Του Γιώργου Παυλόπουλου
Η διαδικασία των ευρωεκλογών του 2019 – των πιο κρίσιμων στην ιστορία της ΕΟΚ και της ΕΕ, σύμφωνα με τους περισσότερους – ξεκίνησε χθες στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία, συνεχίζεται σήμερα στην Ιρλανδία και την Τσεχία και αύριο στη Λετονία, την Μάλτα και την Σλοβακία και ολοκληρώνεται την Κυριακή το βράδυ, όταν θα κλείσουν οι κάλπες και στις υπόλοιπες 21 χώρες.
Τα επίσημα αποτελέσματα θα αρχίσουν να γίνονται γνωστά γύρω στα μεσάνυχτα, σύμφωνα με το τυπικό πλαίσιο. Τα exit polls, ωστόσο, θα έχουν «μιλήσει» αρκετά νωρίτερα, δίνοντας μια σχετικά σαφή εικόνα του νέου πολιτικού τοπίου που θα διαμορφώνει η ψήφος των πολιτών τόσο στην Ευρώπη των «28» όσο και σε κάθε μέλος της, μιας και σε αρκετές χώρες η αναμέτρηση έχει αποκτήσει έντονα εθνικά χαρακτηριστικά.
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, πάντως, όλα δείχνουν ότι υπάρχουν πέντε καίρια ερωτήματα τα οποία μας αφορούν όλους, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, και περιμένουν απαντήσεις από τις κάλπες.
1. Πόσοι θα φτάσουν μέχρι τις κάλπες
Στα 40 χρόνια που τα μέλη της Ευρωβουλής εκλέγονται με άμεση ψηφοφορία από τους πολίτες των κρατών-μελών, από το 1979 μέχρι σήμερα δηλαδή, το ποσοστό συμμετοχής στη διαδικασία δεν ήταν ποτέ εντυπωσιακά υψηλό. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι στις 8 αναμετρήσεις που έχουν γίνει από τότε, η τάση είναι σταθερά πτωτική και σε κάθε περίπτωση ανησυχητική: Από το 62% του 1979, στις ευρωεκλογές του 2014 προσήλθε στις κάλπες μόλις το 42,6% όσων έχουν δικαίωμα ψήφου. Πρόκειται για ποσοστό, με άλλα λόγια, χαμηλότερο όχι μόνο από το αντίστοιχο των εθνικών εκλογών (στη Γερμανία και την Ισπανία η διαφορά φτάνει το 20%, ενώ στην Ολλανδία αγγίζει το 50%!), αλλά και από εκείνο που καταγράφεται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Ο φόβος, μάλιστα, ότι σε αυτές τις εκλογές η συμμετοχή θα είναι ακόμη χαμηλότερη και ότι κάτι τέτοιο είναι πιθανό να ενισχύσει τη δύναμη των «άκρων», έχει σημάνει συναγερμό στις Βρυξέλλες και σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Για τον λόγο αυτό, εδώ και καιρό, έχει ξεκινήσει μια ενημερωτική εκστρατεία προκειμένου να πειστούν τα 400 περίπου εκατομμύρια των Ευρωπαίων με δικαίωμα ψήφου και ειδικά οι νέοι πως, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε κατά τις προηγούμενες αναμετρήσεις, το διακύβευμα είναι ιδιαιτέρως κρίσιμο και η ψήφος τους έχει αξία και θα μετρήσει αποφασιστικά.
2. Η πολιτική αριθμητική της Ευρωβουλής
Μιλώντας για διακύβευμα, είναι η πρώτη φορά που τα δύο παραδοσιακά πολιτικά στρατόπεδα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, θα χάσουν την απόλυτη πλειοψηφία στην Ευρωβουλή. Μαζί της θα χαθεί όχι μόνο ο αυτοματισμός στην κατανομή των διάφορων ευρωπαϊκών θώκων, αλλά και η βεβαιότητα για το μέλλον της ΕΕ. Σε αυτό το φόντο, η πολιτική αριθμητική της νέας Ευρωβουλής – δηλαδή η δύναμη της κάθε πολιτικής ομάδας και οι πιθανές... προσθαφαιρέσεις μεταξύ τους – αποκτά, αναμφίβολα, μεγάλη σημασία. Όχι μόνο για την αποτύπωση των συσχετισμών, αλλά και για τη σύνθεση της νέας Κομισιόν και την επιλογή του προέδρου της.
