«Να επωφεληθούμε από την απομόνωση για να επανασυνδεθούμε με τις παραδόσεις μας»: όλο και περισσότερο αποκομμένη από το δυτικό κόσμο εξαιτίας της επίθεσής της στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει αρχίσει μια συντηρητική «πολιτιστική επανάσταση», η οποία έχει τη μορφή μιας καλλιτεχνικής αποκάθαρσης.
Μολονότι εδώ και χρόνια ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εμφανίζεται ως ο φρουρός των «παραδοσιακών αξιών» απέναντι σε μια Δύση που παρουσιάζεται ως παρηκμασμένη, η κρίση με τις ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ προσφέρει νέα απήχηση σ' αυτή τη ρητορική.
Και μέσα σ' αυτή την υπερβολική λατρεία των παραδοσιακών αξιών, οι πυλώνες της οποίας είναι η ορθόδοξη πίστη, ο πατριωτισμός και η υπεράσπιση της «ιστορικής αλήθειας» όπως τη βλέπει το Κρεμλίνο, ο κόσμος του πολιτισμού καλείται να αναλάβει τους πρώτους ρόλους.
Σύμφωνα με τον σταρ του κινηματογράφου Σεργκέι Μπεζρούκοφ, ανεπιθύμητο πρόσωπο στην Ευρωπαϊκή Ένωση επειδή υποστηρίζει δημόσια τη στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία, «οφείλουμε να επωφεληθουμε από την απομόνωση για να επανασυνδεθούμε με τις παραδόσεις μας».
«Επί 30 χρόνια ζήσαμε μέσα στο αμερικανικό σύμπαν της Marvel. Είναι καιρός να δημιουργήσουμε το δικό μας», εκτιμά ο 48χρονος ηθοποιός, ο οποίος υποδέχθηκε το Γαλλικό Πρακτορείο στο θέατρο Γκουμπέρνσκι της Μόσχας, το οποίο διευθύνει.
«Είναι αδύνατο να επιστρέψουμε στην ΕΣΣΔ, όμως μπορούμε να ξαναδώσουμε αυτοπεποίθηση στη Ρωσία (...) και να μην περιφρονούμε τις αληθινές αξίες μας», προσθέτει ο ηθοποιός. «Και η λέξη 'πατριώτης' δεν πρέπει πια να είναι βρισιά», επιμένει.
Όπως αυτός, και άλλες ρωσικές διασημότητες επευφήμησαν την επίθεση στην Ουκρανία και τη συντηρητική στροφή που τη συνοδεύει.
«Τα επικά γεγονότα, τα οποία παρακολουθούμε, ξεκινούν μια αληθινή συντηρητική επανάσταση», αναφωνεί ο Εντουάρντ Μποϊάκοφ, δημιουργός του θεατρικού φεστιβάλ Νέο Δράμα και σήμερα ένθερμος υπερασπιστής της στρατιωτικής επιχείρησης.
Μαύρη λίστα και λευκή λίστα
Από την άλλη πλευρά, διασημότητες που επικρίνουν δημόσια την επίθεση στην Ουκρανία μπαίνουν στη μαύρη λίστα.
«Από το Φεβρουάριο έχουν ματαιωθεί περισσότερες από 100 μουσικές παραστάσεις», λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Αλεξέι Κοζίν, διευθυντής της Navigator Records, της κύριας δισκογραφικής εταιρείας του ρωσικού ροκ.
Μια «μαύρη λίστα», η οποία κυκλοφορεί στους κύκλους αυτούς, περιλαμβάνει, σύμφωνα με τον ίδιο, γύρω στους 40 μουσικούς, μεταξύ των οποίων ο ρόκερ Γιούρι Σεβτσούκ, ο οποίος στη διάρκεια συναυλίας το Μάιο κατηγόρησε το Κρεμλίνο ότι «σκοτώνει τους νέους Ρώσους και Ουκρανούς».
