Το ρωσικό μονοπώλιο εξαγωγής φυσικού αερίου έχει δει το μερίδιό του στην ευρωπαϊκή αγορά να συρρικνώνεται από το 40% μόλις 9%. Για την κατασκευή των δύο αγωγών Nord Stream απαιτήθηκαν πάνω από 20 δισ. ευρώ και η μετοχή της εταιρείας μειώθηκε κατά 88% από την εισβολή του Φεβρουαρίου, την ίδια στιγμή που μεγάλες ποσότητες αερίου παραμένουν απούλητες.
«Βασικά υφίσταται μια υπαρξιακή κρίση», είπε ο Αντνάν Βατάνσεβερ, ανώτερος λέκτορας και εμπειρογνώμονας για τη Ρωσία στο King's College του Λονδίνου, προσθέτοντας ότι οι προοπτικές της Gazprom για περαιτέρω ανάπτυξη είναι κάπως περιορισμένες και θα πρέπει να μειώσει την παραγωγή κάποια στιγμή σημαντικά.
Σύμφωνα με το «Politico», η εταιρεία αποτελούσε την «κρατική αγελάδα» μετρητών του Κρεμλίνου. Μετατράπηκε από το Σοβιετικό Υπουργείο Φυσικού Αερίου στην πρώτη κρατική-εταιρική επιχείρηση της ΕΣΣΔ το 1989. Η Gazprom ιδιωτικοποιήθηκε πλήρως υπό τον πρώην πρόεδρο της Ρωσίας Μπόρις Γέλτσιν. Αλλά ο Πούτιν την επανέφερε υπό κρατικό έλεγχο το 2005. «Ο Πούτιν είναι πολύ, πολύ καλά γνώστης… την επιχείρηση του φυσικού αερίου», είπε ο Βατάνσεβερ. «Είναι σχεδόν ο ανεπίσημος διευθυντής της Gazprom».
Παρά το γεγονός ότι οι εξαγωγές στην ΕΕ συρρικνώθηκαν κατά 48% τους πρώτους οκτώ μήνες του τρέχοντος έτους σε σύγκριση με το 2021, τα κέρδη της υπερδιπλασιάστηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2022 χάρη στην εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου — και συνέχισε να κερδίζει 100 εκατομμύρια ευρώ την ημέρα το έσοδα από φυσικό αέριο, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις. Έχει επίσης μοιράσει 20 δισεκατομμύρια ευρώ σε μερίσματα, τη μεγαλύτερη πληρωμή στην ιστορία του ρωσικού χρηματιστηρίου.
Η εταιρεία θα μπορούσε να αρχίσει να αισθάνεται το οικονομικό πλήγμα το 2025 ή «νωρίτερα από αυτό», είπε ο Βατάνσεβερ, ανάλογα με το πόσο γρήγορα η Ευρώπη απογαλακτίζεται από τις ρωσικές προμήθειες και πόσο υψηλές είναι οι τιμές. «Θα στραφούν περισσότερο σε υγροποιημένο φυσικό αέριο… αλλά αυτό δε θα μπορέσει να αναπληρώσει τις ποσότητες που θέλει η Ευρώπη, δήλωσε ένας πρώην ανώτερος αξιωματούχος της Gazprom που ζήτησε να μην κατονομαστεί.
Παρά τα προβλήματα της Gazprom, ο Πούτιν δε θα την αφήσει να χρεοκοπήσει, είπε ο Τζέιμς Χέντερσον, διευθυντής της έρευνας για την ενεργειακή μετάβαση στο Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης, όχι μόνο λόγω της συμβολικής του αξίας, αλλά επειδή ελέγχει ολόκληρο το σύστημα αγωγών στη Ρωσία και προμηθεύει τη μισή ενέργεια της χώρας.
Με τις ευρωπαϊκές πωλήσεις της να έχουν μειωθεί, η εταιρεία θα κλίνει περισσότερο στις άλλες τέσσερις κύριες αγορές της. Υπάρχουν οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, όπως η Λευκορωσία και χώρες της Κεντρικής Ασίας, όπου η Gazprom πουλά αέριο σε μειωμένη τιμή που συνδέεται με τους πολιτικούς στόχους της Μόσχας να διατηρήσει την επιρροή της στην πρώην αυτοκρατορία της. Όμως η Gazprom βγάζει λιγότερα από 5 δισεκατομμύρια ευρώ από αυτή την αγορά.
Μια άλλη επιλογή θα είναι η στροφή προς την Ασία, ειδικά την Κίνα. Η Μόσχα προμηθεύει το Πεκίνο με περίπου 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως μέσω του αγωγού Power of Siberia που άνοιξε το 2019, με την Κίνα να εξασφαλίζει έως και 10 bcm περισσότερα μέσω ενός νέου αγωγού στην Άπω Ανατολή της Ρωσίας. Ο αγωγός Power of Siberia II χωρητικότητας 50 bcm σχεδιάζεται επίσης, αν και η κατασκευή δεν θα ξεκινήσει μέχρι το 2024.
Ωστόσο, όλα αυτά μαζί εξακολουθούν να είναι μόνο τα μισά περίπου από τα 150 bcm που η Gazprom προμήθευε ιστορικά στην Ευρώπη.