Θεωρητικά και πλην απροόπτου, οι λεγόμενες φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις θα εξακολουθήσουν να έχουν την σαφή πλειοψηφία. Εξάλλου, εκτός του ΕΛΚ και των Σοσιαλιστών σε αυτό το στρατόπεδο συγκαταλέγονται επίσης οι Φιλελεύθεροι του ALDE και το κόμμα του Εμανουέλ Μακρόν που έχει συμμαχήσει μαζί τους (κατά πάσα πιθανότητα θα λάβουν την τρίτη θέση), αλλά και οι Πράσινοι.
Από την άλλη, οι ακροδεξιάς προέλευσης και κατεύθυνσης «ευρωσκεπτικιστές» εμφανίζονται διασπασμένοι, καθώς εκτός από την ομάδα των Σαλβίνι, Λεπέν και σία, υπάρχουν το Κόμμα του Brexit που ίδρυσε ο Φαρατζ, οι Πολωνοί κυβερνώντες του Pis, οι ακόμη πιο επικίνδυνοι και ακραίοι του ισπανικού Vox, της ελληνικής Χρυσής Αυγής, του ουγγρικού Jobbik και του ολλανδικού Φόρουμ της Δημοκρατίας και άλλων. Όμως, την κρίσιμη στιγμή είναι πολύ πιθανλό να εμφανιστούν ενωμένοι και ενισχυμένοι από τους διάφορους Όρμπαν και Μπερλουσκόνι, διεκδικώντας ακόμη και την πλειοψηφία!
3. Η μάχη της Γαλλίας
Η μοναδική χώρα η οποία είναι σίγουρο ότι θα βαφτεί μαύρη το βράδυ της Κυριακής είναι η Ιταλία, καθώς εκεί η πρωτιά της Λίγκας του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι μοιάζει να έχει «κλειδώσει», έστω κι αν τα δημοσκοπικά της ποσοστά υποχωρούν το τελευταίο διάστημα. Είναι πιθανό, επίσης, μαύρο να είναι εκείνο το τμήμα του χάρτη της Ευρώπης που αντιστοιχεί στην Ολλανδία, καθώς ο Τιερί Μποντέ – για τον οποίο ο επικεφαλής του Κόμματος Ελευθερίας, Γκέερτ Βίλντερς, θεωρείται πολύ... ήπιος και διαλλακτικός – διεκδικεί με αξιώσεις την πρώτη θέση.
Όμως, η μεγάλη μάχη θα δοθεί αναμφίβολα στη Γαλλία και μάλιστα τόσο σε επίπεδο συμβολισμού όσο και ουσίας. Εξάλλου, ο Εμανουέλ Μακρόν έχει αναγορευτεί ουσιαστικά ως ο ηγέτης του στρατοπέδου των φιλοευρωπαϊστών, αντικαθιστώντας την Άνγκελα Μέρκελ η οποία σιγά-σιγά παίρνει τον δρόμο της εξόδου από το πολιτικό προσκήνιο, ενώ η Μαρίν Λεπέν αποτελεί την εμβληματική φυσιογνωμία της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς, όσο κι αν προσπαθεί να αποτινάξει από πάνω της αυτή τη ρετσινιά με την αλλαγή ονόματος στο κομμα της, όσο κι αν έχει παραχωρήσει (προσωρινά) την πρωτοκαθεδρία στον Σαλβίνι.
Έτσι, πρακτικά, εάν ο Εθνικός Συναγερμός της Λεπέν επικρατήσει έστω και κατά μία ψήφο της Αναγέννησης του Μακρόν, το μήνυμα θα είναι κάθε άλλο παρά αισιόδοξο.
4. Θα μεγαλώσουν οι «μικροί» και πόσο;
Θεωρητικά, η χρονική και πολιτική συγκυρία αυτών των ευρωεκλογών θα μπορούσε να είναι ιδανική για δύο από τα μικρότερα στρατόπεδα της Ευρωβουλής: τους Πράσινους και την Αριστερά. Για τους πρώτους, επειδή είναι φανερό ότι η Ευρώπη φιλοδοξεί να πρωταγωνιστήσει στη στροφή προς την πράσινη οικονομία και ανάπτυξη, που είναι το δικό τους «γήπεδο». Και για τους δεύτερους καθώς θα μπορούσαν να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και αβεβαιότητα, που προκαλεί σοβαρά προβλήματα και ρωγμές στις κοινωνίες πολλών χωρών, ακόμη και των πλέον ανεπτυγμένων.
