέον δημοφιλή πορτραίτα ανήκουν στον Γιεβγκένι Πριγκόζιν (1961), γνωστό και ως «μάγειρα του Πούτιν», ο οποίος είναι ιδιοκτήτης σειράς πολυτελών εστιατορίων μέσα στο Κρεμλίνο, τη Βουλή κ.λπ. αλλά και ιδρυτής και ανώτατος διοικητής του ιδιωτικού στρατού Βάγκνερ∙ το δεύτερο πορτραίτο ανήκει στον σεΐχη της Τσετσενίας, Ραμζάν Καντίροφ (1976), ανδρείκελο του Κρεμλίνου και στυγνού δικτάτορα, ο οποίος έχει εγκαθιδρύσει ένα χαλιφάτο της Σαρίας εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας και διεκδικεί για τον εαυτό του τον ρόλο του στρατηλάτη∙ το τρίτο πορτραίτο είναι του Ντμίτρι Πάτρουσεφ (1977), σημερινού υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, απόφοιτου της Ακαδημίας της FSB και γιου του γραμματέα του πανίσχυρου Συμβουλίου Ασφαλείας, ο οποίος εδώ και καιρό φιλοτεχνεί το «τεχνοκρατικό» του προφίλ.
Το βέβαιο είναι πως αυτό που ο πολύς κόσμος αποκαλεί Ρωσία, είναι στην πραγματικότητα μία πολυθενική, πολυπολιτισμική, πολυθρησκευτική ομοσπονδία στην οποία για λόγους ιστορικούς συνυπάρχουν τα πιο ετερόκλητα κοινωνικά στρώματα και εθνικές ομάδες.
Σύμφωνα με σύγχρονους Ρώσους κοινωνιολόγους, δημογράφους, οικονομολόγους και πολιτικούς αναλυτές, η σημερινή Ρωσική Ομοσπονδία αποτελείται από «Τέσσερις Ρωσίες» και συγκεκριμένα:
1η Ρωσία: Είναι η Μόσχα και οι πόλεις με ένα τουλάχιστον εκατομμύριο κατοίκους, στις οποίες ζει το 21% του πληθυσμού. Πρόκειται, ουσιαστικά, για 12 πόλεις που ανήκουν σε αυτό που αποκαλούμε μεταβιομηχανική κοινωνία (με εξαίρεση τις πόλεις Ουφά, Ομσκ, Περμ, Τσελιάμπινσκ, Βολγογκράντ). Σε αυτές ζει και εργάζεται αυτό που αποκαλούμε μέση τάξη. Είναι το «σκοτεινό αντικείμενο του πόθου» της εσωτερικής μετανάστευσης.
2η Ρωσία: Πρόκειται για τις βιομηχανικές πόλεις που χτίστηκαν γύρω από ένα μεγάλο εργοστάσιο, το οποίο μονοπωλεί την οικονομική ζωή και έχουν πληθυσμό από 250 μέχρι 500.000. Ο πληθυσμός αυτός είναι βιομηχανικοί εργάτες κυρίως και ανήκουν στην κατηγορία που ονομάζεται «σοβιετικός τρόπος ζωής». Ο πληθυσμός χαρακτηρίζεται από χαμηλή αγοραστική δύναμη και εξάρτηση από τον κρατικό προϋπολογισμό.
3η Ρωσία: Η ρωσική ενδοχώρα, μικρά χωριά, συνοικισμοί, με αριθμητικά μικρό πληθυσμό που απασχολείται, κυρίως, στη γεωργία. Στις περιοχές αυτές ζει το 38% του πληθυσμού. Χαρακτηρίζονται από μείωση και γήρανση του πληθυσμού.
4η Ρωσία: Πρόκειται για τις δημοκρατίες του Βορείου Καυκάσου, της Τούβα, του Αλτάι, όπου ζει το 6% του πληθυσμού και η οικονομία τους εξαρτάται, κυρίως, από τις ομοσπονδιακές, κρατικές επιχορηγήσεις. Στις περιοχές αυτές κατά την πλειονότητά του είναι μουσουλμάνου, βουδιστές και ανιμιστές. Η περιοχή αυτή έχει πολλές ιδιαιτερότητες, ιδίως η Τσετσενία, η οποία είναι ένα «κράτος εν κράτει», ένα Χαλιφάτο, όπου κυριαρχεί ο νόμος της Σαρίας, ενώ έχει αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις με την Ουχαμπίτικη εκδοχή του Ισλάμ.