Στο τέλος Ιουλίου, ο Σεργκέι Μιρόνοφ, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος «Δίκαιη Ρωσία» που υποστηρίζει το Κρεμλίνο, ζήτησε να καταρτιστεί μια «λευκή λίστα πατριωτών καλλιτεχνών» για να μάθει το κοινό «ποιός είναι ποιός σήμερα στη ρωσική τέχνη».
Στο μεταξύ, η εξουσία άρχισε να υποχρεώνει τα θέατρα να πειθαρχήσουν.
Έτσι, στο τέλος Ιουνίου, η δημαρχία της Μόσχας δεν ανανέωσε τα συμβόλαια με τους καλλιτεχνικούς διευθυντές τριών θεάτρων του Νέου Δράματος, μεταξύ των οποίων το Κέντρο Γκόγκολ του σκηνοθέτη Κίριλ Σερεμπρένικοφ, ο οποίος αντιτίθεται στην επίθεση στην Ουκρανία.
«Τα συμβόλαια έληξαν», αιτιολόγησε συνοπτικά η δημαρχία, η οποία είχε ήδη ανακοινώσει το Μάρτιο πέντε συγχωνεύσεις θεάτρων για να «αριστοποιηθεί» το σύστημα.
«Η εξουσία δεν θέλει πια προκλητική τέχνη, προτιμάει την ήρεμη τέχνη, ακόμη και την ανιαρή, αλλά καθησυχαστική», εξηγεί στο Γαλλικό Πρακτορείο ο δραματουργός του Κέντρου Γκόγκολ Βαλέρι Πετσεΐκιν.
«Αποτέλεσμα, το θέατρο θα επιστρέψει στους μεγάλους κλασικούς, ο κινηματογράφος στις χαλαρωτικές κωμωδίες και τα μουσεία στις ισορροπημένες εκθέσεις», προβλέπει.
«Στιγμή αλήθειας»
Σ' αυτά προστίθενται ακυρώσεις εκθέσεων, όπως αυτή του Ρωσοαμερικανού καλλιτέχνη Γκρίσα Μπρούσκιν, η οποία ήταν αφιερωμένη στις «ιδεολογίες και τους μύθους τους» και έκλεισε τον Απρίλιο, τρεις μήνες νωρίτερα απ' ό,τι είχε προγραμματισθεί, «για τεχνικούς λόγους».
«Εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, μια πολιτιστική επανάσταση λαμβάνει χώρα στη Ρωσία», προειδοποιεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η Μαρίνα Νταβίντοβα, διευθύντρια της επιθεώρησης Teatr και σήμερα εξόριστη.
«Έπειτα από 30 χρόνια φιλοδυτικού φιλελευθερισμού, μια συντηρητική επανάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη στη Ρωσία», λέει εκφράζοντας την ικανοποίησή της η Όλγκα Αντρέεβα του ρωσικού συντηρητικού εβδομαδιαίου περιοδικού «Expert».
«Είναι η στιγμή της αλήθειας για τη Ρωσία στον αιώνιο αγώνα ανάμεσα στους δυτικιστές και στους σλαβόφιλους», που έχει τις ρίζες του στο 19ο αιώνα, λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Και ο Βλαντίμιρ Πούτιν δίνει ο ίδιος τον τόνο.
Το Μάρτιο κάλεσε το έθνος «να εξαγνιστεί» από τους «προδότες» που «κερδίζουν τα χρήματά τους εδώ, αλλα που ζουν εκεί (σ.σ.: στη Δύση), μάλιστα όχι με τη γεωγραφική έννοια του όρου, αλλά στις σκέψεις τους, στην υποτακτική συνείδησή τους». Τον Ιούλιο, τέθηκε επικεφαλής της νέας κίνησης νέων, της Bolchaia Peremena, που θυμίζει εκείνη των σοβιετικών «Πιονιέρων».
Συμβολικό της στροφής αυτής είναι το γεγονός ότι το μνημείο του άγνωστου στρατιώτη αντικατέστησε το αέτωμα του θεάτρου Μπολσόι με τον έλληνα θεό των τεχνών Απόλλωνα στο νέο χαρτονόμισμα των 100 ρουβλίων, το οποίο τέθηκε σε κυκλοφορία στα τέλη Ιουνίου.