Παρ'' όλα αυτά, καμία από τις δύο αυτές ομάδες δεν δίχνει τάσεις ισχυρής ανόδου. Για τους μεν Πράσινους – με εξαίρεση τη Γερμανία, όπου η τελευταία δημοσκόπηση εμφανίζει το κόμμα τους ιδιαιτέρως ενισχυμένο, δίνοντάς του πάνω από 18% και τη δεύτερη θέση, ενδεχομένως δε και το Βέλγιο – η αιτία πρέπει να αναζητηθεί στην ενσωμάτωση μεγάλου μέρους του προγράμματός τους από τα μεγαλύτερα κόμματα, γεγονός που (σε συνδυασμό και με το διαζύγιο από τα πιο ριζοσπαστικά προγραμματικά τους στοιχεία) τους έχει στερήσει την ιδιαίτερη ταυτότητα που είχαν. Όσο για την Αριστερά, η μετατροπή της σε «κατοικίδιο» του συστήματος, σε συνδυασμό με τις «κωλοτούμπες» και τα μεγάλα προβλήματα σημαντικών εκπροσώπων της (ΣΥΡΙΖΑ, Podemos κλπ), όχι απλώς δεν της δίνουν δυναμική ανόδου, αλλά πιθανώς να την οδηγήσουν σε υποχώρηση.
5. Το νέο πολιτικό σκηνικό στη Βρετανία
Εάν υπάρχει μία χώρα στην οποία το πολιτικό σκηνικό την επομένη των ευρωεκλογών δεν θα έχει παρά ελάχιστη σχέση με ό,τι είχαμε γνωρίσει μέχρι σήμερα, αυτή είναι το Ηνωμένο Βασίλειο. Έστω κι αν ελάχιστοι το περίμεναν ή το είχαν προβλέψει μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες, τελικώς η χώρα έλαβε χθες μέρος στη διαδικασία των ευρωεκλογών. Στην περίπτωση δε που οι δημοσκόποι πέσουν μέσα στις προβλέψεις τους, τότε η επίσημη δημοσιοποίηση του αποτελέσματος, το βράδυ της Κυριακής, θα ισοδυναμεί με Βατερλό για τα δύο μεγάλα κόμματα και κυρίως για τους κυβερνώντες Συντηρητικούς.
Όλα δείχνουν ότι το κόμμα της Τερέζα Μέι θα βρεθεί στην τέταρτη (!) θέση, χάνοντας τα τρία τέταρτα σχεδόν των ψήφων του, ενώ και οι Εργατικοί απειλούνται με υποχώρηση στην τρίτη, έστω και αν οι δικές τους απώλειες αναμένεται να είναι σχετικά μικρότερες. Μεγάλοι κερδισμένοι θα είναι, αφενός, το Κόμμα του Brexit, που ιδρύθηκε από τον Νάιτζελ Φάρατζ πριν ένα περίπου μήνα και ήδη μοιάζει να έχει ξεπεράσει το 30% και, αφετέρου, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, που έχουν καταγραφεί στη συνείδηση των Βρετανών ως το μοναδικό κόμμα που τάσσεται καθαρά υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ.
Όσοι νομίζουν ότι αυτή η εικόνα είναι προσωρινή και θα διορθωθεί αυτομάτως στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, όποτε κι αν διεξαχθούν, πλανώνται πλάνην οικτράν...
Οι ευρωεκλογές σε αριθμούς
Πόσους ευρωβουλευτές εκλέγει κάθε χώρα
Γερμανία, 96
Γαλλία, 74
Ιταλία, 73
Ηνωμένο Βασίλειο, 73
Ισπανία, 54
Πολωνία, 51
Ρουμανία, 32
Ολλανδία, 26
Ουγγαρία, 21
Τσεχία, 21
Πορτογαλία, 21
Ελλάδα, 21
Βέλγιο, 21
Σουηδία, 20
Αυστρία, 18
Βουλγαρία, 17
Σλοβακία, 13
Φινλανδία, 13
Δανία, 13
Λιθουανία, 11
Κροατία, 11
Ιρλανδία, 11
Σλοβενία, 8
Λετονία, 8
Κύπρος, 6
Λουξεμβούργο, 6
Μάλτα, 6
Εσθονία, 6
Πόσους βουλευτές έχει κάθε ομάδα στην απερχόμενη Ευρωβουλή
Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, 216
Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, 185
Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές, 77
Φιλελεύθεροι και Δημοκράτες, 69
Πράσινοι, 52
Ευρωπαϊκή Αριστερά, 52
Ευρώπη Ελευθερίας και Άμεσης Δημοκρατίας, 42
Ευρώπη των Εθνών και της Ελευθερίας, 36
Διάφοροι, 20
(*) Ο αριθμός των ευρωβουλευτών παραμένει στους 751, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο θα μετέχει στις εκλογές. Εάν και όταν αποχωρήσει, θα μειωθεί στους 705, με 27 να κατανέμονται σε μια σειρά χώρες-μέλη.