* * *
Ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 12 ετών το 1981 για ληστεία, κλοπή και απάτες, αλλά πήρε χάρη το 1988, εποχή που ξεκίνησε τη νέα σελίδα στη ζωή του, φέρνοντας τον στο Κρεμλίνο ως ιδιοκτήτη εταιρείας τροφοδοσίας με πελάτες ανώτατα στελέχη της κυβέρνησης και της προεδρίας. Το 2001 στο εστιατόριο του Πριγκόζιν «New Island» ο Πούτιν έκανε το τραπέζι στον Γάλλο πρόεδρο Ζακ Σιράκ, ενώ στο ίδιο εστιατόριο το 2002, ο Ρώσος πρόεδρος γευμάτισε με τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους τον νεότερο.
Η μαγειρική, πάντως, δεν ήταν η αγαπημένη ενασχόληση του Πριγκόζιν, αν και τη χρησιμοποιούσε ως προκάλυμμα άλλων δραστηριοτήτων του, όπως η «Φάρμα των τρολ» στην Αγία Πετρούπολη, απ’ όπου εξαπέλυσε επιθέσεις μέσω των Σελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης σε διάφορες δυτικές χώρες, με στόχο τη δημιουργία διαιρέσεων στις κοινωνίες, την πρόκληση δυσπιστίας απέναντι στη δημοκρατία και τους θεσμούς της, την παραπληροφόρηση (αντιεμβολιαστικό κίνημα κ.λπ).
Το όνομα του άρχισε να ακούγεται ευρέως με την εμφάνιση του ιδιωτικού στρατού Βάγκνερ, ο οποίος πήρε το βάπτισμα του πυρός το 2014 στις παράνομα προσαρτηθείσες περιοχές της Ουκρανίας Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Στη συνέχεια, μισθοφόροι της Βάγκνερ πολέμησαν στη Συρία, στη Λιβύη, στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία , Αλγερία, Κονγκό, Νιγηρία, Αιθιοπία, Κένυα, Μαγαδασκάρη, Σουδάν και Ανγκόλα.
Με την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, μονάδες της Βάγκνερ συμμετείχαν σε συγκρούσεις σε όλα τα μέτωπα με πολλές και βαριές απώλειες, με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν την στρατολόγηση καταδίκων από τις ρωσικές φυλακές, προκειμένου να αναπληρώσουν το ανθρώπινο δυναμικό που έχασαν.
Ο Πριγκόζιν ανήκει στο λεγόμενο «κόμμα του πολέμου», πιέζοντας για πιο δυναμικές κινήσεις μέχρι και τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων κατά της Ουκρανίας, ενώ ασκεί δριμεία κριτική στην ηγεσία του στρατού, στον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού και στον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Γκεντάντι Γκεράσιμοφ, εμπνευστή του ομώνυμου στρατιωτικού δόγματος της Ρωσίας.
Ωστόσο, θα ήταν παράλογο να θεωρηθεί ως επίδοξος υποψήφιος για τον τσαρικό θρόνο της Ρωσίας στην μετά τον Πούτιν εποχή, δεδομένης της θέσης του. Δεν προέρχεται από το χώρο των μυστικών υπηρεσιών, άσχετα αν συνεργάζεται με τη διαβόητη Ρωσικής Στρατιωτική Κατασκοπία (GRU). Στον Πριγκόζιν έχει ανατεθεί ένας ρόλος συγκεκριμένων περιθωρίων, εντός του οποίου μπορεί να αναλαμβάνει κάποιες πρωτοβουλίες και τίποτα παραπάνω. Είναι ένας κατ’ ανάθεση παίκτης δεύτερης κατηγορίας, οι φιλοδοξίες του οποίου εξαντλούνται στην αύξηση του μεριδίου του στον στρατιωτικό προϋπολογισμό της Ρωσίας. Τι θα απογίνει σε περίπτωση που ο προϋπολογισμός αυτός περικοπεί δραματικά στην περίπτωση της σίγουρης, στρατιωτικής ήττας της Ρωσίας;
Ραμζάν Καντίροφ, ο Σεΐχης της Τσετσενίας, γνωστός και ως «Ντον - ντον» για τη συνήθεια του να προσθέτει αυτή τη λέξη στο τέλος κάθε φράσης. Ερωτηθείς για αυτό, δήλωσε πως αυτό τον βοηθάει να συγκεντρώνεται και να διατυπώνει τις σκέψεις του. Ένα άλλο προσωνύμιο του είναι «στρατάρχης του Tok-tok» για τη σχεδόν καθημερινή του συνήθεια να δημοσιεύει στο Instagram και στο Tok-tok σύντομα βίντεο με τη «δράση» των τσετσενικών συνταγμάτων στην Ουκρανία.
Γιος του Αχμάτ Καντίροφ, του ηγέτη της Τσετσενίας, ο οποίος δολοφονήθηκε το 2004, όταν εξερράγη η εξέδρα ενός γηπέδου κατά τη διάρκεια μίας εκδήλωσης. Οι Καντίροφ ανήκουν στην πιο ισχυρή φατρία της Τσετσενίας, τους Μπεϊν. Κατά τη διάρκεια του Β’ τσετσενικού πολέμου, αρχικά πολέμησε κατά της Ρωσίας, στη συνέχεια, όμως, άλλαξε πλευρά και διορίστηκε ηγέτης της Τσετσενίας, απολαμβάνοντας γενναίες επιχορηγήσεις της Μόσχας, ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Στα ποσά αυτά θα πρέπει να προστεθούν εκατοντάδες εκατομμύρια από τη βαριά φορολογία των κατοίκων, τον «ειδικό φόρο» των επιχειρηματιών, το εμπόριο όπλων και ναρκωτικών.
Από τους πρώτους που στήριξαν την απονενοημένη απόφαση του Πούτιν να επιτεθεί στην Ουκρανία, έστειλε συντάγματα της προσωπικής του σωματοφυλακής, σαφώς ανώτερα εξοπλισμένα από τις τακτικές μονάδες του ρωσικού στρατού, τα οποία, όμως, υπέστησαν βαριές απώλειες και έκτοτε χρησιμοποιήθηκαν μόνο για «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» στα μετόπισθεν και διακρίθηκαν για τις ωμότητες, τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις αμάχων.
Σήμερα, μαζί με τον Πριγκόζιν, είναι οι «εκπρόσωποι Τύπου» του «κόμματος του πολέμου», το οποίο απηχεί τις ιδέες του ακραίου εθνικιστικού Thin tank «Λέσχη του Ίζμπορσκ» στο οποίο συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο Αλεξάντρ Προχάνοφ, συγγραφέας και νοσταλγός του σοβιετικού κλέους, αλλά και ο αρχιμανδρίτης Τίχων Σεβκουνόφ, γνωστός ως ο πνευματικός του Πούτιν και εξομολόγος των στελεχών της FSB, εμπνευστής εκθέσεων πολυθεαμάτων με διαστρέβλωση της ρωσικής ιστορίας.
Όπως και ο Πριγκόζιν, δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένας περιφερειακός παίκτης με κατ’ ανάθεση ρόλο, ο οποίος έχει διττό χαρακτήρα: αφενός να κρατάει «πειθαρχημένη» την Τσετσενία, παραμένοντας υποκείμενο της Ρωσικής Ομοσπονδίας και χρησιμοποιώντας την ως μία μεγάλη «μυστική φυλακή» για τους αντιφρονούντες και τους ανεπιθύμητους και, αφετέρου, να πιέζει την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία για πιο δυναμικές λύσεις στον πόλεμο της Ουκρανίας, μέχρι και τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων.
Δεδομένου ότι είναι δοτός ηγέτης, προσωπική επιλογή του Βλαδίμηρου Πούτιν, ποια θα είναι η τύχη του, όταν ο τελευταίος αποχωρήσει από την εξουσία;
Ντμίτρι Πάτρουσεφ, ο «τεχνοκράτης». Το όνομά του κυκλοφορεί ευρέως σε διάφορα ΜΜΕ, φίλα ή εχθρικά προς το Κρεμλίνο. Είναι προφανές πως βρίσκεται εν εξελίξει μία εκστρατεία προώθησής του.
Πρώην τραπεζίτης, γιος του πανίσχυρου γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας Νικολάι Πάτρουσεφ, ενός από τα λίγα πρόσωπα, τα οποία έχουν άμεση πρόσβαση στον ολοένα και πιο απομονωμένο Βλαδίμηρο Πούτιν.
Σήμερα κατέχει τη θέση του υπουργού Αγροτικής Οικονομίας, θέση στην οποία ανήλθε το 2020.
Είναι απόφοιτος του Κρατικού Πανεπιστημίου Οργάνωσης και Διοίκησης στην ειδικότητα «Μάνατζμεντ» (1999), της Διπλωματικής Ακαδημίας του ρωσικού ΥΠΕΞ στην ειδικότητα «Διεθνής Οικονομία» (2004), ενώ το 2006 αποφοίτησε από την Ακαδημία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB).
Από το 2014 το όνομα του φιγουράρει στις λίστες των προσώπων, εναντίον των οποίων επιβλήθηκαν κυρώσεις για την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να γίνει μεγαλομέτοχος της Gazprom.
Πριν από τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, το όνομα του Ντμίτρι Πάτρουσεφ, κυκλοφορούσε ως μία από τις πιο ευέλπιδες προσωπικότητας για την περίοδο «transfer» της εξουσίας, η οποία κατά τον «θρύλο» θα ξεκινούσε με πρωτοβουλία του Πούτιν, ώστε να έχει τον έλεγχο του τελικού της αποτελέσματος.
Του προσάπτουν την υψηλή προστασία που απολαμβάνει λόγω της στενής συγγενικής σχέσης με τον γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά και την «μετεκπαίδευση» στην Ακαδημία της FSB, πράγμα που τον καθιστά ελκυστικό για την φατρία των μυστικών υπηρεσιών της ρωσικής ελίτ. Υπέρ του λειτουργεί και το προφίλ ενός ανθρώπου, ο οποίος ίσως να καταφέρει να συνομιλήσει με τη Δύση και να περιορίσει, κατά το δυνατόν, τις απώλειες της ηττημένης Ρωσίας.
Από την άλλη πλευρά, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θα ήθελαν να δουν να ψαλιδίζονται τόσο η επιρροή του πατέρα του, όσο και οι φιλοδοξίες του ιδίου. Εξάλλου, είναι γνωστό το παιχνίδι να κυκλοφορεί έντονα ένα όνομα, προκειμένου να καεί.
* * *
Ο άγνωστος Χ
Η δομή του πολιτικού συστήματος της Ρωσίας, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί «κατά τη βασιλεία» του Πούτιν, δεν είναι τίποτα άλλο από μία «ομοσπονδία φατριών» με ξεχωριστά και συχνά αντιτιθέμενα συμφέροντα.
Η διαδικασία μετάβασης στην μετά Πούτιν εποχή, θα γίνει σε κλειστά γραφεία, με διαπραγματεύσεις σχετικά με τις θέσεις, τις εξουσίες και τα έσοδα που θα διεκδικήσει κάθε φατρία. Το πλέον πιθανόν, είναι, αρχικά, να επιλεγεί κάποιο μεταβατικό πρόσωπο, το οποίο θα γίνει αποδεκτό ως συνομιλητής από τη Δύση, αλλά και θα μπορεί να μετριάσει ή και να ακυρώσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις που θα εμφανιστούν στην ρωσική περιφέρεια.
Στόχος και αποστολή του θα είναι η κατά το δυνατόν μικρότερες απώλειες οικονομικές, στρατιωτικές, πολιτικές της Ρωσίας, η επάνοδος της στις διεθνείς αγορές και η ανάταξη της οικονομίας της, η οποία αρχίσει να νιώθει την «καυτή ανάσα» των κυρώσεων σε όλους τους κλάδους της, αλλά και τη διατήρηση της εσωτερικής έννομης τάξης, χωρίς ιδιαίτερους κραδασμούς που θα θέτουν σε κίνδυνο το πουτινικό οικοδόμημα.
Μία τέτοια προσωπικότητα, δεν έχει πέσει στην αντίληψη κανενός μέχρι σήμερα. Οι δυνητικοί παίκτες, φροντίζουν να κρατήσουν κλειστά τα χαρτιά του και διατηρούν το προφίλ του νομιμόφρωνος και αφοσιωμένου στην «υπόθεση της νίκης». Ψίθυροι υπάρχουν, φήμες κυκλοφορούν, αλλά κανείς δεν βάζει το χέρι του στη φωτιά.
Όλα αυτά, βέβαια, είναι υποθέσεις εργασίας και μένει να αποδειχτούν στην πράξη. Ωστόσο, υπάρχουν άπειροι άγνωστοι συντελεστές στην πολυπαραγοντική εξίσωση που ονομάζεται μεταπουτινική Ρωσία. Και κανείς δεν μπορεί να προδικάσει το αποτέλεσμα. Η ρωσική ιστορία, όμως, βρίθει περιπτώσεων, όταν ο διάδοχος ήταν πολύ χειρότερος του προκατόχου του. Ίσως αυτή τη φορά, βρεθούμε αντιμέτωποι με την εξαίρεση. Ποιος ξέρει;
